کرمانی، احمد بن عبدالله: تفاوت میان نسخه‌ها

درباره شخصیت کرمانی بیش از آنچه در توضیح‎ها و اشاره‎های پراکنده در نوشته‎های خود او آمده است، اطلاعی در دست نیست. به نظر می‎رسد این محدودیت حتی در مورد طیّبیان اسماعیلی متأخر یمن نیز - که به تکریم و حتی تقدیس کرمانی پرداخته‎اند - صدق می‎کند و دانسته‎های ایشان درباره وی و آثارش ظاهراً چندان وسیع‎تر از اطلاعات کنونی ما نبوده است.

اثر دیگر او در این دوره، «الرسالة الدرّيّة في معنی التوحيد»، حاوی همین مضمون است و با ستایش انتصاب ختکین به مقام جدیدش آغاز می‎شود. آثار دیگر او، در خلال دو یا سه سال پس‎ از آن، نیز وجوهی از همین مسئله را روشن می‎کنند و ظاهراً همگی اجزائی از برنامه مشترک کرمانی و داعي الدعاة برای نوسازی نهاد دعوت بوده‎اند. یکی از آن‎ها خطاب به یکی از هواداران اولیه جریانی است که اندکی بعد به دروزیه بدل شد؛ یعنی، گروهی از اهل غلو که الحاکم را خدا می‎پنداشتند؛ اما تا زمان غیبت الحاکم در 411 و حتی پیش از اوج‎گیری بحران دروزیان در 410، کرمانی به عراق بازگشته بود. انگیزه بازگشت کرمانی به عراق معلوم نیست، اما ممکن است درگیر بودن او در وظایف دعوت در منطقه عراق در انگیزه او مؤثر بوده باشد. در نوشته‎های آن زمان دروزیان - که به‎صورتی دیگر سرشار از اطلاعاتی درباره حوادث و شخصیت‎های مصر در این سال‎هاست - به کرمانی هیچ اشاره‎ای نشده است.  

اما کرمانی همچون اسماعیلیان پیشین و برخلاف فلاسفه اسلامی بر آن بود که خدا را نمی‎توان جزئی از این نظام دانست. خدا نه علت نخستین است و نه به‎هیچ‎وجه مستقیماً در کار جهان مداخله می‎کند. چیزی که مستقیماً از ابداع الهی پدید ‎آمده، عقل اول است که واجد خصوصیات مبدأ آفرینش در برهان‎های فلسفی است. جایگاه خالق و علت همه علل به‎صورتی که برای انسان شناختنی است و فیلسوفان آن را تصویر می‎کنند، با عقل اول در نظام کرمانی مطابقت دارد. این عقل واسطه‎ای است میان خدای ناشناختنی و جهان مخلوق؛ بنابراین، آنچه انسان می‎تواند بشناسد، در حقیقت نه خدا، بلکه صرفاً عقل اول است.