۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
جز (جایگزینی متن - ' اين ' به ' این ') |
جز (جایگزینی متن - 'مي' به 'می') |
||
خط ۳۴: | خط ۳۴: | ||
کتاب با مقدمه نویسنده آغاز و مطالب در چهار فصل تنظيم شده است. | کتاب با مقدمه نویسنده آغاز و مطالب در چهار فصل تنظيم شده است. | ||
نویسنده در ابتدا، ضمن اشاره به ضرورت آشنايى با كتب رجالى و رابطه علم رجال و كتب رجالى، به تقسيمبندى نگاشتههاى رجالى و بيان تاريخچه تأليفاتى كه در این | نویسنده در ابتدا، ضمن اشاره به ضرورت آشنايى با كتب رجالى و رابطه علم رجال و كتب رجالى، به تقسيمبندى نگاشتههاى رجالى و بيان تاريخچه تأليفاتى كه در این زمینه، نگارش يافتهاند پرداخته و سپس اصول اوليه و ثانویه رجالى را مورد بحث و بررسى قرار داده است. در پایان نيز به معرفى مهمترين جوامع رجالى و كتب تحقيقى رجالى پرداخته است. | ||
==گزارش محتوا== | ==گزارش محتوا== | ||
نویسنده در مقدمه، به | نویسنده در مقدمه، به اهمیت علم رجال يا دانش راوىشناسى اشاره كرده و بيان مىدارد كه شناخت منابع اطلاعاتى كه راویان را به ما مىشناساند در واقع شناخت اسناد و مدارک علمى است كه بايد تجزيه و تحليل شود؛ چراكه حب و بغضها، غرضورزىها و برداشتهاى شخصى در این تجزيه و تحليلها بايد از واقعيات جدا شده و بالاخره شناختى علمى و دقيق از هویت راوى و از میزان اعتماد به او برای ما حاصل شود.<ref>مقدمه، ص1</ref> | ||
درآمد شامل چهار بخش كلى به شرح زير مىباشد: | درآمد شامل چهار بخش كلى به شرح زير مىباشد: | ||
خط ۴۷: | خط ۴۷: | ||
ج) انواع نگاشتههاى رجالى: در این بحث، به معرفى مشهورترين شيوههاى تأليف پرداخته كه عبارتند از تأليف بر اساس نام راویان، طبقات، جرح و تعديل، فهرست نگارى و كتب رجالى تحقيقى.<ref>همان، ص6</ref> | ج) انواع نگاشتههاى رجالى: در این بحث، به معرفى مشهورترين شيوههاى تأليف پرداخته كه عبارتند از تأليف بر اساس نام راویان، طبقات، جرح و تعديل، فهرست نگارى و كتب رجالى تحقيقى.<ref>همان، ص6</ref> | ||
د) تاريخچه تأليفات رجالى شيعه: [[شيخ آقا بزرگ تهرانى]]، اولين تأليف رجالى شيعه را کتاب | د) تاريخچه تأليفات رجالى شيعه: [[شيخ آقا بزرگ تهرانى]]، اولين تأليف رجالى شيعه را کتاب «تسمیة من شهد مع امیرالمؤمنين(ع) الجمل و الصفين و النهروان من الصحابة(رض)» دانسته ولى نویسنده معتقد است [[حسینی طهرانی، محمدحسین|علامه تهرانى]] و برخى ديگر از عالمان کتابشناس، دانش رجال و تراجم را در هم آمیختهاند و از اينرو این کتاب را كه نوعى کتاب تراجم و شرح حال محسوب مىشود، از جمله کتابهاى رجالى، بلكه اولين آنها دانستهاند. به نظر نویسنده، نمىتوان این کتاب را به صورت مستقيم، یک تأليف رجالى كامل دانست.<ref>ر.ک: همان، ص10</ref> | ||
اولين گروه از منابع رجالى كه به دست ما رسيده، «اصول اوليه رجالى» | اولين گروه از منابع رجالى كه به دست ما رسيده، «اصول اوليه رجالى» نامیده مىشود. این گروه از منابع كه در فصل اول، معرفى شده سه خصوصيت مهم دارد كه آنها را از ديگر منابع رجالى، متمايز مىسازد. این ویژگىها عبارتند از: | ||
