شیعیان خوجه در آیینه تاریخ

شیعیان خوجه در آیینه تاریخ
پدیدآوران	روغنی، زهرا (نویسنده)
ناشر	پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگى‏
مکان نشر	تهران - ایران
سال نشر	1387 ش
چاپ	1
شابک	‎978- 964- 426- 355- 2
زبان	فارسی
تعداد جلد	1
کد کنگره	‏BP‎‏ ‎‏244‎‏/‎‏خ‎‏9‎‏ر‎‏9*
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

برای دیگر کاربردها، تاریخ تشیع (ابهام‌زدایی) را ببینید.

برای دیگر کاربردها، شیعه (ابهام‌زدایی) را ببینید.

شیعیان خوجه در آيينه تاريخ، تأليف خانم زهرا روغنى (متولد 1334ش) است كه در آن، تاريخ و وضعيت فعلى شیعیان خوجه را نه با روش علمى و استناد كتابخانه‌اى يا پژوهش ميدانى بلكه به صورت گزارش خبرى بررسى كرده است.

ساختار

اين كتاب از دو مقدمه (ناشر و نویسنده) و چهار فصل به ترتيب ذيل تشكيل شده است: 1. تشكيلات داخلى شیعیان خوجه اثنی‌عشر ى، 2. فهرست جماعات عضو فدراسيون جهانى شیعیان خوجه اثنی‌عشر ى جماعت بمبئى، 3. فهرست شخصيت‌هاى برجسته شیعیان خوجه اثنی‌عشر ى؛ 4. طرح استراتژيك فدراسيون جهانى شیعیان خوجه اثنی‌عشر ى.

گزارش محتوا

درباره روش و محتواى اين اثر چند نكته گفتنى است:

