تاریخ و تمدن مغرب: تفاوت میان نسخه‌ها

# عصر اول: عصر فتوحات: این عصر آغاز فتح اسلامى به ‎دست عمرو بن عاص در سال 21ق/642م، تا پایان آن به‎ دست موسى بن نصیر در سال 95ق/714م، را در بر مى‎گیرد.

# عصر دوم: عصر والیان یا کارگزاران: این عصر از آغاز کارگزارى عبدالله بن موسى بن نصیر در سال 95ق/ 714م، تا آغاز تأسیس نخستین دولت مستقل در مغرب؛ یعنى دولت عبدالرحمن بن رستم و فرزندانش، که در سال 164ق/781م، در بخشى از مغرب میانه روى کار آمد و تا انقراض کلیه دولت‎هاى اولیه مغرب به ‎دست فاطمیان را که از سال 296ق/909م، آغاز گردید، شامل مى‎شود.

#:این نخستین دولت‎هاى مغربى، بعد از دولت صالح بن منصور حمیرى، برحسب تاریخ تشکیل آنها عبارتند از: دولت بنى‎رستم در تاهرت، دولت اغلبیان در افریقیه، دولت ادریسیان در مغرب دور و دولت بنى‎مدرار در سجلماسه واقع در جنوب مغرب اقصى.

# عصر سوم: عصر طوفان‎ها: این عصر از سال 269ق/909م، تا نیمه قرن پنجم هجرى/یازدهم میلادى را در بر مى‎گیرد<ref>ر.ک: متن کتاب، ج1، ص6</ref>.

مؤلف درباره عصر والیان‎ بیان می‎دارد که عصر فتوحات، عصر کشمکش میان تازیان و رومیان و سپس میان تازیان و بربرها به‎منظور درآوردن مغرب و مغربیان به اسلام و عربیت بود، اما عصر والیان، عصر کشمکش میان عناصر تشکیل‎دهنده ساکنان مغرب بود. این کشمکش، پس از پایان فتح مغرب، بر سر تعیین مسیر مغرب عربى - ‎اسلامى به‎ وقوع پیوست<ref>ر.ک: همان، ص114</ref>.

وی درباره عصر اول که عصر فتوحات‎ است اشاره می‎کند که عمرو بن عاص، والى برقه و طرابلس بود که به‎ دست خود او فتح شده بودند. همچنین ولایت ودان را که به ‎دست سردارش بسر بن ابى‎ارطاة فتح شده بود، به‎عهده داشت<ref>ر.ک: همان، ص64</ref>.

در مورد عصر چهارم، عصر طوفان‎ها اشاره می‎کند که نخستین دولت‎هاى مغرب در پایان سده سوم هجرى، یعنی آغاز سده دهم میلادى به دست فاطمیان به پایان آمدند. دولت فاطمى، در حقیقت، تندباد مهیبى بود که در سرتاسر خاک مغرب وزیدن گرفت و به عمر دولت‎هاى موجود در افریقیه و مغرب خاتمه داد و با افکندن آشوب در میان قبایل آنها را به جان یکدیگر انداخت؛ چه، فاطمیان، نخست، قبیله کتامه را که بار اصلى روى‎ کار آمدن دولت آنها را به دوش کشیدند، تضعیف کردند، سپس صنهاجه را ضد کتامه به کار گرفتند و صنهاجیان را بر گروه مغرب میانه و مغرب دور مسلط کردند. دولت فاطمى تیره‎هاى این قبیله را به میدان کشمکشى سخت و بى‎حاصل با ادریسیان و امویان اندلس، بر سر حاکمیت مغرب دور، درافکند؛ آنگاه زناته را علیه صنهاجه برانگیختند و در نهایت باز به کتامه و صنهاجه روى آوردند. با تکیه به همین کتامه بود که فاطمیان، وقتى نشانه‎هاى امکان تصرف مصر بر ایشان آشکار گردید، این کشور را تسخیر کردند و با تکیه به صنهاجه بود که حاکمیت فاطمیان بر افریقیه و مغرب میانه زمانى دراز ادامه یافت<ref>ر.ک: همان، ج2، ص1-2</ref>.

وی درباره دولت فاطمى در مغرب‎ مطالبی را ذکر کرده و می‎گوید: در بررسى تجربه اغلبیان و رستمیان و ادریسیان ملاحظه کردیم که هیچ‎یک از این دولت‎ها نتوانست دایره نفوذ خود را از بخش محدودى از سرزمین پهناور افریقیه و مغرب فراتر برد. براى مثال دیدیم که بنى‎اغلب فقط بر بخش‎هاى سه‎گانه افریقیه حاکمیت داشتند<ref>ر.ک: همان، ص6</ref>.

==وضعیت کتاب==