پرش به محتوا

أسس النظام السياسي عند الإمامية (انتشارات مدین): تفاوت میان نسخه‌ها

هیچ تغییری در اندازه به وجود نیامده‌ است. ،  ‏۵ نوامبر ۲۰۱۸
جز
جایگزینی متن - ' اين ' به ' این '
جز (جایگزینی متن - 'يك' به 'یک')
جز (جایگزینی متن - ' اين ' به ' این ')
خط ۲۸: خط ۲۸:
'''أسس النظام السیاسی عند الإمامية'''، تأليف آیت‌الله [[محمد سند بحرانى]] است كه در آن نظام حاكميت را طبق نظر تشيع مورد بررسى قرار داده است.اين کتاب به زبان عربى و در سال 1424ق نوشته شده است.
'''أسس النظام السیاسی عند الإمامية'''، تأليف آیت‌الله [[محمد سند بحرانى]] است كه در آن نظام حاكميت را طبق نظر تشيع مورد بررسى قرار داده است.اين کتاب به زبان عربى و در سال 1424ق نوشته شده است.


لازم به ذكر است كه مباحث کتاب به صورت درس بيان شده و توسط دو نفر از شاگردان فاضل ايشان مكتوب گرديده است. طبق بيان خود استاد اين کتاب قسمت اول مباحث حكومتى را در بر گرفته و بقيه مطالب به حول و قوه الهى در مجلدات بعدى عرضه خواهد شد.
لازم به ذكر است كه مباحث کتاب به صورت درس بيان شده و توسط دو نفر از شاگردان فاضل ايشان مكتوب گرديده است. طبق بيان خود استاد این کتاب قسمت اول مباحث حكومتى را در بر گرفته و بقيه مطالب به حول و قوه الهى در مجلدات بعدى عرضه خواهد شد.


==ساختار==
==ساختار==
خط ۳۶: خط ۳۶:
ايشان ابتدا محورهاى اساسى نظام سياسى را به سه محور مهم تقسيم بندى مى‌كند كه محور اول درباره عناصر اساسى در حاكميت تشريع الهى و صلاحيت‌هاى حاكمى كه حكم به وى تفویض گرديده مى‌باشد.
ايشان ابتدا محورهاى اساسى نظام سياسى را به سه محور مهم تقسيم بندى مى‌كند كه محور اول درباره عناصر اساسى در حاكميت تشريع الهى و صلاحيت‌هاى حاكمى كه حكم به وى تفویض گرديده مى‌باشد.


در ذيل اين محور مباحثى مطرح شده‌اند از قبيل اختياراتى كه شريعت برای یک حاكم در امور سياسى و اجتماعى مشخص نموده و مصدر ولايت‌ها، قدرت‌ها و سلطه‌ها را ذات اقدس الهى معرفى كرده و در مرحله بعد از او به پيامبر(ص) تفویض نموده است كه از پيامبر(ص) به ائمه معصوم عليهم‌السلام تا امام زمان (عجل‌الله‌تعالى‌فرجه‌الشريف) رسيده و در زمان غيبت به فقيه و مجتهد جامع الشرايطى منتقل شده كه شرايط و مختصات چنين شخصى در قرآن و روايت آمده است، آيه 59 نساء مى‌فرمايد: '''«أطيعوا الله و أطيعوا الرسول و أولى الأمر منكم'''، در آيه 44 سوره مائده نيز آمده: '''«إنا أنزلنا التوراة فيها هدى و نور يحكم بها النبيون الذين أسلموا للذين هادوا و الربانيون و الأحبار بما استحفظوا من کتاب الله»'''.
در ذيل این محور مباحثى مطرح شده‌اند از قبيل اختياراتى كه شريعت برای یک حاكم در امور سياسى و اجتماعى مشخص نموده و مصدر ولايت‌ها، قدرت‌ها و سلطه‌ها را ذات اقدس الهى معرفى كرده و در مرحله بعد از او به پيامبر(ص) تفویض نموده است كه از پيامبر(ص) به ائمه معصوم عليهم‌السلام تا امام زمان (عجل‌الله‌تعالى‌فرجه‌الشريف) رسيده و در زمان غيبت به فقيه و مجتهد جامع الشرايطى منتقل شده كه شرايط و مختصات چنين شخصى در قرآن و روايت آمده است، آيه 59 نساء مى‌فرمايد: '''«أطيعوا الله و أطيعوا الرسول و أولى الأمر منكم'''، در آيه 44 سوره مائده نيز آمده: '''«إنا أنزلنا التوراة فيها هدى و نور يحكم بها النبيون الذين أسلموا للذين هادوا و الربانيون و الأحبار بما استحفظوا من کتاب الله»'''.


