برهان‌های صدیقین: دویست‌وبیست برهان به شیوه صدیقین بر هستی خداوند: تفاوت میان نسخه‌ها

| عنوان =برهان‎های صدیقین: دویست و بیست برهان به شیوه صدیقین بر هستی خداوند

[[عشاقي اصفهاني، حسين]] (نويسنده)

| کد کنگره =

هستي شناسي (فلسفه‌اسلامی)  

موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران  

'''برهان‎های صدیقین: دویست و بیست برهان به شیوه صدیقین بر هستی خداوند''' نوشته حسین عشاقی(معاصر)، کتابی است به زبان فارسی و با موضوع فلسفه، کلام و عرفان اسلامی. نویسنده در این اثر به ارائه 220 تقریر از تقریرات فلاسفه و عرفا از این برهان پرداخته است.

نویسنده، انگیزه از تألیف این کتاب را دفاع از حق و مقابله با تلاش‌های افرادی می‎داند که باور به خدا را صرفاً یک گزاره احساسی و عاطفی می‎دانند و فارغ از اینکه خداوند، وجودِ حقیقی داشته باشد یا نه، صرفاً این اعتقاد را دارای سود عملی می‎دانند؛ بر طبق این باور، اعتقاد به وجود خداوند از یک حقیقت خارجی خبر نمی‎دهد بلکه صرفاً بیانگر حالت درونی فرد مانند شادی و غم است.<ref>ر.ک: همان، ص49</ref> وی ارائه برهان‌های عقلی بر وجود خدا به‌ویژه برهان صدیقین که بالاترین مرتبه در میان این براهین داراست را در مقابل این نظریه می‎بیند و ازاین‌رو در این کتاب به ارائه براهین عقلی فیلسوفان و عرفا بر وجود خدا اهتمام می‎ورزد.

نویسنده برهان‎های صدیقین ارائه شده در کتاب را دارای ویژگی‎های زیر می‎داند:

در هیچ‎یک از این براهین از مقدمات نظری استفاده نشده بلکه مقدماتش از بدیهیات اولیه و نهایتاً از بدیهیات ثانویه هستند

«در 105 برهان، برهان‌ها در دسته‎های 15 تایی تقسیم شده‎اند که در هر دسته از آن‌ها وجود خداوند با دو تعریف اثبات شده یکی با مشهورترین تعریفش «واجب‌الوجود بالذات» و دیگر با یکی از تعریف‌های دیگر مثل «موجود نخستین»، «موجود ناب»، «موجود بالذات»، «موجود مستقل»، «موجود ازلی»، «موجود ابدی» و «موجود برترین»». این امر برای این بوده که برهان، علاوه بر در برگرفتن اصل هستی خداوند بر یکی از ویژگی‎‎های مذکور نیز دلالت کند.

ادله اثبات وجود خدا را می‎توان به چند دسته تقسیم نمود؛ زیرا آنچه واسطه اثبات و سرمایه اولیه برای اذعان به وجود خدا است و با بحث پیرامون آن می‎توان هستی خدا را ثابت کرد از دو احتمال بیرون نیست، یا این واسطه حقیقتی است وجودی و یا حقیقتی است عدمی، اگر حقیقتی وجودی باشد، چنین حقیقتی یا با ذات خداوند اتحاد مصداقی دارد یا مصداقاً مغایر با ذات او است و اگر مغایر با ذات خداوند باشد یا او به وجود خارجی موجود است یا به وجود ذهنی؛ بنابراین ادله اثبات واجب عبارتند از:

ادله‌ای که واسطه اثبات، حقیقتی عدمی است، مثل براهینی که می‎توانند بر محور نقیض واجب‌الوجود شکل گیرند، این برهان‌ها را می‎توان با عنوان براهین عدمی نام‌گذاری کرد...

ادله‎ای که واسطه اثبات، حقیقتی است موجود به وجود خارجی و بیگانه با ذات خداوند، مثل برهان حرکت.

ادله‎ای که واسطه اثبات، حقیقتی است موجود به وجود ذهنی و بیگانه با ذات خداوند مثل برهان وجودی آنسلم.

