۶۱٬۱۸۹
ویرایش
تحفة الأزهار و زلال الأنهار في نسب أبناء الأئمة الأطهار عليهمصلواتالملكالغفار: تفاوت میان نسخهها
تحفة الأزهار و زلال الأنهار في نسب أبناء الأئمة الأطهار عليهمصلواتالملكالغفار (نمایش مبدأ)
نسخهٔ ۲۶ ژوئن ۲۰۱۹، ساعت ۱۱:۲۵
، ۲۶ ژوئن ۲۰۱۹جایگزینی متن - '.' به '.'
جز (جایگزینی متن - '.' به '.') |
|||
| خط ۴۲: | خط ۴۲: | ||
==گزارش محتوا== | ==گزارش محتوا== | ||
تحفة الأزهار از مفصلترین آثار در زمینه انساب علویان و دقیقترین آنهاست با ایجاز و شمول است. نویسنده آن علم انساب را از پدرانش به ارث برده است. سپس به تحقیقات میدانی وسیعی در کشورهایی چون ایران و عراق و هند دست زده است. زمان طولانی را در این کشورها توقف کرده و بر پیشینیان این علم و نوشتههای آنها اطلاع یافته است. پسازآن اطلاعات بخشی را که به ذکر ائمه و اشراف از خاندان پیامبر(ص) و ذراری ایشان ممتاز گردیده را خلاصه نمود؛ البته اشاره به مهمترین حوادث تاریخی و قبیلهای و ادبی را فراموش نکرده است<ref>ر.ک: مقدمه محقق، ص9</ref> | تحفة الأزهار از مفصلترین آثار در زمینه انساب علویان و دقیقترین آنهاست با ایجاز و شمول است. نویسنده آن علم انساب را از پدرانش به ارث برده است. سپس به تحقیقات میدانی وسیعی در کشورهایی چون ایران و عراق و هند دست زده است. زمان طولانی را در این کشورها توقف کرده و بر پیشینیان این علم و نوشتههای آنها اطلاع یافته است. پسازآن اطلاعات بخشی را که به ذکر ائمه و اشراف از خاندان پیامبر(ص) و ذراری ایشان ممتاز گردیده را خلاصه نمود؛ البته اشاره به مهمترین حوادث تاریخی و قبیلهای و ادبی را فراموش نکرده است<ref>ر.ک: مقدمه محقق، ص9</ref>. | ||
با تتبع در کتاب تحفة روشن میشود که گرچه مؤلف خود مطالب بسیاری از دانستهها و مشاهدات خود را در این کتاب ثبت کرده و همچنین از منابعی متعدد و از جمله برخی شجرهنامههای سادات بهره گرفته، ولی بنیاد اصلی کتاب بر همان شجره جدش زینالدین علی و سایر کتب خاندانش استوار بوده است<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/5010/62 انصاری قمی، حسن، ص62]</ref>. | با تتبع در کتاب تحفة روشن میشود که گرچه مؤلف خود مطالب بسیاری از دانستهها و مشاهدات خود را در این کتاب ثبت کرده و همچنین از منابعی متعدد و از جمله برخی شجرهنامههای سادات بهره گرفته، ولی بنیاد اصلی کتاب بر همان شجره جدش زینالدین علی و سایر کتب خاندانش استوار بوده است<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/5010/62 انصاری قمی، حسن، ص62]</ref>. | ||
| خط ۴۸: | خط ۴۸: | ||
از ویژگیهای کتاب این است که مؤلف در شرح احوال امامان(ع) و امامزادگان مشهور و حتی امامان زیدی، به شرح احوال ایشان پرداخته و در این راستا از منابع متعدد حدیثی و تاریخی چون الارشاد شیخ مفید و الحدائق الوردیه محلی بهره گرفته است؛ گرچه در این زمینه گویا بیشتر متکی به زهر الریاض بوده است. بههرحال بر این نکته تأیید میکنیم که اهمیت این کتاب در اینجاست که با توجه به مشجرات موجود در عصر خود توانسته است که در مورد انساب سادات قرون متأخر، اطلاعات قابلتوجهی عرضه کرده و نسب آنان را به گذشتگان ایشان متصل کند. اساساً در باب انساب سادات، این یکی از مسائل اساسی است که بتوانیم صحت مشجرات آنان را از طریق علمی تأیید کنیم، چراکه