غريب القرآن للقاضي عياض: تفاوت میان نسخه‌ها

او کلمه جبر را که در آیه 23 سوره حشر آمده این‌گونه توضیح میدهد: «الجبار» از اسماء الله تعالی و به معنی مصلح (اصلاح‌کننده) از جوش خوردن استخوان (جبر العظم) است. برخی گفته‌اند جبار به معنی متکبر عظیم‌الشأن و برخی دیگر معتقدند به معنی غلبه بر بندگان است. گفته شده جبار کسی است که فقر بندگانش را جبران کرده و به آنان روزی میدهد که در این صورت جبار به معنی محسن خواهد شد و جَبَرتُ الرَّجل یعنی به او احسان کردم. ابن درید گفته جبر یعنی مِلک.<ref>ر.ک، همان ص25</ref>

خشع: خشوع و سکون و تذلّل و همچنین خضوع و خوف (ترس) و بستن چشم در نماز. «وَ خَشَعَتِ الْأَصْواتُ لِلرَّحْمنِ» (طه: 108) یعنی خود را کوچک کرد (منخفض شد) و آرام گرفت. فرمایش خدا در «الَّذينَ هُمْ في‏ صَلاتِهِمْ خاشِعُونَ» (مؤمنون: 2) یعنی کسانی که در نمازشان خاضعند و گفته شده کسانی که در نمازشان ترسان (خائف) هستند. ابن سیرین می‎گوید: حواس مسلمانان در نمازشان به اطراف و اشیای اطرافشان بود تا این آیه نازل شد و آنان چشمشان را در نماز بستند؛ برخی از آنان هم به محل سجده‌شان چشم دوختند. گفته شده خشع له و یخشع هنگامی به کار میرود که شخص خودش را ذلیل کند. ابن سلام می‎گوید: خشوع خوف ثابت در قلب است. لیث می‎گوید: معنی خشوع و خضوع به هم نزدیک است و تفاوتشان در این است که خضوع به وقوع آن حالت [ترس و احترام] در بدن میگویند و خشوع، وقوع آن حالت است در بدن و نگاه و صدا. سفیان درباره کلمه خاشعین در «وَ کانُوا لَنا خاشِعينَ» (انبیاء: 90) گفته خشوع یعنی حزن دائم.<ref>ر.ک، همان، ص46</ref> نویسنده در شرح معنی خشی در آیه شریفه «فَخَشينا أَنْ يُرْهِقَهُما طُغْياناً وَ کُفْراً» (کهف: 80) می‎نویسد این از کلام خضر نبی است و خشیت در اینجا در باب خودش است و گفته شده این کلام بخشی از قول خداست و خشینا در اینجا به معنی علمنا است؛ یعنی دانستیم. برخی دیگر گفته‌اند این عبارت، بخشی از کلام خدا و به معنی کرهنا است یعنی دوست نداشتیم.<ref>ر.ک، همان، ص47</ref>