۶۱٬۱۸۹
ویرایش
أخبار الطوال (ترجمه): تفاوت میان نسخه‌ها
جز
جایگزینی متن - ' اين ' به ' این '
جز (جایگزینی متن - 'ايران' به 'ایران') |
جز (جایگزینی متن - ' اين ' به ' این ') |
||
| خط ۳۲: | خط ۳۲: | ||
کتاب یکى از مهم‌ترين منابع تاريخ ایرانى عصر ساسانى است كه حوادث دولت‌هاى عرب پس از اسلام را تا پایان خلافت معتصم عباسى (227ق) در برداشته و شامل بسيارى از مقررات اسلام در امور سياسى، ادارى و نخستين مورد اجراى آن‌ها در دولت اسلامى است. | کتاب یکى از مهم‌ترين منابع تاريخ ایرانى عصر ساسانى است كه حوادث دولت‌هاى عرب پس از اسلام را تا پایان خلافت معتصم عباسى (227ق) در برداشته و شامل بسيارى از مقررات اسلام در امور سياسى، ادارى و نخستين مورد اجراى آن‌ها در دولت اسلامى است. | ||
نویسنده، از اكثر منابع در دسترس خویش بهره برده است كه | نویسنده، از اكثر منابع در دسترس خویش بهره برده است كه این امر بر ارزش، اهميت و اعتبار کتاب افزوده و به گفته دكتر [[زرین‌کوب، عبدالحسین|عبدالحسين زرين‌كوب]]، وى در این کتاب، یکى از معتمدان تاريخ به شمار مى‌رود. | ||
==ساختار== | ==ساختار== | ||
مؤلف خود هيچ تقسيم‌بندى برای کتابش صورت نداده و حتى عنوان‌هاى صفحات، با توجه به | مؤلف خود هيچ تقسيم‌بندى برای کتابش صورت نداده و حتى عنوان‌هاى صفحات، با توجه به این كه داخل كروشه قرار دارد، احتمالا از مصحح بوده و توسط ايشان بر اساس موضوع هر قسمت، انتخاب شده است؛ با این وجود، مى‌توان مطالب آن را به سه بخش كلى تاريخ پيامبران، پادشاهان ایران و روم و تاريخ اسلام تقسيم كرد. | ||
مؤلف، از روش تاريخ‌نگارى تركيبى استفاده نموده و وقايع را سال به سال و يا برحسب سلسله و كشور ياد نكرده، بلكه آن‌ها را از آغاز تا فرجام، پيوسته آورده است. در | مؤلف، از روش تاريخ‌نگارى تركيبى استفاده نموده و وقايع را سال به سال و يا برحسب سلسله و كشور ياد نكرده، بلكه آن‌ها را از آغاز تا فرجام، پيوسته آورده است. در این روش، مورخ به جاى ذكر روايات مختلف، از راه مقايسه و تركيب و ايجاد سازگارى ميان آن‌ها، واقعه مذكور را طى یک روايت توضيح دهد. | ||
مباحث از سرگذشت حضرت آدم(ع)، فرزندان او، پيامبران بنى اسرائيل و تاريخ باستانى ایران و يمن آغاز گشته و با مرگ هشتمين خليفه عباسى به پایان مى‌رسد. | مباحث از سرگذشت حضرت آدم(ع)، فرزندان او، پيامبران بنى اسرائيل و تاريخ باستانى ایران و يمن آغاز گشته و با مرگ هشتمين خليفه عباسى به پایان مى‌رسد. | ||
قسمت اعظم مطالب، حاوى اطلاعاتى درباره تاريخ ایران، بالاخص از جنگ قادسيه به | قسمت اعظم مطالب، حاوى اطلاعاتى درباره تاريخ ایران، بالاخص از جنگ قادسيه به این سو است. | ||
