پرش به محتوا

دیوان داوری شیرازی: تفاوت میان نسخه‌ها

هیچ تغییری در اندازه به وجود نیامده‌ است. ،  ‏۲۱ اوت ۲۰۱۹
جز
جایگزینی متن - 'می‎د' به 'می‌د'
جز (جایگزینی متن - 'غالبا' به 'غالباً ')
جز (جایگزینی متن - 'می‎د' به 'می‌د')
خط ۳۲: خط ۳۲:


==گزارش محتوا==
==گزارش محتوا==
[[نورانی وصال، عبدالوهاب|نورانی وصال]] در مقدمه کتاب در مورد جایگاه [[داوري شیرازی، محمد بن محمدشفيع|داوری شیرازی]] سخن به میان آورده و بیان می‎دارد که: «بدون شک، [[داوري شیرازی، محمد بن محمدشفيع|داوری شیرازی]] یکی از بزرگ‎ترین شعرای ایران است و به نظر منتقدان صاحب‎نظر او اشعر شعرای دوره قاجاریه است. شادروان پدر بزرگوارم روحانی وصال در جوانی از جهت علاقه به شعر داوری کلیه دیوان وی را به خط نستعلیق زیبا با مرکب مرقوم داشت و برای طبع به هندوستان فرستاد. چون متصدی و سرمایه‎گذار طبع دیوان در هندوستان ورشکسته شد، امر چاپ معوق ماند و در اثر کهنه شدن مرکب چاپ دیگر امکان طبع میسر نگردید. پس از سال‎ها در سال 1330 بار دیگر عزم به طبع دیوان گرفت و با کسالت فراوانی که داشت دیوان را به چاپ رسانید. متأسفانه طبع کتاب آن‎طور که باید و شاید دلخواه نبود و در فرصتی که پیدا شد چاپ تازه دیوان را به‎عهده گرفتم و تصحیحات و تجدید نظر کامل و اضافه نمودن اشعاری که از جنگ‎ها و مرقعات و اوراق پراکنده به مرور ایام به دست آمده بود، به حلیه طبع آراستم»<ref>ر.ک: مقدمه کتاب، ص‎5</ref>.
[[نورانی وصال، عبدالوهاب|نورانی وصال]] در مقدمه کتاب در مورد جایگاه [[داوري شیرازی، محمد بن محمدشفيع|داوری شیرازی]] سخن به میان آورده و بیان می‌دارد که: «بدون شک، [[داوري شیرازی، محمد بن محمدشفيع|داوری شیرازی]] یکی از بزرگ‎ترین شعرای ایران است و به نظر منتقدان صاحب‎نظر او اشعر شعرای دوره قاجاریه است. شادروان پدر بزرگوارم روحانی وصال در جوانی از جهت علاقه به شعر داوری کلیه دیوان وی را به خط نستعلیق زیبا با مرکب مرقوم داشت و برای طبع به هندوستان فرستاد. چون متصدی و سرمایه‎گذار طبع دیوان در هندوستان ورشکسته شد، امر چاپ معوق ماند و در اثر کهنه شدن مرکب چاپ دیگر امکان طبع میسر نگردید. پس از سال‎ها در سال 1330 بار دیگر عزم به طبع دیوان گرفت و با کسالت فراوانی که داشت دیوان را به چاپ رسانید. متأسفانه طبع کتاب آن‎طور که باید و شاید دلخواه نبود و در فرصتی که پیدا شد چاپ تازه دیوان را به‎عهده گرفتم و تصحیحات و تجدید نظر کامل و اضافه نمودن اشعاری که از جنگ‎ها و مرقعات و اوراق پراکنده به مرور ایام به دست آمده بود، به حلیه طبع آراستم»<ref>ر.ک: مقدمه کتاب، ص‎5</ref>.