جدا از یکی دو قرن اول اسلامی که انساب سادات به شکل صحیحی ضبط شده است، در دوره بعد صرفاً وجود مشجرات خانوادگی کارایی ندارد، چراکه بسیاری از زنجیرهای انساب، افرادی ناشناخته و ثبت ناشده هستند و بهعبارتدیگر تأیید و یا تکذیب این مشجرات امکانپذیر نیست. تنها در این میان وجود مشجرات تأیید شده که عموماً محلی بوده و توسط نقبا و نسابههای شهرهای مختلف تأیید میشده است، میتواند ما را با زنجیرههای سادات آشنا کند. ازاینرو نسابهها در کتابهای خود درصدد جمعآوری اطلاعات موجود در این شجرهنامههای تأیید شده و یا اطلاعات موجود در جریدههای انساب شهرهای مختلف که توسط نقبا و زیر نظر آنان توسط نسابههای دانشمند تنظیم میشده است، بودند. البته در این میان، ما بین نسابهها در تأیید و یا عدم تأیید این شجرهنامهها در موارد زیادی اختلافنظر پیش میآمده است؛ اما آنچه مسلم است این است که در دورههای متأخر به دلیل بیتوجهی به منصب نقابت سادات و ضبط اسامی سادات در جریدهها که در قرون اولیه معمول بوده است، در موارد زیادی حلقههای میانی زنجیرههای سادات، ناشناخته هستند و ازاینرو نمیتوان درباره بسیاری از شجرهنامههای موجود اظهارنظر قطعی کرد. کتابهایی مانند تحفة الأزهار به دلیل اشتمال بر برخی از این سلاسل سادات حتی اگر در مواردی تأیید شده نیز نباشند، اهمیت بسیار مییابند، چراکه از محتوای شجرهنامههای سادات در قرون متأخرتر خبر میدهند<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/5010/62 همان، ص63-62]</ref>. | از ویژگیهای کتاب این است که مؤلف در شرح احوال امامان(ع) و امامزادگان مشهور و حتی امامان زیدی، به شرح احوال ایشان پرداخته و در این راستا از منابع متعدد حدیثی و تاریخی چون الارشاد شیخ مفید و الحدائق الوردیه محلی بهره گرفته است؛ گرچه در این زمینه گویا بیشتر متکی به زهر الریاض بوده است. بههرحال بر این نکته تأیید میکنیم که اهمیت این کتاب در اینجاست که با توجه به مشجرات موجود در عصر خود توانسته است که در مورد انساب سادات قرون متأخر، اطلاعات قابلتوجهی عرضه کرده و نسب آنان را به گذشتگان ایشان متصل کند. اساساً در باب انساب سادات، این یکی از مسائل اساسی است که بتوانیم صحت مشجرات آنان را از طریق علمی تأیید کنیم، چراکه جدا از یکی دو قرن اول اسلامی که انساب سادات به شکل صحیحی ضبط شده است، در دوره بعد صرفاً وجود مشجرات خانوادگی کارایی ندارد، چراکه بسیاری از زنجیرهای انساب، افرادی ناشناخته و ثبت ناشده هستند و بهعبارتدیگر تأیید و یا تکذیب این مشجرات امکانپذیر نیست. تنها در این میان وجود مشجرات تأیید شده که عموماً محلی بوده و توسط نقبا و نسابههای شهرهای مختلف تأیید میشده است، میتواند ما را با زنجیرههای سادات آشنا کند. ازاینرو نسابهها در کتابهای خود درصدد جمعآوری اطلاعات موجود در این شجرهنامههای تأیید شده و یا اطلاعات موجود در جریدههای انساب شهرهای مختلف که توسط نقبا و زیر نظر آنان توسط نسابههای دانشمند تنظیم میشده است، بودند. البته در این میان، ما بین نسابهها در تأیید و یا عدم تأیید این شجرهنامهها در موارد زیادی اختلافنظر پیش میآمده است؛ اما آنچه مسلم است این است که در دورههای متأخر به دلیل بیتوجهی به منصب نقابت سادات و ضبط اسامی سادات در جریدهها که در قرون اولیه معمول بوده است، در موارد زیادی حلقههای میانی زنجیرههای سادات، ناشناخته هستند و ازاینرو نمیتوان درباره بسیاری از شجرهنامههای موجود اظهارنظر قطعی کرد. کتابهایی مانند تحفة الأزهار به دلیل اشتمال بر برخی از این سلاسل سادات حتی اگر در مواردی تأیید شده نیز نباشند، اهمیت بسیار مییابند، چراکه از محتوای شجرهنامههای سادات در قرون متأخرتر خبر میدهند<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/5010/62 همان، ص63-62]</ref>. | ||
