۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
جز (جایگزینی متن - 'مى شمارد' به 'میشمارد') |
جز (جایگزینی متن - 'مى داند' به 'میداند') |
||
خط ۴۷: | خط ۴۷: | ||
باب دوم | باب دوم | ||
ابوالمعالى در باب دوم، عقايد مختلفِ پيش از پيامبر صلّى اللّه عليه وآله وسلّم را كه در قرآن به آنها اشاره شده، توضيح داده است. او، به اغراق، برخى از اشخاص پيش از زمان پيامبر اكرم را مسلمان دانسته است. وى بنى غسّان و بنى تَغلِب را از ترسايان و بنى تميم و بنى عَبْس را از مُغان | ابوالمعالى در باب دوم، عقايد مختلفِ پيش از پيامبر صلّى اللّه عليه وآله وسلّم را كه در قرآن به آنها اشاره شده، توضيح داده است. او، به اغراق، برخى از اشخاص پيش از زمان پيامبر اكرم را مسلمان دانسته است. وى بنى غسّان و بنى تَغلِب را از ترسايان و بنى تميم و بنى عَبْس را از مُغان میداند. همچنين، عقايد فلاسفه را در كنار ديگر اديان و مذاهب ذكر، و دربارۀ اصول اخلاقى ايشان بحث مىكند. بعلاوه، عقايد وآداب و سنن مغان، زردشت، مزدك، مانى، ثنويان، صابئين، سوفسطائيان و هندوان را به اختصار گزارش مىكند. او هندوان را در علم طب و نجوم و حساب سرآمد میشمارد و، جالب توجه است كه مذهب قرامطه و خرم دينان را جزو مذاهب پيش از اسلام ذكر مىكند. | ||
باب سوم | باب سوم | ||
خط ۵۵: | خط ۵۵: | ||
باب چهارم | باب چهارم | ||
ابوالمعالى در باب چهارم، فرقهها را به هشت فرقۀ عمده تقسيم مىكند: اهل سنت و جماعت، معتزله، شيعه، خوارج، مجبّره، مشبهه، صوفيه و مرجئه. وى - برخلاف روش عبدالقاهر بغدادى (متوفى 429) در [[الفرق بين الفرق و بيان فرقة الناجية منهم|الفرق بين الفرق]] كه ميان مذاهب فقهى و فرقههاى كلامى تمايز قائل شده است - مذاهب فقهى اهل سنت را به عنوان فرقه ذكر مىكند و اشاعره را نيز جزو اين مذاهب | ابوالمعالى در باب چهارم، فرقهها را به هشت فرقۀ عمده تقسيم مىكند: اهل سنت و جماعت، معتزله، شيعه، خوارج، مجبّره، مشبهه، صوفيه و مرجئه. وى - برخلاف روش عبدالقاهر بغدادى (متوفى 429) در [[الفرق بين الفرق و بيان فرقة الناجية منهم|الفرق بين الفرق]] كه ميان مذاهب فقهى و فرقههاى كلامى تمايز قائل شده است - مذاهب فقهى اهل سنت را به عنوان فرقه ذكر مىكند و اشاعره را نيز جزو اين مذاهب میداند، و در معرفى آنها به همين قناعت مىكند كه ايشان پيرو [[اشعری، علی بن اسماعیل|ابوالحسن اشعرى]]اند اما در مورد معتزله شيوهاى ديگر در پيش مى گيرد و به طرح اهمّ عقايد آنان میپردازد. احتمالاً تا آن زمان در اين ناحيه اصول و مبانى نظرى اشاعره به قدر كافى قوت و اقتدار نداشته است. او در معرفى شيعه مینويسد كه ايشان در عبادت با مذهب شافعى، و در اصول با مذهب معتزله برابرند. در ميان فرقههاى پنجگانۀ شيعه، به اماميۀ اثناعشرى بيشتر نظر دارد و آن را بزرگترين گروه شيعى باقى مانده در عراق و خراسان میداند. در ميان فرقههاى شيعه، ابوالمعالى به شفيعيه اشاره مىكند كه احتمالاً صورت تصحيف شدۀ سبعيه (قائلين به هفت امام يعنى اسماعيليه) است، و دو فرقۀ ناصريه و صبّاحيه را جزو آن ذكر مىكند. ابوالمعالى از معاصران ناصرخسرو بوده و بيان الاديان نزدیک ترين منبع از نظر زمانى در معرفى عقايد ناصرخسرو است. با توجه به مخالفت آشكار مؤلف در گزارش عقايد ناصرخسرو و از آنجا كه خاندان وى مقيم بلخ بودهاند، احتمالاً خود او يا كسانش در اخراج ناصرخسرو از آن شهر دخالت داشتهاند.. وى فرقههاى صوفيه را جزو فرقههاى كلامى ذكر كرده و آنان را به دو فرقۀ نوريه و حلوليه تقسيم كرده است. او گروهى از صوفيه را اهل رياضت، برخى را اهل ملامت و گروهى ديگر را در سماع و حيرت دانسته، و بعضى را همچون ابوسعيد ابوالخير و حسین بن منصور حلاّ ج شوقى و كاهل پيشه خوانده است. | ||
باب پنجم | باب پنجم | ||
در باب پنجم، حكايات و نوادر مدعیان نبوت ذكرشده و مؤلف علم به اين موضوع را، براى جداساختن حد معجزه از خوارق عادات و شعبده، واجب | در باب پنجم، حكايات و نوادر مدعیان نبوت ذكرشده و مؤلف علم به اين موضوع را، براى جداساختن حد معجزه از خوارق عادات و شعبده، واجب میداند. در اين ميان، به بيان حكمت نبوت و هدايت انسانها میپردازد ومعجزه را موكِّد دعوت پيامبران برمیشمارد و از جملۀ افراد مدعى نبوت به شرح حال مُسَيلَمه، طُلَيحة بن خُوَيلد، سَجاح بنت سُوَيد، مختار ثَقَفى، بَيان بن سَمْعان و بابك خرم دين میپردازد. | ||
==تاريخ تألیف كتاب== | ==تاريخ تألیف كتاب== |
ویرایش