الدلائل في غريب الحديث: تفاوت میان نسخه‌ها

موضوع این کتاب همان‎طور که از آن معلوم است غرائب حدیث است. پیش از نویسنده این کتاب نیز کسانی درباره غریب الحدیث مطلب نوشته بودند. مثلاً دو تا از بهترین کتاب‎های سابق بر این اثر در غریب الحدیث کتاب‎های ابوعبید و [[ابن قتیبه، عبدالله بن مسلم|ابن قتیبه]] در غریب الحدیث هستند که آنچه را که از دید پیشینیان مخفی مانده بود را ذکر کردند. [[سرقسطی، قاسم بن ثابت|قاسم بن ثابت سرقسطی]] پس از اطلاع از کتاب‎های ابوعبید و [[ابن قتیبه، عبدالله بن مسلم|ابن قتیبه]] که در اندلس منتشر شده بودند و استفاده از آن‎ها میان علما متداول بود، تصمیم بر تکمیل این کتاب‎ها و استیفای مواردی که از نویسندگان آن‎ها فوت شده بود، گرفت؛ وی در «الدلائل» به تذییل و استدراک مواردی از این دو کتاب پرداخته است.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/41299/1/44 ر.ک: مقدمه محقق، ص44-45]</ref> ابوالربیع ابن سالم درباره موضوع کتاب گفته است: «من تألیف بلادنا کتاب الدلائل فی الغریب مما لم یذکره ابوعبید و لا ابن قتیبه لقاسم بن ثابت».<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/41299/1/46 همان، ص46]</ref> خود نویسنده نیز در لابه‎لای مطالب کتاب گاهی به این مطلب اشاره کرده است که این اثر ذیل و تتمیمی است بر کارهای ابوعبید و [[ابن قتیبه، عبدالله بن مسلم|ابن قتیبه]] مثلاً در شماره 45 می‎گوید: «و هذا حدیث قد ذکره ابوعبید الا ان فی استدارته للعرب وجها لم یذکره ابوعبید، فاجتلبناه لذلک و هو إن شاء الله وجه الحدیث» یا در شماره 42 می‎نویسد: «و أرم الرجل: إذا سکت و ضم شفتیه و قد تقدم تفسیره فی کتاب ابی محمد عبدالله بن مسلم بن قتیبه» و....<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/41299/1/47 ر.ک: همان، ص47]</ref> علاوه بر این مورد، وی در تفسیر و شرح احادیث نیز مواردی را ذکر کرده که آن‎ها از آن اعراض کرده‎اند مثلاً احادیث شماره 45 و 314.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/41299/1/48 ر.ک: همان، ص48]</ref>

# او در ترتیب و تنظیم مطالب از ابوعبید و [[ابن قتیبه، عبدالله بن مسلم|ابن قتیبه]] پیروی کرده است؛ یعنی با احادیث پیامبر(ص) آغاز و پس‎ازآن احادیث صحابه را ذکر کرده و در میان آنان خلفا را مقدم نموده و به ترتیب لحاظ نموده است. سپس احادیث عشره مبشره را آورده است، پس‎ازآن آثار تابعین و اتباع تابعین را ذکر کرده و کتاب را با ذکر احادیث منثور پایان داده است.

# وی ابتدا حدیث یا اثر را آورده و سپس إسنادش را. او در مواردی که حدیث طولانی بوده بر آن میزانی از حدیث که مورد احتیاج بوده، اکتفا کرده است و به بقیه حدیث با کلماتی مانند «و ذکر الحدیث» یا «و ذکر حدیثا طویلا» یا «الحدیث بطوله» یا «فی حدیث طویل هذا فیه» اشاره کرده است.