از ویژگیهایی که این اثر را از دیگر آثار متمایز میکند دقت و التزامی است که سبب شده نویسنده بین علویان تمام نواحی زمین ارتباط برقرار کند و تاریخ آنها را نوشته و ریشهها و انسابی که به دلایل مختلف در سرزمینهای جدید پراکنده شدهاند را وصل کند. علاوه اینکه مراحل تاریخی طولانی را که از قرن اول هجری تا اواخر قرن یازدهم ادامه مییابد تا زمان وفاتش ادامه داده و استمرار بخشیده است؛ هرچند نسخ خطی این اثر منبعی برای تراث عربی بوده لکن کسی متصدی برای چاپ این اثر نشده است، بنابراین نشر این کتاب ارزشمند سهم خوبی در احیاء تراث اسلامی اصیل خواهد داشت<ref>ر.ک: مقدمه محقق، ص10-9</ref> | از ویژگیهایی که این اثر را از دیگر آثار متمایز میکند دقت و التزامی است که سبب شده نویسنده بین علویان تمام نواحی زمین ارتباط برقرار کند و تاریخ آنها را نوشته و ریشهها و انسابی که به دلایل مختلف در سرزمینهای جدید پراکنده شدهاند را وصل کند. علاوه اینکه مراحل تاریخی طولانی را که از قرن اول هجری تا اواخر قرن یازدهم ادامه مییابد تا زمان وفاتش ادامه داده و استمرار بخشیده است؛ هرچند نسخ خطی این اثر منبعی برای تراث عربی بوده لکن کسی متصدی برای چاپ این اثر نشده است، بنابراین نشر این کتاب ارزشمند سهم خوبی در احیاء تراث اسلامی اصیل خواهد داشت<ref>ر.ک: مقدمه محقق، ص10-9</ref>. | ||
انساب اصطلاحاً علمی است که توسط آن انساب مردم شناخته میشود و غرض از آن احتراز از خطا در شناخت نسب اشخاص است. اهتمام به انساب، آفریده عصر یا قومیت یا سرزمین خاصی نیست؛ بلکه مولود نیاز انسان در عصرهای گذشته اوست. نیاز، انسانها را به الفت و محبت نسبت به یکدیگر وادار میکند؛ از سوی دیگر انسان در تنازع بقا نیاز به حمایت و پشتیبانی دارد؛ پس پشتیبان عشیره و دوستدار اقوام خویش است، لذا نسبت به نسب و قرابت خود اهتمام دارد<ref>ر.ک: همان، صفحه13</ref> | انساب اصطلاحاً علمی است که توسط آن انساب مردم شناخته میشود و غرض از آن احتراز از خطا در شناخت نسب اشخاص است. اهتمام به انساب، آفریده عصر یا قومیت یا سرزمین خاصی نیست؛ بلکه مولود نیاز انسان در عصرهای گذشته اوست. نیاز، انسانها را به الفت و محبت نسبت به یکدیگر وادار میکند؛ از سوی دیگر انسان در تنازع بقا نیاز به حمایت و پشتیبانی دارد؛ پس پشتیبان عشیره و دوستدار اقوام خویش است، لذا نسبت به نسب و قرابت خود اهتمام دارد<ref>ر.ک: همان، صفحه13</ref>. | ||