#قدمت: تأليفات رجالى بسيارى تا قرن چهارم و پنجم هجرى، نگاشته شده، اما اكثر آنها به دست ما نرسيده است. نویسنده معتقد است توجه به کتابهايى كه ما آنها را به اصول اوليه رجالى مىشناسیم، باعث شده است كه نسخهبردارى و تكثير از نسخههاى این کتابها انجام شده و اقبال نسبت به ديگر کتابهاى رجالى متقدم، كم شود. به نظر وى، جامعيت نسبى و نظم اصول اوليه، آنها را كتب مرجعشناسى راویان قرار داد و منابع ناقص يا غيرمنظم قديمتر، تحتالشعاع آنها قرار گرفت.<ref>ر.ک: همان، ص25</ref> | #قدمت: تأليفات رجالى بسيارى تا قرن چهارم و پنجم هجرى، نگاشته شده، اما اكثر آنها به دست ما نرسيده است. نویسنده معتقد است توجه به کتابهايى كه ما آنها را به اصول اوليه رجالى مىشناسیم، باعث شده است كه نسخهبردارى و تكثير از نسخههاى این کتابها انجام شده و اقبال نسبت به ديگر کتابهاى رجالى متقدم، كم شود. به نظر وى، جامعيت نسبى و نظم اصول اوليه، آنها را كتب مرجعشناسى راویان قرار داد و منابع ناقص يا غيرمنظم قديمتر، تحتالشعاع آنها قرار گرفت.<ref>ر.ک: همان، ص25</ref> | ||
خط ۵۸: | خط ۵۸: | ||
در فصل دوم، در دو گفتار، به معرفى دو کتاب «[[خلاصةالاقوال]]» [[علامه حلى]] و «[[رجال ابن داود|الرجال]]» [[ابن داوود]] پرداخته شده است. در قرن هشتم هجرى، دو مؤلف فوق كه معاصر یکديگر بودند، بر اساس نيازهايى كه در آن عصر حس كردند، اقدام به تأليف در موضوع دانش رجال كردند. تأليفات رجالى این دوره، مبتنى بر اطلاعات رجالى برگرفته از اصول اوليه و برخى ديگر از منابع مفقود در عصر حاضر، انجام شد. بر این اساس، منابع تأليف شده در این دوره، در بخش دوم از اطلاعاتشان به عنوان مصدر اصلى شناخته مىشوند. ویژگىهاى مهم این اصول، عبارتند از: | در فصل دوم، در دو گفتار، به معرفى دو کتاب «[[خلاصةالاقوال]]» [[علامه حلى]] و «[[رجال ابن داود|الرجال]]» [[ابن داوود]] پرداخته شده است. در قرن هشتم هجرى، دو مؤلف فوق كه معاصر یکديگر بودند، بر اساس نيازهايى كه در آن عصر حس كردند، اقدام به تأليف در موضوع دانش رجال كردند. تأليفات رجالى این دوره، مبتنى بر اطلاعات رجالى برگرفته از اصول اوليه و برخى ديگر از منابع مفقود در عصر حاضر، انجام شد. بر این اساس، منابع تأليف شده در این دوره، در بخش دوم از اطلاعاتشان به عنوان مصدر اصلى شناخته مىشوند. ویژگىهاى مهم این اصول، عبارتند از: | ||
#تأليف در قرون | #تأليف در قرون میانى: این ویژگى باعث شده كه اطلاعات برخى منابع، غيرقابل دسترس از طريق این تأليفات به دست ما برسد. برای نمونه منقولات علامه حلى از [[غضایری، حسین بن عبیدالله|ابن غضائرى]]، یکى از مصادر مهم شناخت آراء [[غضایری، حسین بن عبیدالله|ابن غضائرى]] است.<ref>ر. ك: همان، ص147</ref> | ||
#تنظيم و تدوین جديد: گزارش اطلاعات رجالى به شيوه جديد، بر پايه جرح و تعديل راویان و نيز نظام الفبايى كامل، از ویژگىهاى تأليفهاى رجالى این دوره است.<ref>همان</ref> | #تنظيم و تدوین جديد: گزارش اطلاعات رجالى به شيوه جديد، بر پايه جرح و تعديل راویان و نيز نظام الفبايى كامل، از ویژگىهاى تأليفهاى رجالى این دوره است.<ref>همان</ref> | ||
#مستندسازى جرح و تعديل: مؤلفان این منابع رجالى، با استفاده از شيوه تدوین بر اساس جرح و تعديل و نيز با نقل مستندات رجالىشان، جرح و تعديلها را مستند كردهاند و از اينرو این منابع در مطالعه مبانى جرح و تعديل بسيار مفيدند.<ref>همان</ref> | #مستندسازى جرح و تعديل: مؤلفان این منابع رجالى، با استفاده از شيوه تدوین بر اساس جرح و تعديل و نيز با نقل مستندات رجالىشان، جرح و تعديلها را مستند كردهاند و از اينرو این منابع در مطالعه مبانى جرح و تعديل بسيار مفيدند.<ref>همان</ref> | ||