نویسنده درباره برخى از رویدادهاى مربوط به تاريخ شيعه، نظير جنگ‌هاى [[امام على(ع)]]، واقعه كربلا، قيام مختار و جنبش عباسيان و قيام ابومسلم با تفصيلى بيشتر سخن گفته و گزارش‌هاى او درباره رویدادهاى پس از ظهور اسلام، غالبا معتبر و دست اول است. | نویسنده درباره برخى از رویدادهاى مربوط به تاريخ شيعه، نظير جنگ‌هاى [[امام على(ع)]]، واقعه كربلا، قيام مختار و جنبش عباسيان و قيام ابومسلم با تفصيلى بيشتر سخن گفته و گزارش‌هاى او درباره رویدادهاى پس از ظهور اسلام، غالبا معتبر و دست اول است. | ||
| خط ۴۷: | خط ۴۷: | ||
وى تنها به نقل روايت اكتفا نمى‌كند، بلكه در برخى موارد به تحليل رویدادها نيز پرداخته، مى‌كوشد علل و موجبات واقعه‌اى را كه گزارش مى‌كند، پيدا كند. | وى تنها به نقل روايت اكتفا نمى‌كند، بلكه در برخى موارد به تحليل رویدادها نيز پرداخته، مى‌كوشد علل و موجبات واقعه‌اى را كه گزارش مى‌كند، پيدا كند. | ||
اثر او گذشته از | اثر او گذشته از این كه از منابع معتبر تاريخ اسلام به شمار مى‌رود، از ازرش ادبى نيز برخوردار بوده و در فصاحت كلام در زمره آثار ادبى طراز اول عربى به شمار مى‌رود. | ||
فتوحات نخستين اعراب، جنگ‌هاى قادسيه و نهاوند، برافتادن امپراتورى ایران، پيدايش و بالاگرفتن كار عباسيان، جشن‌هاى علویان به ویژه در خراسان، سقوط امویان و شورش‌هاى خوارج از مباحث پرارزش کتاب است. | فتوحات نخستين اعراب، جنگ‌هاى قادسيه و نهاوند، برافتادن امپراتورى ایران، پيدايش و بالاگرفتن كار عباسيان، جشن‌هاى علویان به ویژه در خراسان، سقوط امویان و شورش‌هاى خوارج از مباحث پرارزش کتاب است. | ||
نویسنده برخى وقايع عصر خود را شخصاً ديده يا شنيده است كه | نویسنده برخى وقايع عصر خود را شخصاً ديده يا شنيده است كه این برارزش اثر او مى‌افزايد. | ||
وى از شرح دسته‌بندى‌ها و انقلاب‌هاى زمان خود دورى جسته و شايد بيمناك بوده و نخواسته كه خویشتن را گرفتار مسائل روز كند. | وى از شرح دسته‌بندى‌ها و انقلاب‌هاى زمان خود دورى جسته و شايد بيمناك بوده و نخواسته كه خویشتن را گرفتار مسائل روز كند. | ||
| خط ۶۶: | خط ۶۶: | ||
بخش اول، ابتدا به بيان تاريخ خلقت پرداخته و دربردارنده مطالبى در مورد آدم و فرزندان نخستين او و پيامبرانى؛ همچون ادريس(ع)، نوح(ع)، هود(ع)، ابراهيم(ع)، اسماعيل(ع) و پادشاهى داوود(ع) و سليمان(ع) تا ظهور عيسى(ع) است. | بخش اول، ابتدا به بيان تاريخ خلقت پرداخته و دربردارنده مطالبى در مورد آدم و فرزندان نخستين او و پيامبرانى؛ همچون ادريس(ع)، نوح(ع)، هود(ع)، ابراهيم(ع)، اسماعيل(ع) و پادشاهى داوود(ع) و سليمان(ع) تا ظهور عيسى(ع) است. | ||
مطالب | مطالب این بخش، نه از لحاظ زمانى و نه از لحاظ مكانى پيوسته نيست و از شرح حال پيامبرانى بزرگ؛ چون موسى(ع)، هارون(ع) و يوسف(ع) در آن گفتگو نشده است؛ اما ظهور زردشت و آيين او و نجات بنى‌اسرائيل به وسيله پادشاهان ایران در آن بحث شده و شايد از كهن‌ترين منابعى باشد كه این موضوعات در آن آمده است و چون آغاز تنظيم کتاب‌هاى تاريخ، قومى بوده است، نبايد انتظار داشت كه قابل مقايسه با [[تاريخ الطبري، تاريخ الأمم و الملوك|تاريخ طبرى]] يا [[مروج الذهب و معادن الجوهر|مروج‌الذهب مسعودى]] و امثال آن باشد. | ||
