۵۳٬۳۲۷
ویرایش
خريدة العجائب و فريدة الغرائب: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
جایگزینی متن - '== وضعيت==' به '==وضعيت=='
جز (جایگزینی متن - 'شهرهاي' به 'شهرهای') |
جز (جایگزینی متن - '== وضعيت==' به '==وضعيت==') |
||
| خط ۴۴: | خط ۴۴: | ||
گرايش مطالب كتاب به قصه‌ها و شگفتى‌ها آن را شبيه داستان‌هاى قصه‌گويانى كرده است كه مى‌خواستند از اين رهگذر در ميان مردم عامى شهرتى بيابند. شايد خيال‌پردازى و شرح دربار شگفتى‌ها كه بخش قابل توجهى از كتاب را فرا گرفته است، موجب چنين اظهار نظرى شده باشد. محمد بن شَنَب، خريده‌العجائب را راهنمايى معمولى و عادى در زمين جغرافيا و تاريخ طبيعى ناميده و آن را فاقد اهميت علمى‌دانسته است. به نظر وى گر چه اطلاعات واقعى در اين كتاب اندك است؛ اما در آن از ابن‌وردى مطالبى نقل شده است كه از گذشته مستقيماً به ما نرسيده است؛ بنابراین نمى‌توان، همانند حاجى خليفه منكر فوايد اثر وى شد. ابن‌وردى منابع مورد استفاد خويش را در مقدم كتاب به اين شرح معرفى كرده است: شرح تذكر [[نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد|خواجه نصيرالدين طوسى]]، جفرالانبياء بطلميوس، تقويم البلاد بلخى، [[مروج الذهب و معادن الجوهر|مروج الذهب]] مسعودى، عجائب المخلوقات [[ابن اثیر، علی بن محمد|ابن اثير]]، مسالك و ممالك مراكشى و كتاب الابتداء. معمولاً اشار بعضى مؤلفان به نام‌هاى مؤلفان متقدم و صاحب نام در حكم گون‌هاى دفاع از اثر خودشان است؛ ولى در اين موردِ خاص نام حرانى در كتاب نيامده است. گر چه در تأثير حرانى بر ابن‌وردى جاى ترديد نيست؛ ولى نمى‌توان آثار اين دو را از جميع جهات همسان شمرد. اما دربار ضعف مطالب كتاب بايد گفت كه كشورهاى واقع در شرق مصر طى يك قرن پيش از تصرف آن سرزمين‌ها به دست تركان، از ديدگاه آثار و تأليفات جغرافيايى، غناى چندانى نداشته‌اند. با اين همه مى‌توان كتاب خريده العجائب را عمده‌ترين آنها در زمين كيهان نگارى به شمار آورد. اين كتاب در زمين كيهان نگارى به عجائب المخلوقات حمدالله قزوينى و نخبةالدهر شمس‌الدين محمد بن ابوطالب دمشقى نزدیک است. در ابتداي كتاب نقشه مدوري از عالم ارائه شده است. اكثر نسخه‌هاى خطى كتاب حمدالله مستوفى و كيهان نگاران پس از او چون حرانى و ابن‌وردى نيز داراى نقشه‌هاى مدورى از جهان هستند كه از نوع نقش [[اصطخری، ابراهیم بن محمد|اصطخرى]] است. اين نقشه‌ها به هيچ روى بدتر از ديگر نقشه‌هاى مشابه نيستند. از اين‌رو انتقاد حاجى خليفه در اين مورد خاص مفهوم به نظر نمى‌رسد و مى‌توان گفت كه در آن تا اندازه‌اى تعصب و غرض مشهود است. به اعتقاد نويسنده مطالب كتاب شرح و تفصيل نقشه مذكور است. اين نقشه در آغاز قرن 19م بر پاى استفاده از نسخ خطى پاريس و بهره‌گيرى تورنبرگ از نسخ خطى اوپسالا شناخته شد. به جز نقش مدور جهان، نقش قبله براى اداى نماز نيز در كتاب وجود دارد. بخش جهانشناسى بى‌گمان متأثر از كتاب البدء و التاريخ بوده و حتى به آن نيز استناد شده است. شرح مربوط به كشورهاى اروپا، شمال آسيا و هندوستان به ندرت در كتاب آمده است. جالب‌ترين بخش كتاب مربوط به اخبار افريقا، عربستان و سوريه است. مؤلف دربار اقوام ساكن اطراف رود ولگا، برداس‌ها، بلغارها و روس‌ها بر پاى نوشته‌هاى مسعودى و سلام ترجمان نيز مطالبى نگاشته است. منقولات وى از ابن فضلان گويا مستقيماً از خود وى صورت نگرفته، بلكه از طريق مؤلفان ديگر بوده است.