مؤلف در ادامه به تفویض ولايت‌هايى كه از سوى خداوند متعال به انبيا صورت گرفته، اشاره مى‌نمايد و حجت الله را تشريح نموده، ویژگى‌ها و مختصات حجت الهى را مشخص مى‌نمايد؛ از جمله اين ویژگى‌ها ارائه مقدرات امور یک سال آينده در شب قدر به محضر ولى الله است؛ آيه 4 سوره دخان راجع به اين شب مى‌فرمايد: '''«فيها يفرق كل أمر حكيم»''' و آيه 2 سوره نحل نيز اشاره مى‌نمايد به رسيدن امور مذكور به محضر حجت الهى '''«ينزل الملائكة بالروح من أمره على من يشاء من عباده»'''.
مؤلف در ادامه به تفویض ولايت‌هايى كه از سوى خداوند متعال به انبيا صورت گرفته، اشاره مى‌نمايد و حجت الله را تشريح نموده، ویژگى‌ها و مختصات حجت الهى را مشخص مى‌نمايد؛ از جمله این ویژگى‌ها ارائه مقدرات امور یک سال آينده در شب قدر به محضر ولى الله است؛ آيه 4 سوره دخان راجع به این شب مى‌فرمايد: '''«فيها يفرق كل أمر حكيم»''' و آيه 2 سوره نحل نيز اشاره مى‌نمايد به رسيدن امور مذكور به محضر حجت الهى '''«ينزل الملائكة بالروح من أمره على من يشاء من عباده»'''.


محور دوم كه از چند بعد تشكيل شده به اين صورت مى‌باشد: 1- عمليات انتخاب حاكم كه در واقع توكيل است برای حاكم و نه توليت، بلكه صلاحيت حاكم منشعب از ولايت و صلاحيت امام(ع) مى‌باشد الا اينكه در غير امام مردم عهده‌دار پيدا كردن شخص واجد شرايط ذكر شده مى‌باشند، اما چون مردم همگى امكان و توان چنين انتخابى را ندارند فلذا به حجيت قول اهل خبره در موضوعات تمسك مى‌گردد تا عده‌اى كار شناس اين امر به دنبال فرد داراى صلاحيت و ویژگى باشند. بعد دوم تأكيدى است دوباره بر حجيت قول اهل خبره و در بعد سوم مراقبت مردم را از حاكم و حكومت مورد بررسى قرار داده و مى‌فرمايد: چنان‌كه مردم درباره انبياى الهى وظيفه طلب معجزه و ادله كافى برای اثبات نبوت را بر عهده دارند، در مورد ديگر حكومت‌ها هم مردم وظيفه نظارتى و مراقبتى را بايد به درستى انجام دهند. آيه 71 سوره توبه مى‌فرمايد: '''«المؤمنون و المؤمنات بعضهم أولياء بعض يأمرون بالمعروف و ينهون عن المنكر»'''.
محور دوم كه از چند بعد تشكيل شده به این صورت مى‌باشد: 1- عمليات انتخاب حاكم كه در واقع توكيل است برای حاكم و نه توليت، بلكه صلاحيت حاكم منشعب از ولايت و صلاحيت امام(ع) مى‌باشد الا اينكه در غير امام مردم عهده‌دار پيدا كردن شخص واجد شرايط ذكر شده مى‌باشند، اما چون مردم همگى امكان و توان چنين انتخابى را ندارند فلذا به حجيت قول اهل خبره در موضوعات تمسك مى‌گردد تا عده‌اى كار شناس این امر به دنبال فرد داراى صلاحيت و ویژگى باشند. بعد دوم تأكيدى است دوباره بر حجيت قول اهل خبره و در بعد سوم مراقبت مردم را از حاكم و حكومت مورد بررسى قرار داده و مى‌فرمايد: چنان‌كه مردم درباره انبياى الهى وظيفه طلب معجزه و ادله كافى برای اثبات نبوت را بر عهده دارند، در مورد ديگر حكومت‌ها هم مردم وظيفه نظارتى و مراقبتى را بايد به درستى انجام دهند. آيه 71 سوره توبه مى‌فرمايد: '''«المؤمنون و المؤمنات بعضهم أولياء بعض يأمرون بالمعروف و ينهون عن المنكر»'''.


