مظهر العجایب: تفاوت میان نسخه‌ها

| کتابخانۀ دیجیتال نور =

به عقیده [[نفیسی، سعید|سعید نفیسی]] مظهر العجایب (مثنوی نزدیک به نه هزار بیتی است) همانند لسان الغیب، جواهر الذات، بی‎سر نامه، هیلاج نامه، اشترنامه، مواعظ یا ترجمه احادیث، خیاط نامه، کنز الاسرار و کنز الحقایق اشعار بسیار سست دارد و گوینده آن شیعه است و به همین جهت به‎هیچ‎وجه به [[عطار، محمد بن ابراهیم|فریدالدین عطار]] مربوط نیست<ref>ر.ک: نفیسی، سعید، ص135-134</ref>. ایشان می‎گوید هیچ تردیدی نیست که این اشعار متعلق به مردی است که از جعال قرن نهم به شمار می‎رود و خود را [[عطار، محمد بن ابراهیم|فریدالدین محمد عطار]] می‎خواند و از مردم تون بوده و در مشهد می‎زیسته است<ref>همان، ص175</ref>.

'''یا بمظهر کن زمانی گوش تو***تا به تو پیوند گردد هوش تو'''

 

'''مظهرم مدح و ثنای حیدر است ***قطره از بحر حوض کوثر است'''<ref>ر.ک: مقدمه مصحح، ص35</ref>.

 

شاید هم تهدیدات و محرومیت‎ها سبب گرایش [[عطار، محمد بن ابراهیم|عطار]] به تشیع بود: «[[عطار، محمد بن ابراهیم|شیخ عطار]] باوجود ترغیب مردم به دوری از تعصبات مذهبی، در ایام پیری از تعصب‎پیشگان و مذهب‎گرایان وطنش خراسان، عذاب و مشقت، تعقیب و تهدید و محرومیت‎های شدید و زیادی دید و از خانه و جای و دیار عزیزش بیرون کرده شد. سبب روی دادن چنین واقعه مدهش، در روحیه مذهب تشیع، تألیف نمودن مثنوی «مظهر العجایب» و ستایش نمودن خصلت‎های نجیب و نیک خلیفه چهارم [[امام على(ع)|علی بن ابی‎طالب]] در آن بوده است». البته [[نفیسی، سعید|سعید نفیسی]] آن را از تألیفات او نمی‎شمارد<ref>ر.ک: علی‎مردان، امریزدان، ص36</ref>.

#:'''جعفر صادق امام خاص و عام***مقتدای خلق و مفتی کلام'''

#:'''دایم آن سلطان دین در خانه بود***کز درش خلق و جهان بیگانه بود'''

#:'''یک شبی داود طایی پیر راه***آستان بوسید و آمد پیش شاه'''

#:'''کرد او چون بر امام دین سلام***گفت ای در دین احمد با نظام'''

#:'''تو مرا بحر عرفان پنده ده***بر دلم از پند خود پیوند ده'''

#:'''شاه گفتش ای سلیمان زمین***علم شرعت هست در زیر نگین'''

#:'''زاهد وقتی و دولت باشدت***خود به پند من چه حاجت باشدت'''

#:'''پس امام دین بگفتش این جواب***من همی‎ترسم در آخر از عذاب'''

#:'''اندر این ره خود نسب ناید بکار***طاعت و زهد و ورع داری بیار'''

#:'''من همی‎ترسم پس ای داود ازین***تا نباشد حال من فردا چنین... ''' <ref>ر.ک: مقدمه مصحح، ص42-40</ref>.

# با قطع‎نظر از سبک گفتار، اساساً این کتاب را از لحاظ شیوه عرفانی نیز می‎توان از شیخ دانست و ممکن است سلیقه نظم و شعر در حالات مختلف و سنین عمر یک نفر عالم تغییر کند و چون همان‎طور که [[قزوینی، محمد|مرحوم قزوینی]] در مقدمه تذکرة الاولیاء چاپ [[نیکلسون، رینولد الین|نیکلسن]] اظهارنظر نموده، چون نظم مظهر العجایب در اواخر عمر [[عطار، محمد بن ابراهیم|عطار]] و سنین کهولت و پیری شیخ بوده، لذا مرتبه سخن شیخ در این کتاب با آثار دیگر او فرق زیادی دارد<ref>ر.ک: همان، ص42</ref>.

#:'''آفرین جان آفرین جان جان***آنکه هست او آشکارا و نهان'''

#:'''در مقام لایزالی آشکار***در درون عاشقان بی‎قرار'''

#:'''آسمان یک پرده از اسرار او***وین زمین یک نقطه از پرگار او'''

#:'''ای منزه از همه بود و نبود***وی مبرا از همه گفت و شنود...'''<ref>ر.ک: متن کتاب، ص1</ref>.

#:'''آن محمد ختم و خیر المرسلین***آن محمد نور رب‎العالمین'''

#:'''آن محمد مخزن اسرار شرع***جبرئیل از خیل او پوشیده درع...'''<ref>ر.ک: همان، ص2</ref>.

#:'''دین اگر خواهی سخن را راست‎گو***باش تابع بر امام راستگو'''

#:'''شهسوار لو کشف شیر خدا***از خدا دانی جهان را رهنما'''

#:'''آن امامی کو بحق اسرار گفت***گفت با منصور و هم با دار گفت'''

#:'''مصطفی سر خدا با او بگفت***از حقایق ذره‎ای کی او نهفت'''

#:'''مصطفی اسرار حق از وی شنفت***هم از او بشنید و هم با او بگفت'''<ref>ر.ک: همان</ref>.

#:'''من کتب بسیار دارم در جهان***لیک مظهر را عجایب نیک دان'''

#:'''مظهر کل عجایب حیدر است***در میام سالکان او رهبر است'''

#:'''ختم کردم این کتب بر نام او***زآنکه دارم مستی‎ای از جام او... '''<ref>ر.ک: همان، ص9</ref>.

#:'''رو به پیش موسی کاظم به حلم***زآنکه او باشد بمعنی کان علم'''

#:'''رو به پیش موسی کاظم بحرف***جان خود را در ره او ساز صرف'''

#:'''رو به پیش موسی کاظم ببین***در جمالش نوری از حق الیقین... '''<ref>ر.ک: همان، ص130-129</ref>.

اما مثنوی دیگر منسوب به [[عطار، محمد بن ابراهیم|عطار]] «مظهر الاسرار» است که در انتهای کتاب ارائه شده است. «مظهر العجایب» در بحر رمل و «مظهر الأسرار» در بحر هزج سروده شده‎اند و بدون استثنا اشعار بد و غلط و ناخوشایند و تکرار مکررات فراوان دارند. در آغاز «مظهر الاسرار» به چند کتاب خود هم اشاره کرده‎ است<ref>ر.ک: سجادی، سید ضیاءالدین، ص57</ref>.

# «پیروان مذاهب و شیخ عطار»، پایگاه مجلات تخصصی نور: ایران شناخت، زمستان 1378، شماره 15، صفحه 28 تا 47؛ به آدرس اینترنتی:

#:http://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/716609

#:https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/128624

# سجادی، سید ضیاءالدین، «پندنامه عطار و چند اثر منسوب به او»، پایگاه مجلات تخصصی نور: کیهان فرهنگی، فروردين و ارديبهشت 1374، شماره 120، صفحه 56 تا 58؛ به آدرس اینترنتی: