القدر: تفاوت میان نسخه‌ها

| کتابخانۀ دیجیتال نور =

حمد المنصور در مقدمه پس از خطبه کتاب آن را اولین چاپ از این اثر دانسته که آن را بر اساس دو نسخه خطی مورد تحقیق قرار داده است. وی اعتبار نویسنده را سبب اهتمام خود به این کتاب دانسته است<ref>ر.ک: مقدمه محقق، ص6-5</ref>. پس‎ازآن دو نسخه خطی کتاب معرفی شده‎اند<ref>ر.ک: همان، ص13-9</ref>.

محقق سپس به سخنان دانشمندان و لغویان بزرگی چون زهری، ذهبی و [[دارقطنی، علی بن عمر|دارقطنی]] درباره فریابی اشاره کرده است. پس‎ازآن اسامی مشهورترین اساتید و شاگردان ایشان را متذکر شده است<ref>ر.ک: همان، ص9-7</ref>.

# محقق در انتها به این نکته تذکر داده که کلام راوی کتاب «حدثنا جعفر» یعنی مصنف کتاب که پیش از بسیاری از احادیث نوشته شده را حذف کرده است<ref>ر.ک: همان، ص22-21</ref>.

پیش از ورود به نص، شرح‎حال مختصر شش تن از رجال اسناد نسخه ذکر شده که عبدالعزیز بن علی ازجی (متوفی 444ق)، ابوطالب عبدالقادر بن محمد یوسفی (متوفی 516ق)، ابوالقاسم یحیی بن اسعد ازجی (متوفی 593ق) از آن جمله‎اند<ref>ر.ک: متن کتاب، ص26-23</ref>.

کتاب همچون بسیاری از منابع روایی اهل سنت با آثاری و اخباری از صحابه در موضوع خلقت آغاز شده است. در شماره نهم درباره خلقت آدم(ع) چنین آمده است: خداوند متعال آدم را آفرید و آدم عطسه کرد و گفت: الحمدلله، خداوند عزوجل فرمود: رحمک ربک (پروردگارت تو را بیامرزد)<ref>ر.ک: همان، ص36-35</ref>.

در اخبار بعدی چگونگی ادامه خلقت از نسل آدم(ع) مطرح شده است <ref>ر.ک: همان، ص45-44، شماره 25 و 26 و 27</ref>. فریابی اخبار و روایات مشابه را با ذکر «حدثنا فلان نحوه» یا «حدثنا فلان مثله» تذکر داده و از تکرار نص خبر خودداری کرده است<ref>ر.ک: همان، ص35، شماره 8 و ص47، شماره 28</ref>.

در بحث‎های مربوط به «ملل و نحل» و عقاید طوایف اسلامی، الفاظی از قبیل «قدریه، مرجئیه، معتزله و رافضه‎‎» و غیره زیاد به چشم می‎خورد؛ «قدریه‎» منسوب به «قدر» به معنی «تقدیر» و «تاء» آخر کلمه نشانه انتساب به طائفه است؛ یعنی «طایفه قدریه‎». محدثان اسلامی یادآور می‎شوند که این واژه در حدیث پیامبر وارد شده است<ref>ر.ک: سبحانی تبریزی، جعفر، ص20</ref> که فریابی نیز به تعدادی از این روایات اشاره کرده است:

# «القدریة مجوس هذه الامة‎، ان مرضوا فلا تعودوهم و ان ماتوا فلا تشهدوهم»؛ گروه قدریه مجوسان این امت می‎باشند، اگر بیمار شدند از آنان عیادت نکنید و اگر مردند، در تشییع جنازه آن‎ها حاضر نشوید<ref>ر.ک: همان، ص154-153، روایات 218 تا 220؛ و ص166-163، روایات 233 تا 237 و 240</ref>.

قائلان به «قضا» و «قدر» و نافیان آن، هریک می‎کوشد که مخالف خود را «قدریه» بنامند. اهل حدیث و «حنابله» و سپس «اشاعره» که در مسئله تقدیر راه افراط پیموده‎اند و آن را حاکم بر افعال خدا و انسان و غیره دانسته‎اند، می‎گویند مقصود از «قدریه» نافیان قضا و قدر است که معتزله پیرو این اصل می‎باشند و درحالی‎که معتزله سعی می‎کند که ثابت نماید که مقصود از آن، قائلان به قدر است<ref>ر.ک: سبحانی تبریزی، جعفر، ص23</ref>.

در برخی دیگر از روایات کتاب بر ایمان بر قدر تأکید شده و تکذیب قدر برابر با زندقه و بی‎دینی دانسته شده است؛ «ما کانت زندقة، الا کان اصلها التکذیب بالقدر»<ref>ر.ک: متن کتاب، ص240، روایت 430</ref>.

در روایات در کنار فرقه قدریه گاه از حروریه نیز نام برده شده است: «صنفان من امتی لایدخلون الجنة، القدریة و الحروریة»<ref>ر.ک: همان، ص241، روایت 433</ref>. محققین در تاریخ اسلام و تاریخ مربوط به پیدایش ادیان می‎نویسند که حروریه جزء خوارج بودند و هنگامی‎که [[امام على(ع)|علی(ع)]] از جنگ صفین بازمی‎گشت خوارج که در آن زمان تعداد آنان به دوازده هزار نفر می‎رسید در دهی به نام حروراء در نزدیکی کوفه، دو میل مانده به آنجا گرد آمدند<ref>ر.ک: محمد نایف القیسی، قیس، ص17</ref>‏ و ازاین‎جهت به فرقه حروریّه مشهور گردیدند. رئیس و پیشوای آنان در آن‎روز مردی به نام عبدالله بن کواء و شبث بن ربعی بودند. در تواریخ معتبر می‎نویسند: چون [[امام على(ع)|علی(ع)]] از میان لشگر در آن روز بیرون آمده و آمادگی خود را برای مناظره با این‎ها اعلام فرمود و دلایل روشن خود را بیان نمود، ابن کواء با ده نفر از سواران خویش از وی پوزش طلبیدند‎<ref>ر.ک: حقانی زنجانی، حسین، ص35</ref>.

# سبحانی تبریزی، جعفر، «ملل و نحل (10): قدریه در احادیث اسلامی»، پایگاه مجلات تخصصی نور: درس‎هایی از مکتب اسلام، خرداد 1368، سال 29، شماره 2، صفحه 20 تا 27؛ به آدرس اینترنتی:

#:http://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/51639

# حقانی زنجانی، حسین، «فرقه قدریه و حروریه از دیدگاه اسلام جزء کفارند»، درس‎هایی از مکتب اسلام، دی 1372، سال 33، شماره 10، صفحه 34 تا 38؛ به آدرس اینترنتی:

#:http://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/46384

# محمد نایف القیسی، قیس، «مرویات معاذة العدویة فی الکتب الستة»؛ پایگاه مجلات تخصصی نور: مجلة البحوث الدراسة الاسلامیة، السنة 2010، العدد 22، ص1 تا 35؛ به آدرس اینترنتی:

https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1244752

[[رده:کتاب‌شناسی]]