بعد چهارم بعد اعلامى است كه به بررسى چگونگى اداره امور به لحاظ علمى پرداخته است؛ امورى مثل امور مشورتى، امور امنيتى و...در دايره حكومت اسلامى مورد بررسى قرار گرفته‌اند.
بعد چهارم بعد اعلامى است كه به بررسى چگونگى اداره امور به لحاظ علمى پرداخته است؛ امورى مثل امور مشورتى، امور امنيتى و...در دايره حكومت اسلامى مورد بررسى قرار گرفته‌اند.
خط ۴۶: خط ۴۶:
آخرين محور از محورهاى مهم نظام سياسى، بررسى رابطه بين دو محور سابق مى‌باشد.مطلب بعدى مورد توجه مؤلف مفهوم ولايت و سلطنت و شاخ و برگ‌هاى آن مى‌باشد.
آخرين محور از محورهاى مهم نظام سياسى، بررسى رابطه بين دو محور سابق مى‌باشد.مطلب بعدى مورد توجه مؤلف مفهوم ولايت و سلطنت و شاخ و برگ‌هاى آن مى‌باشد.


آخرين مطلب مؤلف در مقدمه اين است كه در صورت شك در شرايط حاكم، گاهى به حسب اصل عملى و گاهى به حسب دليل اجتهادى بايد عمل كرد.
آخرين مطلب مؤلف در مقدمه این است كه در صورت شك در شرايط حاكم، گاهى به حسب اصل عملى و گاهى به حسب دليل اجتهادى بايد عمل كرد.


حاكميت خداوند: همان گونه كه سابقا اشاره شد اولين مؤلفه کتاب درباره حاكميت خداوند است كه مبدأ همه حاكميت‌ها و صلاحيت‌هاى حكام و مشروعيتشان مى‌باشد.
حاكميت خداوند: همان گونه كه سابقا اشاره شد اولين مؤلفه کتاب درباره حاكميت خداوند است كه مبدأ همه حاكميت‌ها و صلاحيت‌هاى حكام و مشروعيتشان مى‌باشد.


مؤلف مى‌فرمايد: در علوم مختلفى اعم از قانون، حقوق، فلسفه و كلام از اين مطلب سخن به ميان آمده است.اما حق چيست و مبدأ تولد آن كجاست، مطلبى است كه افراد گوناگونى درباره‌اش نظر داده و به اقوال مختلفى قائل شده‌اند؛ هفت نظريه موجود در اين باره عبارتند از: قدرت و غلبه، طبيعت و فطرت، قدرت، ضرورت حفظ نظام اجتماعى و مصلحت نظم عمومى، عدالت عمومى، احكام عقل و عقد اجتماعى.
مؤلف مى‌فرمايد: در علوم مختلفى اعم از قانون، حقوق، فلسفه و كلام از این مطلب سخن به ميان آمده است.اما حق چيست و مبدأ تولد آن كجاست، مطلبى است كه افراد گوناگونى درباره‌اش نظر داده و به اقوال مختلفى قائل شده‌اند؛ هفت نظريه موجود در این باره عبارتند از: قدرت و غلبه، طبيعت و فطرت، قدرت، ضرورت حفظ نظام اجتماعى و مصلحت نظم عمومى، عدالت عمومى، احكام عقل و عقد اجتماعى.


