۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
المواقف في علم الكلام: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
جایگزینی متن - 'است<ref>' به 'است.<ref>'
جز (جایگزینی متن - 'ـ' به '') |
جز (جایگزینی متن - 'است<ref>' به 'است.<ref>') |
||
| خط ۳۴: | خط ۳۴: | ||
ایجی در اولین موقف کتاب به معرفی مقدمات علم کلام پرداخته و موضوع، فایده، مرتبه و مسائل علم کلام را معرفی کرده است. سپس اقسام علم و مذاهب مختلف را در این رابطه مطرح میکند. | ایجی در اولین موقف کتاب به معرفی مقدمات علم کلام پرداخته و موضوع، فایده، مرتبه و مسائل علم کلام را معرفی کرده است. سپس اقسام علم و مذاهب مختلف را در این رابطه مطرح میکند. | ||
جرجانی در شرح عنوان «المرصد الثاني في تعريف مطلق العلم»، ضمن برشمردن مراحل مباحث معرفتشناختی ایجی در المواقف، میگوید: متکلم ناگزیر است که (قبل از پرداختن به مسائل علم کلام) چند چیز را تبیین کند: اول ماهیت «علم»؛ دوم تقسیم علم به ضروری و مکتسب؛ سوم اشاره به ثبوت علم ضروری که (علوم غیر بدیهی و غیر ضروری) به آن منتهی میشود؛ چهارم بیان احوال (و خصوصیات) «نظر» و توضیح این مطلب که نظر (صحیح) علم را در پی خواهد داشت؛ پنجم بیانِ مسیری که نظر در آن قرار میگیرد و به مطلوب (که همان علم است) میرسد. (متکلم از آن جهت به این مباحث میپردازد که) از راه همین مباحث به اثبات عقائد و نیز اثبات مباحث دیگری نائل میآید که عقاید، بر آنها متوقف است<ref>ر.ک: سعیدیمهر، محمد؛ فتاحی، فرزاد، ص41-40؛ متن کتاب، ص12-11</ref>. | جرجانی در شرح عنوان «المرصد الثاني في تعريف مطلق العلم»، ضمن برشمردن مراحل مباحث معرفتشناختی ایجی در المواقف، میگوید: متکلم ناگزیر است که (قبل از پرداختن به مسائل علم کلام) چند چیز را تبیین کند: اول ماهیت «علم»؛ دوم تقسیم علم به ضروری و مکتسب؛ سوم اشاره به ثبوت علم ضروری که (علوم غیر بدیهی و غیر ضروری) به آن منتهی میشود؛ چهارم بیان احوال (و خصوصیات) «نظر» و توضیح این مطلب که نظر (صحیح) علم را در پی خواهد داشت؛ پنجم بیانِ مسیری که نظر در آن قرار میگیرد و به مطلوب (که همان علم است) میرسد. (متکلم از آن جهت به این مباحث میپردازد که) از راه همین مباحث به اثبات عقائد و نیز اثبات مباحث دیگری نائل میآید که عقاید، بر آنها متوقف است.<ref>ر.ک: سعیدیمهر، محمد؛ فتاحی، فرزاد، ص41-40؛ متن کتاب، ص12-11</ref>. | ||
در دومین موقف کتاب، موضوعاتی چون وجود و ماهیت، وجوب و امکان، وحدت و کثرت و علت و معلول مورد بحث قرار گرفته است. در اولین مقصد از بحث علت و معلول چنین میخوانیم: تصور اختیاج هر شیء به غیرش، ضروری است؛ آنچه که به آن نیاز است علت و آنچه که نیازمند است معلول است. علت، یا جزء شیء یا خارج از آن است<ref>ر.ک: متن کتاب، ص85</ref>. | در دومین موقف کتاب، موضوعاتی چون وجود و ماهیت، وجوب و امکان، وحدت و کثرت و علت و معلول مورد بحث قرار گرفته است. در اولین مقصد از بحث علت و معلول چنین میخوانیم: تصور اختیاج هر شیء به غیرش، ضروری است؛ آنچه که به آن نیاز است علت و آنچه که نیازمند است معلول است. علت، یا جزء شیء یا خارج از آن است.<ref>ر.ک: متن کتاب، ص85</ref>. | ||
