شیعیان خوجه در آیینه تاریخ: تفاوت میان نسخه‌ها

'''شيعيان خوجه در آيينه تاريخ'''، تأليف خانم [[زهرا روغنى]] (متولد 1334ش) است كه در آن، تاريخ و وضعيت فعلى شيعيان خوجه را نه با روش علمى و استناد كتابخانه‌اى يا پژوهش ميدانى بلكه به صورت گزارش خبرى بررسى كرده است.

اين كتاب از دو مقدمه (ناشر و نويسنده) و چهار فصل به ترتيب ذيل تشكيل شده است: 1. تشكيلات داخلى شيعيان خوجه اثنی‌عشر ى، 2. فهرست جماعات عضو فدراسيون جهانى شيعيان خوجه اثنی‌عشر ى جماعت بمبئى، 3. فهرست شخصيت‌هاى برجسته شيعيان خوجه اثنی‌عشر ى؛ 4. طرح استراتژيك فدراسيون جهانى شيعيان خوجه اثنی‌عشر ى.

#ناشر (پژوهشگاه علوم انسانى و مطالعات فرهنگى) در پيشگفتار درباره موضوع و چگونگى پيدايش كتاب حاضر چنين آورده است: شيعيان خوجه اثنی‌عشر ى اقليتى نيرومندند كه اشاعه فرهنگ تشيع و مذهب اهل‌البيت(ع) را در سرلوحه برنامه‌هاى خود قرار داده‌اند. اين گروه فقرزدايى، حمايت از محرومان، و تأمين و گسترش رفاه را ضرورتى براى رشد انسان و پيشرفت جامعه و وظيفه شرعى خود مى‌دانند. رهبران خوجه براى تعليم و آموزش عقيدتى و ايمانى و شكوفا ساختن استعداد و توان خلاقيت‌هاى اعضا، برنامه‌ريزى‌هاى گسترده‌اى كرده‌اند و از بذل امكانات مالى خود دريغ نورزيده‌اند.... خانم روغنى از جمله محققان سخت‌كوش و مسئوليت‌پذير است. وى ضمن اشتغال به فعاليت‌هاى خبرى در مقام سرپرست دفتر خبرگزارى جمهورى اسلامى در نايروبى، در خلال سال‌هاى 1364- 1360ش با جماعات خوجه مقيم كشورهاى شرق آفريقا تماس‌هاى مستمرى داشت و در برنامه‌هاى مذهبى آنان شركت مى‌كرد. ايشان همچنين در لندن در طول سال‌هاى 1383- 1382ش در مركز آموزش اسلامى فدراسيون شيعيان خوجه اثنی‌عشر ى مشغول كار بود و از نزدیک  با فعاليت‌هاى تبليغى اين دفتر آشنا شد<ref>مقدمه ناشر، ص نه- ده</ref>

#گفتنى است كه بر طبق گزارش نويسنده: استقلال و تجزيه هند در سال 1947م موجب مهاجرت تعدادى از خوجه‌ها به پاكستان شد. در حال حاضر نيز تعدادى از خوجه‌ها در شهرهاى بمبئى، گجرات، كاچ، كتياود و كراچى زندگى مى‌كنند. همچنين در كنيا، تانزانيا، زئير، راواندا، بروندى، موزامبيك، ماداگاسكار، جزيره موريس و رى يونيون و تعداد اندكى در اتيوپى و غرب آفريقا ساكن‌اند. در خاورميانه تعدادى از خانواده‌ها در ايران، كويت، بحرين، عربستان سعودى، امارات متحده عربى، مسقط و يمن سكونت گزيده‌اند. در اروپا شيعيان خوجه مقيم انگلستان، فرانسه، بلژيك، سوئد، نروژ، پرتغال و سوئيس هستند و تعداد زيادى نيز در امريكا و كانادا سكونت دارند. همچنين تعداد اندكى در سريلانكا، سنگاپور، هنگ‌كنگ و استراليا ساكن شده‌اند. البته جمعيت 125000 نفرى شيعيان خوجه در مقايسه با جمعيت 118 ميليون نفرى شيعيان دوازده امامى فعلى در سراسر جهان بسيار اندك است، ليكن اين افراد موفق شده‌اند با تبعيت از برنامه‌هاى منظم، تلاش و پشتكار چشمگير، در مدت كوتاهى به موفقيت‌هاى قابل‌توجهى دست يابند و در سرزمين‌هاى مختلف اثرگذار باشند<ref>همان، ص چهارده</ref>