در ابتدای کتاب در بخشی به‎طور مفصل به شرح حال و خصوصیات و توانایی‎های داوری پرداخته شده است.
در ابتدای کتاب در بخشی به‎طور مفصل به شرح حال و خصوصیات و توانایی‎های داوری پرداخته شده است.
خط ۳۸: خط ۳۸:
دیوان داوری در چهار بیاض مشتمل بر قصائد، غزلیات، قطعات، مسمطات، ترکیب‎بندها و مثنوی‎ها به خط وی موجود است. همچنین قطعات و مثنوی‎هایی بر اوراق پراکنده از وی به‎جای مانده که کلا در این دیوان به حلیه طبع آراسته شده است. برای شناخت تحول و کیفیت شاعری وی اشعار چهار دفتر به‎ترتیب تقدم و تأخر در پایان دیوان آورده شده تا دانش‎پژوهان را راهگشای سیر شاعری شاعر از ابتدا تا پایان عمر باشد.
دیوان داوری در چهار بیاض مشتمل بر قصائد، غزلیات، قطعات، مسمطات، ترکیب‎بندها و مثنوی‎ها به خط وی موجود است. همچنین قطعات و مثنوی‎هایی بر اوراق پراکنده از وی به‎جای مانده که کلا در این دیوان به حلیه طبع آراسته شده است. برای شناخت تحول و کیفیت شاعری وی اشعار چهار دفتر به‎ترتیب تقدم و تأخر در پایان دیوان آورده شده تا دانش‎پژوهان را راهگشای سیر شاعری شاعر از ابتدا تا پایان عمر باشد.


اشعار داوری از تازگی و کیفیت خاصی برخوردار است؛ به‎طوری‎که معانی و مضامین و طرز ادای کلام وی را در دیگر دواوین کمتر می‎توان یافت و صبغه سخن وی کاملا از دیگر شعرا ممتاز است. منتقدین و صاحبان تذکره همه کم‎وبیش به بزرگی مقام او در شاعری اذعان کرده‎اند. شادروان مهدی حمیدی، وی را اشعر شعرای عصر قاجار می‎داند و درباره سنخ سخن و امتیاز وی بر دیگران بیان می‎دارد که داوری گل سرسبد خانواده وصال است و باآنکه زود از دنیا رفته، یک دنیا ذوق و لطف از خود به یادگار گذاشته. سبک اصلی او را از این جهت قصیده‎سرایی می‎توان گفت که این نوع شعر در دیوان او بیشتر از سایر انواع شعر یافت می‎شود و الا در اقسام سخن بیش‎وکم مهارت و هنرمندی داشته. اکثر مسمط‎های او که به سبک و شیوه مسمطات منوچهری پرداخته شده، از جهت لفظ و معنی بهترین مسمط‎های زبان فارسی است.<ref>ر.ک: شرح حال داوری، ص26-27</ref>.
اشعار داوری از تازگی و کیفیت خاصی برخوردار است؛ به‎طوری‎که معانی و مضامین و طرز ادای کلام وی را در دیگر دواوین کمتر می‎توان یافت و صبغه سخن وی کاملا از دیگر شعرا ممتاز است. منتقدین و صاحبان تذکره همه کم‎وبیش به بزرگی مقام او در شاعری اذعان کرده‎اند. شادروان مهدی حمیدی، وی را اشعر شعرای عصر قاجار می‌داند و درباره سنخ سخن و امتیاز وی بر دیگران بیان می‌دارد که داوری گل سرسبد خانواده وصال است و باآنکه زود از دنیا رفته، یک دنیا ذوق و لطف از خود به یادگار گذاشته. سبک اصلی او را از این جهت قصیده‎سرایی می‎توان گفت که این نوع شعر در دیوان او بیشتر از سایر انواع شعر یافت می‎شود و الا در اقسام سخن بیش‎وکم مهارت و هنرمندی داشته. اکثر مسمط‎های او که به سبک و شیوه مسمطات منوچهری پرداخته شده، از جهت لفظ و معنی بهترین مسمط‎های زبان فارسی است.<ref>ر.ک: شرح حال داوری، ص26-27</ref>.