مؤلف، درباره عقد اجتماعى نظريه سه تن از نظريه پردازان غربى را تشريح نموده است، بعد از توضيحات فوق مؤلف معنى حاكميت الهى را توضيح داده است. ايشان نبوت خاصه و عامه را حاكميت تشريعيه الهى مى‌داند كما اينكه امامت به معنى حاكميت تدبيريه الهى مى‌باشد.
مؤلف، درباره عقد اجتماعى نظريه سه تن از نظريه پردازان غربى را تشريح نموده است، بعد از توضيحات فوق مؤلف معنى حاكميت الهى را توضيح داده است. ايشان نبوت خاصه و عامه را حاكميت تشريعيه الهى مى‌داند كما اينكه امامت به معنى حاكميت تدبيريه الهى مى‌باشد.
خط ۵۸: خط ۵۸:
1- مدنى بالطبع بودن انسان.
1- مدنى بالطبع بودن انسان.


2- بودن یک نشئه ابدى برای انسان كه در وراى اين نشئه منقطعه مى‌باشد.
2- بودن یک نشئه ابدى برای انسان كه در وراى این نشئه منقطعه مى‌باشد.


3- راجع بودن شئون تشريعى و تدبيرى حكم به خداوند متعال.
3- راجع بودن شئون تشريعى و تدبيرى حكم به خداوند متعال.
خط ۶۶: خط ۶۶:
5- وجوب دفع ضرر محتمل.
5- وجوب دفع ضرر محتمل.


در مقابل اين نظريه كه حكومت از آن خداست، نظريه ديگرى وجود دارد كه به دنبال نفى حاكميت از خداوند مى‌باشد. مؤلف در ضمن تنبيهى نظريه سكولاريستى افراد قائل به جدايى دين از سياست را در مورد غير معصوم(ع) واضح‌تر دانسته و برای تبيين هر چه بيشتر موضوع، بررسى حكومت امامان معصوم(ع) را لازم مى‌داند.
در مقابل این نظريه كه حكومت از آن خداست، نظريه ديگرى وجود دارد كه به دنبال نفى حاكميت از خداوند مى‌باشد. مؤلف در ضمن تنبيهى نظريه سكولاريستى افراد قائل به جدايى دين از سياست را در مورد غير معصوم(ع) واضح‌تر دانسته و برای تبيين هر چه بيشتر موضوع، بررسى حكومت امامان معصوم(ع) را لازم مى‌داند.


حاكميت معصوم(ع): ابتدا در اين بخش هرم حكومت كه ابتداى آن از خداوند بوده، تا فقيه مورد باز بينى قرار گرفته، بعد در پنج قسمت بحث ادامه پيدا كرده است؛ بخش اول درباره عقيده امامت و ولايت مى‌باشد كه به پاره‌اى از اشكالات در اين زمينه پاسخ داده شده است.
حاكميت معصوم(ع): ابتدا در این بخش هرم حكومت كه ابتداى آن از خداوند بوده، تا فقيه مورد باز بينى قرار گرفته، بعد در پنج قسمت بحث ادامه پيدا كرده است؛ بخش اول درباره عقيده امامت و ولايت مى‌باشد كه به پاره‌اى از اشكالات در این زمينه پاسخ داده شده است.


ارواح، نفوس و ابدان اين بزرگواران مورد بحث اولين اصل در ذيل اين مبحث مى‌باشد؛ گویاترين بيان در اين مورد روايت جابر از امام باقر(ع) است؛ مى‌گوید: «سألته عن علم العالم، فقال لي:يا جابر، إن في الأنبياء و الأوصياء خمسة أرواح: روح القدس، روح الإيمان، روح الحياة، روح القوة و روح الشهوة؛ بروح القدس(يا جابر) عرفوا ما تحت العرش إلى ما تحت الثرى، ثم قال يا جابر إن هذه الأربعة أرواح يصيبها الحدثان إلا روح القدس فإنها لا تلهو و لا تلعب».
ارواح، نفوس و ابدان این بزرگواران مورد بحث اولين اصل در ذيل این مبحث مى‌باشد؛ گویاترين بيان در این مورد روايت جابر از امام باقر(ع) است؛ مى‌گوید: «سألته عن علم العالم، فقال لي:يا جابر، إن في الأنبياء و الأوصياء خمسة أرواح: روح القدس، روح الإيمان، روح الحياة، روح القوة و روح الشهوة؛ بروح القدس(يا جابر) عرفوا ما تحت العرش إلى ما تحت الثرى، ثم قال يا جابر إن هذه الأربعة أرواح يصيبها الحدثان إلا روح القدس فإنها لا تلهو و لا تلعب».