استفاده از آیات قرآن کریم و استناد مباحث به قرآن کریم در مباحث متکلمین فراوان دیده میشود؛ بهعنوان مثال، ایجی در سومین موقف کتاب در تبیین مراتب روشنایی آنچه را که همانند خورشید روشناییاش از ذات خودش است، «ضوء» و آنچه را که همانند ماه از دیگری روشنایی میگیرد، «نور» میخواند؛ همان گونه که در قرآن کریم آمده است: '''هُوَ الَّذِي جَعَلَ الشَّمْسَ ضِيَاءً وَ الْقَمَرَ نُوراً''' ﴿يونس: 5﴾<ref>ر.ک: همان، ص135</ref>. | استفاده از آیات قرآن کریم و استناد مباحث به قرآن کریم در مباحث متکلمین فراوان دیده میشود؛ بهعنوان مثال، ایجی در سومین موقف کتاب در تبیین مراتب روشنایی آنچه را که همانند خورشید روشناییاش از ذات خودش است، «ضوء» و آنچه را که همانند ماه از دیگری روشنایی میگیرد، «نور» میخواند؛ همان گونه که در قرآن کریم آمده است: '''هُوَ الَّذِي جَعَلَ الشَّمْسَ ضِيَاءً وَ الْقَمَرَ نُوراً''' ﴿يونس: 5﴾<ref>ر.ک: همان، ص135</ref>. | ||
| خط ۵۰: | خط ۵۰: | ||
وی این نگرش را مردود میانگارد؛ زیرا اطلاع از تمام امور غیبی برای پیامبران واجب نیست و اطلاع از برخی امور غیبی، اختصاص به پیامبران ندارد و دیگران نیز میتوانند بدان نایل شوند. از سوی دیگر، چگونه میتوان اخبار از غیب را به نفوس نسبت داد، درحالیکه تمام نفوس در نوع، اشتراک دارند؛ مگر اینکه نفوس را نه نوع، بلکه جنس بینگاریم و نفوس انبیا را نوع خاصی بدانیم و مدعی شویم که طبق آن، بر این قبیل امور توانا میشوند<ref>ر.ک: افضلی، سید محمدمهدی، ص65-64؛ متن کتاب، ص337</ref>. | وی این نگرش را مردود میانگارد؛ زیرا اطلاع از تمام امور غیبی برای پیامبران واجب نیست و اطلاع از برخی امور غیبی، اختصاص به پیامبران ندارد و دیگران نیز میتوانند بدان نایل شوند. از سوی دیگر، چگونه میتوان اخبار از غیب را به نفوس نسبت داد، درحالیکه تمام نفوس در نوع، اشتراک دارند؛ مگر اینکه نفوس را نه نوع، بلکه جنس بینگاریم و نفوس انبیا را نوع خاصی بدانیم و مدعی شویم که طبق آن، بر این قبیل امور توانا میشوند<ref>ر.ک: افضلی، سید محمدمهدی، ص65-64؛ متن کتاب، ص337</ref>. | ||
[[المرصد الثاني في تعريف مطلق العلم|ایجی]] راههای اثبات نبوت را هم بهطور عام متعرض نشده، بلکه مستقیماً وارد اثبات نبوت پیامبر خاتم(ص) شده است. راههاییکه وی برشمرده عبارت است از: الف)- معجزه؛ ب)- احوال و رفتار نبی از آغاز تا فرجام؛ ج)- اخبار انبیای پیشین. اینها طرقی است که برای اثبات نبوت تمام پیامبران یا دستکم اکثر آنها قابل تطبیق است<ref>ر.ک: همان، ص78؛ همان، ص349</ref>. | [[المرصد الثاني في تعريف مطلق العلم|ایجی]] راههای اثبات نبوت را هم بهطور عام متعرض نشده، بلکه مستقیماً وارد اثبات نبوت پیامبر خاتم(ص) شده است. راههاییکه وی برشمرده عبارت است از: الف)- معجزه؛ ب)- احوال و رفتار نبی از آغاز تا فرجام؛ ج)- اخبار انبیای پیشین. اینها طرقی است که برای اثبات نبوت تمام پیامبران یا دستکم اکثر آنها قابل تطبیق است.<ref>ر.ک: همان، ص78؛ همان، ص349</ref>. | ||
==وضعیت کتاب== | ==وضعیت کتاب== | ||