تاریخ ميورقة: تفاوت میان نسخه‌ها

دار الکتب العلمية، منشورات محمد علي بيضون

'''تاريخ ميورقة''' تأليف أبامطرَّف أحمد بن عميرة مخزومي(متوفي 658ق) به عربی است. اين اثر، تاريخ مذكور را در عهد اخير اسلامی(سال‌هاي 606-628 ق1209/-1230م) با موضوع سقوط اين شهر و تسلط مسيحيان بر آن، مورد بررسی قرار مى‌دهد. وى آن را در پاسخ به درخواست یکی از برادران ديني اهل جزيره ميورقه نوشته است. تاريخ دقيق تأليف ضبط نشده است؛ اما به طور قطع پس از 628ق بوده است.

در ابتداي كتاب مقدمه مفصل و جامعي به قلم محقق آمده است كه حدود ثلث حجم آن را به خود اختصاص داده است. در اين نوشتار به سرگذشت نویسنده و شيوه نگارش او و محتواى كتاب پرداخته شده است. پس از آن متن كتاب با يك مقدمه آغاز شده است و به اختصار و در 24 بخش وقايع به گونه‌ای دقيق شرح كرده است تا آن جا كه گروهي تصور كرده‌اند كه خود نویسنده در ميورقه بوده است.

أبامطرف، در نوشته خود از شيوه عماد اصبهاني - كه در تاريخ ادب یکی از اركان كتابت عربی مسجع همراه با محسنات بديعي است - الگوبرداري كرده است. ابن عميره و كاتبان عصر او مانند حلقه‌اي مهم و مرحله مشخصي در سلسله تطور نثر فني در ادب اندلسي به شمار مى‌روند. اين نثر مبتني بر انواع سجع و اشكال مختلف جناس و استفاده از تلميحات و اشارات و اصطلاحات و الفاظ فقهي و منطقي است. او در سجع نظريه خاصی وضع نمود كه در كتاب تنبيهات آن را "حد وسط بين افراط و تفريط" ناميده است. او متذكر مى‌شود كه اين مساوات نبايد به گونه‌ای باشد كه به اوزان شعري تبديل شود. او از شيوه معاصرينش؛ مانند: ابن آبار، ابن قطان كه كتاب عماد اصبهاني "الفتح القدسي" را شرح و اختصار كردند، نيز پیروی نكرد و كتابی با موضوعي متفاوت ايجاد نمود. چه بسا او قصد داشته با تأليف جديدش نگاه‌ها را به خود جلب كند.

آنچه در نثر او جلوه چشمگير دارد، تكلف و افراط در كاربرد صنايع بديعي، از قبيل جناس و طباق و مقابله است و ميل به اطناب و طولانى كردن بندهاي سجع و التزام به حرف واحد در آنها و گاه در همه كلمه‌ها و خلاصه هر آنچه سخن را در عين آراستگي، از رواني و شادابي دور میكند، به همين سبب شيوه نگارش او را آميزهاي از شيوه‌هاي نگارش اديبان و عالمان دانسته‌اند.

نویسنده پس از حمد و صلوات و ذكر هدفش از نگارش كتاب به شرح زندگی والي ميورقه ابويحيي التنملّي مى‌پردازد. او كه ابتدا والي بلنسيه بوده و سپس به ولايت اين جزيزه منصوب شده بود، بسيار مال دوست و بخيل بود. حكومت او بر ميورقه بيش از بيست سال به طول انجاميد؛ اما ابامطرف از اين تاريخ طولاني گزارشی نكرده است، چرا كه هدف نگارش تاريخ سقوط جزيره بوده است. تا سال 623ق1226/م ميورقه در امن به سر میبرد و مورد تعرض بيگانگان واقع نشد. در اين تاريخ بود كه ابا يحيي احساس خطر كرد و جهت مقابله با اين خطر محتمل دستور ساخت، كشتي‌هایی را صادر كرد. برای ساخت كشتي‌هاي جديد نياز به چوب بود و لذا به جزيره يابس حمله كرده و بر مسيحيان پيروز شده و علاوه بر تأمين چوب مورد نياز، سلاح‌هاي آنها را نيز به غنيمت گرفتند. پس از آن بلافاصله دستور حمله به قطلونيه و ارغون صادر شد كه نتيجه آن به غنيمت گرفتن سلاح‌هاي رومي و به اسارت گرفتن يك نصراني مشهور به "الثروة" بود. تكرار مجدد اين حملات جبهه‌گيري مسيحيان در برابر مسلمانان را موجب گرديد. تجار قطلونيه كه سلامت كشتي‌هاي تجاری خود را در خطر میديدند، در مجلس نيابي(الكورتيس) حمله نظامي بر ضد ميورقه را تصويب كردند. بدين ترتيب بود كه مطابق گزارش نویسنده ارتشي متشكل از 1500 اسب سوار و 20 هزار پياده نظام و... برای حمله به ميورقه آماده شد. شرح وقايع پس از آن كه در نهايت به شكستن مقاومت اسلامی در جزيره میانجامد، بخش‌هاي ديگر كتاب را تشكيل میدهد. پس از تسلط مسيحيان بر ميورقه، ملك خايمي اول در نوشته‌اي كه از دو جزء به لغت لاتين و عربی تشكيل شده بود و به مخطوط اللاتيني العربي مشهور شد، اقدام به تقسيم اراضي جزيره بين خود و بزرگان مسيحي نمود.