شرح الفصول النصيرية
| شرح الفصول النصيرية | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | استرآبادي، عبدالوهاب بن علي (شارح)
نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد (نویسنده) عتبه الحسينيه المقدسه. قسم الشوون الفکريه و الثقافيه. شعبه التحقيق (محقق) |
| عنوان‌های دیگر | الفصول النصيرية. شرح |
| ناشر | کربلای معلی: العتبة الحسينية المقدسة، قسم الشؤون الفکرية و الثقافية |
| مکان نشر | عراق - کربلای معلی |
| سال نشر | مجلد1: 2012م , 1433ق, |
| موضوع | شيعه - اصول دين کلام شيعه اماميه - قرن 7ق. |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | BP 210 /الف5 ش47* |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
شرح الفصول النصيرية، به قلم عبدالوهاب بن علی استرآبادی، از جمله شروح عربی بر «الفصول النصيرية» خواجه نصیرالدین طوسى (متوفی 672ق) است.
اصل کتاب خود رساله‌ای فارسی در علم کلام است که به دست رکن‌الدین محمد بن علی استرآبادی جرجانی حلی، شاگرد علامه حلی از فارسی به عربی ترجمه شده است. وی در 20 صفر 875 از نگارش آن فارغ شده است[۱].
محققین اثر در ابتدای کتاب لازم دیده‌اند که سبب نام‌گذاری، پیدایش، تاریخچه و مراحل شکل‌گیری و مهمترین مسائل علم کلام را به جهت آشنایی خواننده، به‌اجمال مورد بررسی قرار دهند. در همین راستا لازم دیده‌اند که دیدگاه ائمه اطهار(ع) را پیرامون این علم مطرح کنند؛ لذا متن برخی از مناظرات کلامی مانند مناظره امام صادق(ع) با یونس بن یعقوب متکلم شامی را مطرح کرده‌اند. سپس مسائل کلامی مانند قضا و قدر و خلق قرآن را به‌اختصار توضیح داده‌اند[۲].
اصل این کتاب، رساله مختصری در اصول دین است که خواجه نصیرالدین طوسی آن را به شیوه کلامی نوشته و آن را بر چهار فصل توحید، نبوت، امامت و معاد مرتب کرده است. خواجه نصیرالدین طوسی، معروف به نگارش مباحث عمیق در موضوعات گوناگون معرفتی است؛ لذا شروح و تعلیقات فراوانی بر تألیفات وی نوشته شده است. از جمله تألیفات وی «الفصول النصيرية» است که شروح بسیاری بر آن نوشته شده است. برخی از این شروح، مزجی یا مقطعی و عربی یا غیر عربی است. محققین در مقدمه به اسامی هشت شرح اشاره کرده‌اند که از مهمترین آنها شرح فاضل مقداد سیوری (متوفی 866ق) است[۳].
محققین در بخشی از مقدمه کتاب به دفع یک اشتباه پرداخته‌اند؛ در کتاب الذريعة، نویسنده‌ای را یافتیم که نام او همانند مؤلف همین کتاب است؛ امیر عبدالوهاب بن طاهر بن علی بن داوود حسینی استرآبادی و کتابش نیز همانند کتاب حاضر شرح فصول نصیریه است، اما از خوش‌شانسی بر نسخه‌ای خطی از آن دست یافتیم و آن را با نسخه کتاب حاضر تطبیق دادیم، پس متوجه شدیم که کاملاً به‌لحاظ متن و تاریخ تألیف با این کتاب متفاوت است. تاریخ تألیف آن 883ق، است. به سبب این تشابه، عمر کحاله در معجمش به هنگام ذکر شرح حال عبدالوهاب بن طاهر، دچار اشتباه شده است و صاحب أعيان الشيعة نیز همان را تکرار کرده است[۴].
بر شرح عبدالوهاب استرآبادی توسط یکی از شاگردانش در سال 884ق، حاشیه‌ای نوشته شده که صاحب ریاض و حر عاملی آن را دیده‌اند[۵].
محققین کتاب در تحقیق و تصحیح آن از شیوه تلفیق بین نسخ استفاده کرده‌اند؛ بدین صورت که اگر سستی ادبی یا لغوی یا نقصی در مفهوم کلمه یا جمله‌ای یافته‌اند با نسخه‌ای بهتر آن را کامل کرده‌اند.
مقابله بین نسخه‌ها، استخراج آیات واحادیث شریف و اقوال و آرای علما، تعریف مصطلحات کلامی و فلسفی، معرفی مذاهب و فرق، معرفی اعلام وارده در شرح به شکل مختصر و شرح کلمات دشوار از کتب لغت در پاورقی‌های کتاب ذکر شده است[۶].
برخلاف شرح فاضل مقداد که به شیوه رایج «قال - أاقول» است، در این شرح متن و شرح به هم آمیخته است و تمییز متن از شرح تنها با اختلاف قلم متن و شرح است و قلم متن قدری درشتتر است.
فهارس آیات، احادیث، اعلام، فرق و جماعات، مصطلحات، مصادر تحقیق و مباحث کتاب در انتهای آن ذکر شده است.
پانویس
منابع مقاله
مقدمه محققین و متن کتاب.