در مجموع بايد گفت كه كتاب با وجود اشكالاتى از مطالب ارزشمندى نيز برخوردار است و نبايد آن را فاقد ارزش علمى دانست. | گرايش مطالب كتاب به قصه‌ها و شگفتى‌ها آن را شبيه داستان‌هاى قصه‌گويانى كرده است كه مى‌خواستند از اين رهگذر در ميان مردم عامى شهرتى بيابند. شايد خيال‌پردازى و شرح دربار شگفتى‌ها كه بخش قابل توجهى از كتاب را فرا گرفته است، موجب چنين اظهار نظرى شده باشد. محمد بن شَنَب، خريده‌العجائب را راهنمايى معمولى و عادى در زمين جغرافيا و تاريخ طبيعى ناميده و آن را فاقد اهميت علمى‌دانسته است. به نظر وى گر چه اطلاعات واقعى در اين كتاب اندك است؛ اما در آن از ابن‌وردى مطالبى نقل شده است كه از گذشته مستقيماً به ما نرسيده است؛ بنابراین نمى‌توان، همانند حاجى خليفه منكر فوايد اثر وى شد. ابن‌وردى منابع مورد استفاد خويش را در مقدم كتاب به اين شرح معرفى كرده است: شرح تذكر [[نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد|خواجه نصيرالدين طوسى]]، جفرالانبياء بطلميوس، تقويم البلاد بلخى، [[مروج الذهب و معادن الجوهر|مروج الذهب]] مسعودى، عجائب المخلوقات [[ابن اثیر، علی بن محمد|ابن اثير]]، مسالك و ممالك مراكشى و كتاب الابتداء. معمولاً اشار بعضى مؤلفان به نام‌هاى مؤلفان متقدم و صاحب نام در حكم گون‌هاى دفاع از اثر خودشان است؛ ولى در اين موردِ خاص نام حرانى در كتاب نيامده است. گر چه در تأثير حرانى بر ابن‌وردى جاى ترديد نيست؛ ولى نمى‌توان آثار اين دو را از جميع جهات همسان شمرد. اما دربار ضعف مطالب كتاب بايد گفت كه كشورهاى واقع در شرق مصر طى يك قرن پيش از تصرف آن سرزمين‌ها به دست تركان، از ديدگاه آثار و تأليفات جغرافيايى، غناى چندانى نداشته‌اند. با اين همه مى‌توان كتاب خريده العجائب را عمده‌ترين آنها در زمين كيهان نگارى به شمار آورد. اين كتاب در زمين كيهان نگارى به عجائب المخلوقات حمدالله قزوينى و نخبةالدهر شمس‌الدين محمد بن ابوطالب دمشقى نزدیک است. در ابتداي كتاب نقشه مدوري از عالم ارائه شده است. اكثر نسخه‌هاى خطى كتاب حمدالله مستوفى و كيهان نگاران پس از او چون حرانى و ابن‌وردى نيز داراى نقشه‌هاى مدورى از جهان هستند كه از نوع نقش [[اصطخری، ابراهیم بن محمد|اصطخرى]] است. اين نقشه‌ها به هيچ روى بدتر از ديگر نقشه‌هاى مشابه نيستند. از اين‌رو انتقاد حاجى خليفه در اين مورد خاص مفهوم به نظر نمى‌رسد و مى‌توان گفت كه در آن تا اندازه‌اى تعصب و غرض مشهود است. به اعتقاد نويسنده مطالب كتاب شرح و تفصيل نقشه مذكور است. اين نقشه در آغاز قرن 19م بر پاى استفاده از نسخ خطى پاريس و بهره‌گيرى تورنبرگ از نسخ خطى اوپسالا شناخته شد. به جز نقش مدور جهان، نقش قبله براى اداى نماز نيز در كتاب وجود دارد. بخش جهانشناسى بى‌گمان متأثر از كتاب البدء و التاريخ بوده و حتى به آن نيز استناد شده است. شرح مربوط به كشورهاى اروپا، شمال آسيا و هندوستان به ندرت در كتاب آمده است. جالب‌ترين بخش كتاب مربوط به اخبار افريقا، عربستان و سوريه است. مؤلف دربار اقوام ساكن اطراف رود ولگا، برداس‌ها، بلغارها و روس‌ها بر پاى نوشته‌هاى مسعودى و سلام ترجمان نيز مطالبى نگاشته است. منقولات وى از ابن فضلان گويا مستقيماً از خود وى صورت نگرفته، بلكه از طريق مؤلفان ديگر بوده است.در مجموع بايد گفت كه كتاب با وجود اشكالاتى از مطالب ارزشمندى نيز برخوردار است و نبايد آن را فاقد ارزش علمى دانست. | ||
== وضعيت== | ==وضعيت== | ||