دوم، كه مطالب آن آميخته با بخش اول بوده و جداگانه تنظيم نشده، شرح حال و سرگذشت پادشاهان ایران، رم و يمن است و از جمشيد و پيروزى ضحاك (بيوراسب) بر او و منوچهر، كيقباد، گشتاسب، بهمن، دارا و اسكندر، ملوك الطوايف و سپس ساسانيان تا انقراض ايشان سخن گفته و برخى از وقايع جنبى؛ چون خروج بهرام چوبين را هم بررسى كرده است. | دوم، كه مطالب آن آميخته با بخش اول بوده و جداگانه تنظيم نشده، شرح حال و سرگذشت پادشاهان ایران، رم و يمن است و از جمشيد و پيروزى ضحاك (بيوراسب) بر او و منوچهر، كيقباد، گشتاسب، بهمن، دارا و اسكندر، ملوك الطوايف و سپس ساسانيان تا انقراض ايشان سخن گفته و برخى از وقايع جنبى؛ چون خروج بهرام چوبين را هم بررسى كرده است. | ||
در | در این بخش، از بلقيس، ملكه سبا و نمرود هم گفتگو شده و با توجه به اختصار آن نبايد آن را با کتاب‌هايى كه در قرون چهارم و پنجم نوشته شده، مقايسه كرد. | ||
به عنوان مثال، قابل مقايسه با کتاب «[[تاریخ سنی ملوك الأرض و الأنبیاء علیهم‌الصلاة‌و‌السلام|سنی الملوك و الارض و الانبيا]]»، [[حمزه اصفهانی، حمزه بن حسن|حمزه بن حسن اصفهانى]] از قرن چهارم يا غرر اخبار ملوك الفرس [[ثعالبی، عبدالملک بن محمد|ابومنصور ثعالبى]] از قرن پنجم نيست. با وجود اين، اهميت آن محفوظ بوده و مورد اعتماد است. | به عنوان مثال، قابل مقايسه با کتاب «[[تاریخ سنی ملوك الأرض و الأنبیاء علیهم‌الصلاة‌و‌السلام|سنی الملوك و الارض و الانبيا]]»، [[حمزه اصفهانی، حمزه بن حسن|حمزه بن حسن اصفهانى]] از قرن چهارم يا غرر اخبار ملوك الفرس [[ثعالبی، عبدالملک بن محمد|ابومنصور ثعالبى]] از قرن پنجم نيست. با وجود اين، اهميت آن محفوظ بوده و مورد اعتماد است. | ||
سوم، مختص به تاريخ اسلام بوده و با پیکارهاى اعراب و ایرانيان در دوره دوم خلافت خليفه دوم شروع و به پایان خلافت معتصم؛ يعنى سال 227ق ختم مى‌شود؛ با | سوم، مختص به تاريخ اسلام بوده و با پیکارهاى اعراب و ایرانيان در دوره دوم خلافت خليفه دوم شروع و به پایان خلافت معتصم؛ يعنى سال 227ق ختم مى‌شود؛ با این حال، در مورد سيره و مغازى رسول خدا(ص) مطلقا سخنى به ميان نيامده است. | ||
نویسنده در | نویسنده در این بخش، درباره گرفتارى‌هاى [[امام على(ع)]] با معاویه و جنگ‌هاى جمل، صفين و نهروان، به تفصيل سخن گفته و دوران حكمرانى معاویه و يزيد را مورد بررسى قرار داده است؛ واقعه كربلا و شهادت امام حسین(ع) نيز نسبتاً به طور تفصيلى بيان شده است. | ||