در فصل سوم، كه به معرفى جوامع رجالى اختصاص يافته، ابتدا شيوه تدوین جوامع رجالى توضيح داده شده و سپس، در شش گفتار، برخى منابع رجالى، به ترتيب | در فصل سوم، كه به معرفى جوامع رجالى اختصاص يافته، ابتدا شيوه تدوین جوامع رجالى توضيح داده شده و سپس، در شش گفتار، برخى منابع رجالى، به ترتيب اهمیت تاريخى، معرفى شدهاند.<ref>همان، ص180- 249</ref> | ||
نویسنده شيوه معمول و متداول در تنظيم جوامع رجالى را در پنج بخش زير، خلاصه كرده است: | نویسنده شيوه معمول و متداول در تنظيم جوامع رجالى را در پنج بخش زير، خلاصه كرده است: | ||
خط ۷۲: | خط ۷۲: | ||
#خاتمه؛ غالب بلكه همه كتب جوامع رجالى، خاتمههايى دارند كه در آن، فوايد رجالى مربوط به اطلاعات اسناد روايات را ذكر كردهاند.<ref>همان، ص186</ref> | #خاتمه؛ غالب بلكه همه كتب جوامع رجالى، خاتمههايى دارند كه در آن، فوايد رجالى مربوط به اطلاعات اسناد روايات را ذكر كردهاند.<ref>همان، ص186</ref> | ||
منابع رجالى معرفى شده در این فصل، به ترتيب، عبارتند از: «[[منهج المقال في تحقيق احوال الرجال]]» (رجال كبير) [[ | منابع رجالى معرفى شده در این فصل، به ترتيب، عبارتند از: «[[منهج المقال في تحقيق احوال الرجال]]» (رجال كبير) [[میرزاى استرآبادى]]؛ «[[نقد الرجال]]» [[سيدتفرشى]]؛ «[[جامع الرواة و ازاحة الاشتباهات عن الطرق و الأسناد|جامع الرواة]]» [[محمد بن علی اردبیلی|اردبيلى]]؛ «[[تنقيح المقال]]» [[علامه مامقانی|مامقانى]]؛ «[[قاموس الرجال]]» [[علامه شوشتری|شوشترى]] و «[[معجم رجال الحديث]]» [[آيتالله خویى]].<ref>همان، ص187- 239</ref> | ||
نویسنده در آخرين فصل، به معرفى سه سبک مختلف درباره تأليفات تحقيقى در علم رجال پرداخته و در هر نوع، کتابهاى مربوط را شناسايى نموده است. این سه سبک به ترتيب عبارتند از: | نویسنده در آخرين فصل، به معرفى سه سبک مختلف درباره تأليفات تحقيقى در علم رجال پرداخته و در هر نوع، کتابهاى مربوط را شناسايى نموده است. این سه سبک به ترتيب عبارتند از: | ||
خط ۷۸: | خط ۷۸: | ||
#فوايدنگارى: مراد از فوايد، مجموعه اطلاعات و نكات يافت شده در لابهلاى اسناد روايات است. برخى از عالمان رجالى، در پى تحقيقات وسيع خود در كتب رجالى و اسناد كتب روايى، به نكات مختلفى برخوردهاند و آنها را به صورت فوايد رجالى نگاشتهاند. مصادر و منابع مهمى كه بر این اساس، تأليف شده، عبارت است از: [[جامع المقال]]، [[فوايد وحيد بهبهانى]]، [[رجال سيدبحرالعلوم]]، [[عدة الرجال]] و [[بهجة الآمال]].<ref>ر.ک: همان، ص251- 252</ref> | #فوايدنگارى: مراد از فوايد، مجموعه اطلاعات و نكات يافت شده در لابهلاى اسناد روايات است. برخى از عالمان رجالى، در پى تحقيقات وسيع خود در كتب رجالى و اسناد كتب روايى، به نكات مختلفى برخوردهاند و آنها را به صورت فوايد رجالى نگاشتهاند. مصادر و منابع مهمى كه بر این اساس، تأليف شده، عبارت است از: [[جامع المقال]]، [[فوايد وحيد بهبهانى]]، [[رجال سيدبحرالعلوم]]، [[عدة الرجال]] و [[بهجة الآمال]].<ref>ر.ک: همان، ص251- 252</ref> | ||