بیشتر قصائد داوری نعت رسول اکرم(ص) و ائمه اطهار(ع) و مدح ناصرالدین شاه و شاهزادگان و حکام فارس و برخی دیگر همچون محمد شاه قاجار، حسین خان نظام‎الدوله والی فارس، حسام‎الدوله و غیره است.<ref>ر.ک: همان، ص27</ref>.
بیشتر قصائد داوری نعت رسول اکرم(ص) و ائمه اطهار(ع) و مدح ناصرالدین شاه و شاهزادگان و حکام فارس و برخی دیگر همچون محمد شاه قاجار، حسین خان نظام‎الدوله والی فارس، حسام‎الدوله و غیره است.<ref>ر.ک: همان، ص27</ref>.
خط ۴۵: خط ۴۵:
در این اشعار است که با قبر پدرش سخن می‎گوید، از مسافرت و فراق برادرانش حرف می‎زند، از دست کسانی که با او می‎ستیزند به لحن جان‎سوزی گله می‎کند، برادران به‎هندرفته خود را با لطف بیانی به شیراز و رکن‎آباد، می‎خواند، نشستن کنیزک سیاه خود را در بستر سفید به هنگام خواب ترسیم می‎نماید، چیزهایی که دیگران از ذکر آنها عجز داشته یا به خیال ذکر آنها نیفتاده‎اند به نظم می‎آورد، نقش پندارها و آرزوها و تأثرات را می‎نماید و چشم خواننده روشن می‎گردد که بعد از سال‎های سال، شاعری پیدا شده که برخلاف دیگران معلوم است دلی در سینه‎اش می‎تپد و قلبی در نهادش می‎خروشد، متأثر می‎شود، شکوه می‎کند، خوشحال می‎شود، فریاد شادی می‎کشد، سریع التأثیر است، زود می‎رنجد، کسانی را که به پدرش خرده می‎گیرند به زندگی و زبان‎آوری خود تهدید می‎کند، عرق حمیتی دارد، بوی محبت و الفتی از گفتار او به مشام می‎رسد، گرمی حرارت خانوادگی که در دواوین دیگر تجلی نیافته، در دیوان وی آشکار شده، قلب افسرده را گرم و روشن می‎کند و این نکات مجموعا نشان می‎‎دهد که داوری را موجب و باعثی بر سخن گفتن بوده است.<ref>ر.ک: همان، پاورقی ص‎27</ref>.
در این اشعار است که با قبر پدرش سخن می‎گوید، از مسافرت و فراق برادرانش حرف می‎زند، از دست کسانی که با او می‎ستیزند به لحن جان‎سوزی گله می‎کند، برادران به‎هندرفته خود را با لطف بیانی به شیراز و رکن‎آباد، می‎خواند، نشستن کنیزک سیاه خود را در بستر سفید به هنگام خواب ترسیم می‎نماید، چیزهایی که دیگران از ذکر آنها عجز داشته یا به خیال ذکر آنها نیفتاده‎اند به نظم می‎آورد، نقش پندارها و آرزوها و تأثرات را می‎نماید و چشم خواننده روشن می‎گردد که بعد از سال‎های سال، شاعری پیدا شده که برخلاف دیگران معلوم است دلی در سینه‎اش می‎تپد و قلبی در نهادش می‎خروشد، متأثر می‎شود، شکوه می‎کند، خوشحال می‎شود، فریاد شادی می‎کشد، سریع التأثیر است، زود می‎رنجد، کسانی را که به پدرش خرده می‎گیرند به زندگی و زبان‎آوری خود تهدید می‎کند، عرق حمیتی دارد، بوی محبت و الفتی از گفتار او به مشام می‎رسد، گرمی حرارت خانوادگی که در دواوین دیگر تجلی نیافته، در دیوان وی آشکار شده، قلب افسرده را گرم و روشن می‎کند و این نکات مجموعا نشان می‎‎دهد که داوری را موجب و باعثی بر سخن گفتن بوده است.<ref>ر.ک: همان، پاورقی ص‎27</ref>.