وى داستان مختار و حكومت فرزندان زبير را هم به تفصيل آوره و بعد از تشريح انقراض بنى‌مروان، درباره قيام مردم ایران، به خصوص خراسان و ابومسلم، كم و بيش اظهار نظر داشته است؛ ولى در ديگر موارد، سخن را مختصر كرده است؛ چنان كه نه تنها از داستان برمكيان چشم پوشيده، بلكه در مورد رفتار مأمون با حضرت [[امام رضا(ع)]] و خاندان سرخسى هم سخنى به ميان نياورده است. | وى داستان مختار و حكومت فرزندان زبير را هم به تفصيل آوره و بعد از تشريح انقراض بنى‌مروان، درباره قيام مردم ایران، به خصوص خراسان و ابومسلم، كم و بيش اظهار نظر داشته است؛ ولى در ديگر موارد، سخن را مختصر كرده است؛ چنان كه نه تنها از داستان برمكيان چشم پوشيده، بلكه در مورد رفتار مأمون با حضرت [[امام رضا(ع)]] و خاندان سرخسى هم سخنى به ميان نياورده است. | ||
| خط ۸۲: | خط ۸۲: | ||
آخرين مبحث او هم درباره چگونگى كشته شدن بابك و افشين است و با آن كه در سال 283ق؛ يعنى 55 سال پس از مرگ معتصم، زنده بوده، تاريخ خود را به حكومت وى ختم كرده است. | آخرين مبحث او هم درباره چگونگى كشته شدن بابك و افشين است و با آن كه در سال 283ق؛ يعنى 55 سال پس از مرگ معتصم، زنده بوده، تاريخ خود را به حكومت وى ختم كرده است. | ||
در کتاب، كم و بيش گرايش ایرانى مشاهده مى‌شود، | در کتاب، كم و بيش گرايش ایرانى مشاهده مى‌شود، این واقعيت را مى‌توان به وضوح در داستان قيام مختار ملاحظه نمود. | ||
نویسنده از کتاب‌هاى كمى نام برده و برای ذكر اسانيد، تنها به ذكر قالوا اكتفا كرده است. البته گاهى از منابع خود؛ چون [[ابن‌مقفع، عبدالله بن دادویه|ابن مقفع]]، على بن حمزه كسايى و اصعمى نام برده است. | نویسنده از کتاب‌هاى كمى نام برده و برای ذكر اسانيد، تنها به ذكر قالوا اكتفا كرده است. البته گاهى از منابع خود؛ چون [[ابن‌مقفع، عبدالله بن دادویه|ابن مقفع]]، على بن حمزه كسايى و اصعمى نام برده است. | ||
نویسنده كوشيده است تا در تاريخ اسلام شكلى موازى و مرتبط به هم از حوادث ایران، يمن، عربستان و روم شرقى ارائه دهد. او به اسناد اهميتى نمى‌دهد، زيرا مى‌خواهد، گزيده‌اى از آثار پيشين فراهم كند كه حجم كم کتاب شاهد | نویسنده كوشيده است تا در تاريخ اسلام شكلى موازى و مرتبط به هم از حوادث ایران، يمن، عربستان و روم شرقى ارائه دهد. او به اسناد اهميتى نمى‌دهد، زيرا مى‌خواهد، گزيده‌اى از آثار پيشين فراهم كند كه حجم كم کتاب شاهد این مدعاست. چنين پيداست كه وى ميان اسرائيليات و منابع ایرانى، روايات عراقى و مدنى تألیف و تركيبى بوجود آورده است. | ||
یکى از نكات قابل توجه در کتاب، توجه نویسنده به پيدايى و شكل‌گيرى آداب و رسوم‌ها و نيز بوجود آمدن برخى امكانات برای تسهيل زندگى بشر است. | یکى از نكات قابل توجه در کتاب، توجه نویسنده به پيدايى و شكل‌گيرى آداب و رسوم‌ها و نيز بوجود آمدن برخى امكانات برای تسهيل زندگى بشر است. | ||