ادله‎ای که واسطه اثبات حقیقتی است متحد المصداق با ذات خداوند که از آن‌ها با عنوان «برهان‌های صدیقین» یاد می‎کنند، این برهان‌ها هم دو دسته اصلی دارند، یکی برهان‌هایی که آشکارا به مساوقت وجود با وجود ذاتی و بالتبع با وحدت شخصی وجود منتهی می‎شوند و دیگر برهان‌هایی که آشکارا و با وضوح به چنین نتیجه‎ای منتهی نمی‎شوند<ref>مقدمه ویراست اول، ص52-53</ref> نویسنده در این کتاب، دسته دوم را برهان‌های فلسفی صدیقین و دسته اول را برهان‌های عرفانی صدیقین می‎نامد. <ref>ر.ک: همان، ص53</ref>

«برهان‌های صدیقین یکی از ابتکارات فیلسوفان و عرفای مسلمان است که با الهام از قرآن و روایات منقول از پیامبر(ص) و ائمه اطهار(ع) به آن دست یافته‎اند. آیاتی نظیر ''' «أَ وَ لَمْ يَكْفِ بِرَبِّكَ أَنَّهُ عَلىٰ كُلِّ شَيْءٍ شَهِيدٌ»''' (فصلت: 53)؛ آیا کافی نیست که پروردگارت [با ظاهر کردن حقایق و دلایل] بر همه‌چیز گواه است [که تنها او آفریننده و بی‌نیاز است و غیر او مخلوق و ازهرجهت نیازمند به اوست.]؛ و روایاتی نظیر «یا من دل علی ذاته بذاته» منبع الهام نیرومندی بوده‎اند که بر مبنای آن عارفان و فیلسوفان اسلامی متوجه این نکته شوند که می‎توان برهان‎هایی بر هستی خداوند اقامه کرد که واسطه اثبات، نه واقعیتی بیگانه با خداوند، بلکه عین او است. پیگیری تاریخچه این بحث نشان می‎دهد که برای اولین بار فارابی به این نکته توجه نموده است»<ref>همان، ص51</ref>

گام دوم را [[ابن سینا، حسین بن عبدالله|ابن‌سینا]] برداشت و سعی کرد در الاشارات و التنبیهات، این‌گونه برهانی را ارائه کند که البته مورد نقد [[ابن عربی، محمد بن علی|ابن عربی]] و [[صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم|ملاصدرا]] واقع شد. گام‌های بعدی را عرفا، [[صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم|صدرالمتألهین]] و [[محقق سبزواری، محمدباقر|محقق سبزواری]] برداشتند و این امر را تحکیم کرده و به ثمر رساندند و در گام بعدی، فیلسوفان دوره اخیر به غنای علمی این براهین افزودند و آن را در تقریرات متفاوتی ارائه کردند تا جایی که میرزا مهدی آشتیانی 19 تقریر از آن را بر اساس مبانی گوناگون و مشرب‌های فلسفی متنوع، ارائه کرد.<ref>ر.ک: همان، ص51-52</ref>

نویسنده در مقدمه ویراست اول، آماری اجمالی از کارهای انجام شده در این کتاب ارائه می‎دهد؛ وی نکات کتاب در باب برهان‌های صدیقین را در دو بخش ذکر کرده است؛ در بخش اول به برهان‌هایی که دیگران در اثبات وجود خدا اقامه کرده‎اند پرداخته و در بخش دیگر، براهینی که به ذهن خودش رسیده را<ref>ر.ک: همان، ص50</ref> در مورد بخش اول، عمدتاًً به تأیید و تقویت و غنی‎سازی و حل اشکالات وارده بر برهان‌های دیگران پرداخته و مباحثی مانند اثبات موجودیت و اصالت حقیقت لابشرطی وجود، اثبات واقعیت‎گرایی و ابطال سفسطه با یک برهان، حل شبهات وارد بر برهان‌های «ابن ترکه»، «[[خفری، محمد بن احمد|محقق خفری]]» و «آنسلم» و... را مطرح کرده است. در بخش دوم حدوداً 210 برهان [یا تقریر] از برهان صدیقین را ارائه کرده است.<ref>ر.ک: همان</ref>

# نگارش فهرست تفصیلی با حجم بیش از 30 صفحه برای کتاب افزودن بخش اصطلاحات فلسفی و منطقی به ابتدای کتاب به هدف فایده‎رسانی و تسهیل خواندن کتاب برای کسانی که با این اصطلاحات آشنایی ندارند

# برخی تغییرات در عبارات نسبت به ویراست اول به جهت زیبایی عبارت یا تلخیص یا توضیح یا تجدید نظر در مطالب. <ref>ر.ک: مقدمه ویراست دوم، ص47-48</ref>

نویسنده در مقدمه ویراست دوم از عبدالحسین خسروپناه تشکر کرده است.<ref>ر.ک: همان، ص48</ref>

<references/>

مقدمه‎های کتاب.

[[رده:کتاب‌شناسی]]

[[رده: 25 آبان الی 24 آذر]]

[[رده:قربانی-آذر96]]