علم معصوم(ع) و تفسير علم لدنى و ارتباط وحى با علم معصوم(ع)، موضوع بخش ديگر اين اصول است كه با استفاده از کتاب و سنت اين علوم برای معصوم(ع) برشمرده شده است:
علم معصوم(ع) و تفسير علم لدنى و ارتباط وحى با علم معصوم(ع)، موضوع بخش ديگر این اصول است كه با استفاده از کتاب و سنت این علوم برای معصوم(ع) برشمرده شده است:


1- علم کتاب.
1- علم کتاب.
خط ۱۰۲: خط ۱۰۲:
14- حكمت.
14- حكمت.


مؤلف مى‌فرمايد: با پى بردن به معادن و مآخذ علوم اهل‌بيت عليهم‌السلام بسيارى از سؤالات و شبهات در اين زمينه، جواب خواهند گرفت.
مؤلف مى‌فرمايد: با پى بردن به معادن و مآخذ علوم اهل‌بيت عليهم‌السلام بسيارى از سؤالات و شبهات در این زمينه، جواب خواهند گرفت.


حقيقت امامت معصومين عليهم‌السلام برای بشر و طهارت و پاكى و عدالت معصومين عليهم‌السلام، اصول ديگرى هستند كه مؤلف در اين قسمت بدانها پرداخته است.
حقيقت امامت معصومين عليهم‌السلام برای بشر و طهارت و پاكى و عدالت معصومين عليهم‌السلام، اصول ديگرى هستند كه مؤلف در این قسمت بدانها پرداخته است.


ولايت نوعيه، موضوع بحث بعدى است؛ مؤلف مى‌گوید: ولايتى كه ايشان دارند، ولايت نوعيه بوده و اختصاص به شخص يا اشخاص خاص ندارد، بلكه هر كس كه بتواند خود را به چنين مرتبه و جايگاهى برساند از اين ولايت برخوردار خواهد شد.
ولايت نوعيه، موضوع بحث بعدى است؛ مؤلف مى‌گوید: ولايتى كه ايشان دارند، ولايت نوعيه بوده و اختصاص به شخص يا اشخاص خاص ندارد، بلكه هر كس كه بتواند خود را به چنين مرتبه و جايگاهى برساند از این ولايت برخوردار خواهد شد.


آخرين مطلبى كه مؤلف مورد توجه قرار داده و تقريبا از مطالب اصلى و ريشه‌اى در اين‌جا مى‌باشد، اين است كه ولايت سياسى تابع ولايت عقايدى مى‌باشد. دومين مطلبى كه مؤلف در حكومت معصومين عليهم‌السلام بدان اشاره كرده، جهاد ابتدايى و صلاحيت رياست نظام توحيدى در عالم برای معصوم(ع) است.
آخرين مطلبى كه مؤلف مورد توجه قرار داده و تقريبا از مطالب اصلى و ريشه‌اى در اين‌جا مى‌باشد، این است كه ولايت سياسى تابع ولايت عقايدى مى‌باشد. دومين مطلبى كه مؤلف در حكومت معصومين عليهم‌السلام بدان اشاره كرده، جهاد ابتدايى و صلاحيت رياست نظام توحيدى در عالم برای معصوم(ع) است.


انواع حكومت‌ها، طريق رسيدن به هدف مطلوب و جايگاه امت در سلطه سياسى، بخش‌هاى ديگرى هستند كه در کتاب مورد بررسى قرار گرفته‌اند.
انواع حكومت‌ها، طريق رسيدن به هدف مطلوب و جايگاه امت در سلطه سياسى، بخش‌هاى ديگرى هستند كه در کتاب مورد بررسى قرار گرفته‌اند.
۶۱٬۱۸۹

ویرایش