#نويسنده در مورد وضعيت فرهنگى شيعيان خوجه آورده است كه: با توجه به اينكه شيعيان خوجه از اسماعيليه منشعب شده‌اند و اصل و نسب آنها به هندوها باز مى‌گردد و اجدادشان اهل ايالات گجرات و كاچ بوده‌اند، آداب و رسوم هندى در بين ايشان رايج است. خوجه‌ها علاقه زيادى به تكلم به زبان‌هاى كاچى و گجراتى دارند. پدران موظف‌اند از زمان طفوليت زبان‌هاى كاچى و گجراتى را به فرزندان خود بياموزند. اگرچه كودكان خواندن و نوشتن به اين زبان‌ها را ياد نمى‌گيرند، به راحتى مى‌توانند به اين دو زبان صحبت كنند. زنان خوجه به رعايت موازين اسلامى به‌ويژه داشتن حجاب مقيدند و آن را از قبل از سن نه سالگى مى‌آموزند. بانوان خوجه در مجامع عمومى از روسرى و مانتوهاى بلند تيره‌رنگ استفاده مى‌كنند ولى در مراسم شادى و جشن و سرور كه در سالن‌هاى مجزا براى خانم‌ها برگزار مى‌شود لباس‌هاى هندى و پاكستانى با رنگ‌هاى متنوع و شاد مى‌پوشند. از جمله ديگر آداب و رسوم هندى كه در بين شيعيان خوجه رواج دارد، شيوه برگزارى مراسم ازدواج است. علاوه بر خطبه عقد كه روحانى جماعت در حضور كليه اعضا به طريق كاملاً اسلامى در محل حسينيه مى‌خواند، ساير رسوم مانند حنابندان، آرايش عروس، نوع لباس عروسى، و تزئين سالن عروسى، براساس سنن گجرات انجام مى‌گيرد.<ref>متن كتاب، ص 49</ref>

#نويسنده درباره فدراسيون جهانى شيعيان خوجه اثنی‌عشر ى كه از سال 1976م تأسيس شده تأكيد كرده است كه اين فدراسيون در زمينه ترويج مذهب تشيع مبارزه با فقر و آموزش اعضا فعاليت مى‌كند و در 28 سال گذشته اين سازمان على‌رغم تعداد اندك 125 هزار نفرى اعضايش موفق شده است به عنوان يكى از فعال‌ترين سازمان‌هاى شيعه در جهان معروف شود. هم‌اكنون حوزه فعاليت اين سازمان فراتر از جماعات خوجه است و شامل كل جوامع شيعى مى‌شود. با شروع قرن بيست‌ويكم و با توجه به تحولات سريع جهانى، رهبران فدراسيون نيز به اين فكر افتادند كه عملكرد خود را دقيقاً بازبينى كنند تا بهتر بتوانند نيازها را برآورد كنند و امكانات خود را به نحو احسن به اجراى برنامه‌هاى آتى اختصاص دهند<ref>همان، ص 159</ref>

#بنا بر گزارش نويسنده: اولين‌بار توجه عموم به شيعيان خوجه اثنی‌عشر ى در دوره مجتهد زمان شيخ زين‌العابدين مازندرانى كه در عراق سكونت داشت، جلب شد. گروهى از خوجه‌ها به رهبرى دوجى جمال جهت زيارت به عراق مشرف شدند و با زين‌العابدين مازندرانى ديدار كردند. وى در آن سفر از آنها پرسيد كه آيا به سفر حج رفته‌اند؟ ايشان پاسخ دادند كه زيارت ائمه اطهار مقدم بر سفر حج است! اعتراض دسته‌جمعى علماى عراق به اين اظهارنظر موجب شد خوجه‌ها به اشتباه خود پى ببرند و براى بالا بردن سطح سواد اسلامى جماعات خود، از شيخ خواستند مدرّسى به شهر بمبئى اعزام كند. متعاقباً يك طلبه هندى به نام ملا قادر حسين در سال 1873 به هند اعزام شد و در آنجا استقرار يافت و پس از چندى به عنوان يك مبلّغ فعال معروف شد<ref>همان، ص 131</ref>

#نويسنده برخى از شخصيتهاى برجسته شيعيان خوجه را معرفى كرده و از جمله چنين نوشته است: محمد على جناح در سال 1876م در شهر كراچى چشم به جهان گشود. پدر او جناح يونجا يك خوجه پيرو مكتب اسماعيليه اهل كتياور و يك بازرگان متموّل بود. او سپس به مذهب شيعه اثنی‌عشر ى گرويد. در سال 1917م محمد على جناح توسط مسلمانان و هندوها به عنوان يكى از رهبران سياسى برجسته كشور به‌شمار مى‌رفت. در 14 اوت 1947م محمدعلى جناح به عنوان اولين فرماندار عمومى پاكستان انتخاب شد. متعاقباً او يك برنامه اقتصادى تنظيم و واحد پول مستقل و بانك ملى براى پاكستان تعيين كرد. وى كراچى را پايتخت مركز فدرال ناميد ولى در سال 1948م دار فانى را وداع گفت و موفق نشد شاهد پيشرفت‌هاى اين كشور باشد<ref>همان، ص 141- 142</ref>

#نويسنده با بيان مطالبى در مورد يكى از شخصيت‌هاى ممتاز شيعيان خوجه، علامه سيد اختر رضوى افزوده است: آنچه درخور تأمل است آنكه در موقع ورود علامه رضوى به تانزانيا، هيچ يك از بوميان آفريقايى شيعه نبودند ليكن هم‌اكنون متجاوز از صد هزار آفريقايى به مذهب تشيع گرايش دارند<ref>همان، ص 158</ref>