#قواعد نگارى: در مسير تاريخى تدوین كتب رجالى در قرن سيزدهم و چهاردهم هجرى تا عصر حاضر، شاهد تبديل بسيارى از فوايد رجالى به صورت قواعد رسمى رجال و يا تدوین کتابهايى در تبيين علم رجال هستيم. پيش از این دوران، آنچه از علم رجال شناخته مىشد، صرفاً مجموعه نام راویان و شرح حال آنان همراه با برخى فوايد رجالى بود. اما در این دوران بهصورت منظم و منسجم كليات علم رجال و ضوابط و قواعد رجالى بهصورت دقيق تشريح شده و به بيان تعريف رجال، نياز به علم رجال، ضرورت آن، معرفى منابع آن، توثيقات عام و خاص و غير اينها پرداخته شده است. مهمترين منابعى كه اينگونه به معرفى و بيان قواعد رجالى پرداختند، عبارتند از: [[توضيح المقال]]، [[نتيجه المقال]]، [[فوائد الرجالية من تنقيح المقال]]، [[سماء المقال]]، [[لب اللباب]] و [[بحوث في علم الرجال]].<ref>ر.ک: همان، ص266</ref> | #قواعد نگارى: در مسير تاريخى تدوین كتب رجالى در قرن سيزدهم و چهاردهم هجرى تا عصر حاضر، شاهد تبديل بسيارى از فوايد رجالى به صورت قواعد رسمى رجال و يا تدوین کتابهايى در تبيين علم رجال هستيم. پيش از این دوران، آنچه از علم رجال شناخته مىشد، صرفاً مجموعه نام راویان و شرح حال آنان همراه با برخى فوايد رجالى بود. اما در این دوران بهصورت منظم و منسجم كليات علم رجال و ضوابط و قواعد رجالى بهصورت دقيق تشريح شده و به بيان تعريف رجال، نياز به علم رجال، ضرورت آن، معرفى منابع آن، توثيقات عام و خاص و غير اينها پرداخته شده است. مهمترين منابعى كه اينگونه به معرفى و بيان قواعد رجالى پرداختند، عبارتند از: [[توضيح المقال]]، [[نتيجه المقال]]، [[فوائد الرجالية من تنقيح المقال]]، [[سماء المقال]]، [[لب اللباب]] و [[بحوث في علم الرجال]].<ref>ر.ک: همان، ص266</ref> | ||
#تكنگارىها: برخى از موضوعات رجالى، بهصورت خاص مورد توجه و عنايت قرار گرفتند و رسالههاى مستقلى درباره آنها نوشته شد؛ مثلاً رسالههايى درباره اصحاب اجماع يا لزوم نقد مشيخه يا مشايخ ثقات. همچنان كه در مواردى راویان بحثبرانگيز موضوع كار قرار گرفتند؛ مثلاً رسالههاى مستقل در احوال ابوبصير يا سهل بن زياد يا ابان بن عثمان. در كنار اينها، مسئله | #تكنگارىها: برخى از موضوعات رجالى، بهصورت خاص مورد توجه و عنايت قرار گرفتند و رسالههاى مستقلى درباره آنها نوشته شد؛ مثلاً رسالههايى درباره اصحاب اجماع يا لزوم نقد مشيخه يا مشايخ ثقات. همچنان كه در مواردى راویان بحثبرانگيز موضوع كار قرار گرفتند؛ مثلاً رسالههاى مستقل در احوال ابوبصير يا سهل بن زياد يا ابان بن عثمان. در كنار اينها، مسئله تمیيز مشتركات رجالى هم مورد توجه بود. کتاب «[[هداية المحدثين الى طريق المحمدين]]» مشهور به «مشتركات كاظمى» از این نوع است. از آنجا كه این کتاب، کتابى مهم و پركاربرد است، نویسنده به معرفى اجمالى آن پرداخته است.<ref>ر.ک: همان، ص274</ref> | ||
صاحب این اثر، همچنين در پایان کتاب و در بخش «پيوست» به معرفى شش نرمافزار كه دوتاى از آنها تخصصى رجال شيعه و چهار نرمافزاز ديگر با موضوع فقه، حديث و اهلبيت(ع) -كه منابع رجالى هم در آنها ذكر شده- پرداخته است. | صاحب این اثر، همچنين در پایان کتاب و در بخش «پيوست» به معرفى شش نرمافزار كه دوتاى از آنها تخصصى رجال شيعه و چهار نرمافزاز ديگر با موضوع فقه، حديث و اهلبيت(ع) -كه منابع رجالى هم در آنها ذكر شده- پرداخته است. |
ویرایش