«پاکی، مناعت، صدق، وفا و خلوص از اشعار وی می‎تراود و از انتقادهای شدید پروا نمی‎کند؛ به این دلایل است که نگارنده معتقد است در این قرن کسی بالفطره از داوری شاعرتر نیست و برخی از اشعار اوست که دل خواننده را تکان می‎دهد و شنونده را در جذبه و خلسه‎ای فرومی‎برد. از این لحاظ داوری یکی از بزرگ‎ترین شعرای این عصر محسوب می‎شود و بعضی از قصاید او از قصاید طراز اول فارسی محسوب می‎گردد. اما در طرز ادای مطالب، یعنی در آنجا که فکر برای نمایش خود به قالب کلمات نیازمند است، شاعری است در اغلب اشعار، بادقت؛ ولی در مدیحه‎سرایی به حکم مجاورت و مصاحبت گاه‎گاه زیر نفوذ گفتار قاآنی قرار گرفته و متأسفانه مدایحی شبیه به مدایح او گفته است. بااین‎همه در قدرت فکر و ابداع معانی شور و هیجانی که خاص شاعر است، بر همه معاصرین خود پیشی گرفته و بیشتر از دیگران شعر را وسیله ابراز احساسات لطیف و عواطف و تأثرات انسانی قرار داده است.
«پاکی، مناعت، صدق، وفا و خلوص از اشعار وی می‎تراود و از انتقادهای شدید پروا نمی‎کند؛ به این دلایل است که نگارنده معتقد است در این قرن کسی بالفطره از داوری شاعرتر نیست و برخی از اشعار اوست که دل خواننده را تکان می‌دهد و شنونده را در جذبه و خلسه‎ای فرومی‎برد. از این لحاظ داوری یکی از بزرگ‎ترین شعرای این عصر محسوب می‎شود و بعضی از قصاید او از قصاید طراز اول فارسی محسوب می‎گردد. اما در طرز ادای مطالب، یعنی در آنجا که فکر برای نمایش خود به قالب کلمات نیازمند است، شاعری است در اغلب اشعار، بادقت؛ ولی در مدیحه‎سرایی به حکم مجاورت و مصاحبت گاه‎گاه زیر نفوذ گفتار قاآنی قرار گرفته و متأسفانه مدایحی شبیه به مدایح او گفته است. بااین‎همه در قدرت فکر و ابداع معانی شور و هیجانی که خاص شاعر است، بر همه معاصرین خود پیشی گرفته و بیشتر از دیگران شعر را وسیله ابراز احساسات لطیف و عواطف و تأثرات انسانی قرار داده است.
شعر او در گوش، صدای اشعار منوچهری و طنین اشعار خاقانی را دارد و باآنکه به‎ظاهر به اقتضای اکثر بزرگان شعر سخن گفته، جایز است به سبب برخی معانی نو او را یکی از گویندگان مبدع و فحل این عصر بنامیم و مخصوصا چون این خواص با تبحر در دو یا سه زبان توأم بوده و به حد کافی به لطف طبیعی پیرایه صنعت بخشیده، او را از شعرای ممتاز ساخته و اگر گاه‎گاه در توصیف خود چنین ابیاتی دارد:
شعر او در گوش، صدای اشعار منوچهری و طنین اشعار خاقانی را دارد و باآنکه به‎ظاهر به اقتضای اکثر بزرگان شعر سخن گفته، جایز است به سبب برخی معانی نو او را یکی از گویندگان مبدع و فحل این عصر بنامیم و مخصوصا چون این خواص با تبحر در دو یا سه زبان توأم بوده و به حد کافی به لطف طبیعی پیرایه صنعت بخشیده، او را از شعرای ممتاز ساخته و اگر گاه‎گاه در توصیف خود چنین ابیاتی دارد:


۴۲۵٬۲۲۵

ویرایش