محقق اثر در مقدمه به استفاده فراوان نویسنده از آیات قرآن کریم اشاره کرده و اینکه گاهی آیات را به شکل غیر صحیح ذکر کرده و با زیاده و نقصان آورده است. در رابطه با روایات نبوی و ائمه اطهار(ع) که از کافی و ارشاد و غیر آن نقل کرده نیز وضع همینگونه است و گاه الفاظش با مصادری که به آن اشاره کرده مختلف است. در اسامی راویان نیز این اشتباهات صورت گرفته است. این خطاها احتمالاً از جانب نساخ بوده است<ref>ر.ک: همان، ص59-58</ref> | محقق اثر در مقدمه به استفاده فراوان نویسنده از آیات قرآن کریم اشاره کرده و اینکه گاهی آیات را به شکل غیر صحیح ذکر کرده و با زیاده و نقصان آورده است. در رابطه با روایات نبوی و ائمه اطهار(ع) که از کافی و ارشاد و غیر آن نقل کرده نیز وضع همینگونه است و گاه الفاظش با مصادری که به آن اشاره کرده مختلف است. در اسامی راویان نیز این اشتباهات صورت گرفته است. این خطاها احتمالاً از جانب نساخ بوده است<ref>ر.ک: همان، ص59-58</ref>. | ||
باب اول کتاب به امام حسن مجتبی(ع) اختصاص یافته است. نویسنده پس از مدح و ثنای آن امام همام و شهادت و مسموم شدن و سپس مدفن ایشان در بقیع، روایتی از اشاره شیخ مفید نقل کرده که چگونگی ولادت با سعادت آنحضرت در نیمه رمضان اشاره شده است. سپس روایاتی در شباهت خُلقی و خَلقی امام به جدش رسولالله(ص) ذکر شده است<ref>ر.ک: متن کتاب، ج1، ص 104-103</ref> | باب اول کتاب به امام حسن مجتبی(ع) اختصاص یافته است. نویسنده پس از مدح و ثنای آن امام همام و شهادت و مسموم شدن و سپس مدفن ایشان در بقیع، روایتی از اشاره شیخ مفید نقل کرده که چگونگی ولادت با سعادت آنحضرت در نیمه رمضان اشاره شده است. سپس روایاتی در شباهت خُلقی و خَلقی امام به جدش رسولالله(ص) ذکر شده است<ref>ر.ک: متن کتاب، ج1، ص 104-103</ref>. نویسنده سپس ده فصل از این باب را به معرفی ابومحمد حسن السبط اختصاص داده و در فصل یازدهم به معرفی اولاد حسن السبط پرداخته است. | ||
در بین دیگر ابواب کتاب، باب دوم ویژگی دارد؛ چراکه نویسنده پیش از ذکر اولاد امام حسین(ع)، قریب به یکصد صفحه از کتاب را به ذکر مناقب و فضائل، حرکت آنحضرت بهسوی کربلا، شهادت و دیگر موضوعات پیرامون حضرتش اختصاص داده است<ref>ر.ک: متن کتاب، جلد2، صفحه 130-39</ref> | در بین دیگر ابواب کتاب، باب دوم ویژگی دارد؛ چراکه نویسنده پیش از ذکر اولاد امام حسین(ع)، قریب به یکصد صفحه از کتاب را به ذکر مناقب و فضائل، حرکت آنحضرت بهسوی کربلا، شهادت و دیگر موضوعات پیرامون حضرتش اختصاص داده است<ref>ر.ک: متن کتاب، جلد2، صفحه 130-39</ref>. | ||
آخرین باب کتاب نیز به امام زمان(عج) اختصاص یافته و در دو فصل شرححال مختصر والده آنحضرت و سپس مولد امام ذکر شده است<ref>ر.ک: همان، ص 501-495</ref> | آخرین باب کتاب نیز به امام زمان(عج) اختصاص یافته و در دو فصل شرححال مختصر والده آنحضرت و سپس مولد امام ذکر شده است<ref>ر.ک: همان، ص 501-495</ref>. | ||
تحفة الأزهار البته به همه علویان نپرداخته بلکه نویسنده همت خود را در نسبشناسی نسل امامین همامین حسنین(ع) قرار داده و در میان نسل امام حسین(ع) نیز تکیه خود را بر فرزندان و فرزندزادگان امامان دوازدهگانه(ع) قرار داده است<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/5010/63 انصاری قمی، حسن، ص63]</ref>. | تحفة الأزهار البته به همه علویان نپرداخته بلکه نویسنده همت خود را در نسبشناسی نسل امامین همامین حسنین(ع) قرار داده و در میان نسل امام حسین(ع) نیز تکیه خود را بر فرزندان و فرزندزادگان امامان دوازدهگانه(ع) قرار داده است<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/5010/63 انصاری قمی، حسن، ص63]</ref>. | ||