1. ناشر (پژوهشگاه علوم انسانى و مطالعات فرهنگى) در پيشگفتار درباره موضوع و چگونگى پيدايش كتاب حاضر چنين آورده است: شیعیان خوجه اثنی‌عشر ى اقليتى نيرومندند كه اشاعه فرهنگ تشيع و مذهب اهل‌البيت(ع) را در سرلوحه برنامه‌هاى خود قرار داده‌اند. اين گروه فقرزدايى، حمايت از محرومان، و تأمين و گسترش رفاه را ضرورتى براى رشد انسان و پيشرفت جامعه و وظيفه شرعى خود مى‌دانند. رهبران خوجه براى تعليم و آموزش عقيدتى و ايمانى و شكوفا ساختن استعداد و توان خلاقيت‌هاى اعضا، برنامه‌ريزى‌هاى گسترده‌اى كرده‌اند و از بذل امكانات مالى خود دريغ نورزيده‌اند.... خانم روغنى از جمله محققان سخت‌كوش و مسئوليت‌پذير است. وى ضمن اشتغال به فعالیت‌های خبرى در مقام سرپرست دفتر خبرگزارى جمهورى اسلامى در نايروبى، در خلال سال‌هاى 1364- 1360ش با جماعات خوجه مقيم كشورهاى شرق آفريقا تماس‌هاى مستمرى داشت و در برنامه‌هاى مذهبى آنان شركت مى‌كرد. ايشان همچنين در لندن در طول سال‌هاى 1383- 1382ش در مركز آموزش اسلامى فدراسيون شیعیان خوجه اثنی‌عشر ى مشغول كار بود و از نزدیک با فعالیت‌های تبليغى اين دفتر آشنا شد
2. گفتنى است كه بر طبق گزارش نویسنده: استقلال و تجزيه هند در سال 1947م موجب مهاجرت تعدادى از خوجه‌ها به پاکستان شد. در حال حاضر نيز تعدادى از خوجه‌ها در شهرهاى بمبئى، گجرات، كاچ، كتياود و كراچى زندگى مى‌كنند. همچنين در كنيا، تانزانيا، زئير، راواندا، بروندى، موزامبيك، ماداگاسكار، جزيره موريس و رى يونيون و تعداد اندكى در اتيوپى و غرب آفريقا ساكن‌اند. در خاورميانه تعدادى از خانواده‌ها در ايران، كويت، بحرين، عربستان سعودى، امارات متحده عربى، مسقط و يمن سكونت گزيده‌اند. در اروپا شیعیان خوجه مقيم انگلستان، فرانسه، بلژيك، سوئد، نروژ، پرتغال و سوئيس هستند و تعداد زيادى نيز در امريكا و كانادا سكونت دارند. همچنين تعداد اندكى در سريلانكا، سنگاپور، هنگ‌كنگ و استراليا ساكن شده‌اند. البته جمعيت 125000 نفرى شیعیان خوجه در مقايسه با جمعيت 118 ميليون نفرى شیعیان دوازده امامى فعلى در سراسر جهان بسيار اندك است، ليكن اين افراد موفق شده‌اند با تبعيت از برنامه‌هاى منظم، تلاش و پشتكار چشمگير، در مدت كوتاهى به موفقيت‌هاى قابل‌توجهى دست يابند و در سرزمين‌هاى مختلف اثرگذار باشند
3. نویسنده در مورد وضعيت فرهنگى شیعیان خوجه آورده است كه: با توجه به اينكه شیعیان خوجه از اسماعيليه منشعب شده‌اند و اصل و نسب آنها به هندوها باز مى‌گردد و اجدادشان اهل ايالات گجرات و كاچ بوده‌اند، آداب و رسوم هندى در بين ايشان رايج است. خوجه‌ها علاقه زيادى به تكلم به زبان‌هاى كاچى و گجراتى دارند. پدران موظف‌اند از زمان طفوليت زبان‌هاى كاچى و گجراتى را به فرزندان خود بياموزند. اگرچه كودكان خواندن و نوشتن به اين زبان‌ها را ياد نمى‌گيرند، به راحتى مى‌توانند به اين دو زبان صحبت كنند. زنان خوجه به رعايت موازين اسلامى به‌ويژه داشتن حجاب مقيدند و آن را از قبل از سن نه سالگى مى‌آموزند. بانوان خوجه در مجامع عمومى از روسرى و مانتوهاى بلند تيره‌رنگ استفاده مى‌كنند ولى در مراسم شادى و جشن و سرور كه در سالن‌هاى مجزا براى خانم‌ها برگزار مى‌شود لباس‌هاى هندى و پاکستانى با رنگ‌هاى متنوع و شاد مى‌پوشند. از جمله ديگر آداب و رسوم هندى كه در بين شیعیان خوجه رواج دارد، شيوه برگزارى مراسم ازدواج است. علاوه بر خطبه عقد كه روحانى جماعت در حضور كليه اعضا به طريق كاملاً اسلامى در محل حسینیه مى‌خواند، ساير رسوم مانند حنابندان، آرايش عروس، نوع لباس عروسى، و تزئين سالن عروسى، براساس سنن گجرات انجام مى‌گيرد.
4. نویسنده درباره فدراسيون جهانى شیعیان خوجه اثنی‌عشر ى كه از سال 1976م تأسيس شده تأكيد كرده است كه اين فدراسيون در زمينه ترويج مذهب تشيع مبارزه با فقر و آموزش اعضا فعاليت مى‌كند و در 28 سال گذشته اين سازمان على‌رغم تعداد اندك 125 هزار نفرى اعضايش موفق شده است به عنوان يكى از فعال‌ترين سازمان‌هاى شيعه در جهان معروف شود. هم‌اكنون حوزه فعاليت اين سازمان فراتر از جماعات خوجه است و شامل كل جوامع شيعى مى‌شود. با شروع قرن بيست‌ويكم و با توجه به تحولات سريع جهانى، رهبران فدراسيون نيز به اين فكر افتادند كه عملكرد خود را دقيقاً بازبينى كنند تا بهتر بتوانند نيازها را برآورد كنند و امكانات خود را به نحو احسن به اجراى برنامه‌هاى آتى اختصاص دهند
5. بنا بر گزارش نویسنده: اولين‌بار توجه عموم به شیعیان خوجه اثنی‌عشر ى در دوره مجتهد زمان شيخ زين‌العابدين مازندرانى كه در عراق سكونت داشت، جلب شد. گروهى از خوجه‌ها به رهبرى دوجى جمال جهت زيارت به عراق مشرف شدند و با زين‌العابدين مازندرانى ديدار كردند. وى در آن سفر از آنها پرسيد كه آيا به سفر حج رفته‌اند؟ ايشان پاسخ دادند كه زيارت ائمه اطهار مقدم بر سفر حج است! اعتراض دسته‌جمعى علماى عراق به اين اظهارنظر موجب شد خوجه‌ها به اشتباه خود پى ببرند و براى بالا بردن سطح سواد اسلامى جماعات خود، از شيخ خواستند مدرّسى به شهر بمبئى اعزام كند. متعاقباً يك طلبه هندى به نام ملا قادر حسين در سال 1873 به هند اعزام شد و در آنجا استقرار يافت و پس از چندى به عنوان يك مبلّغ فعال معروف شد
6. نویسنده برخى از شخصيتهاى برجسته شیعیان خوجه را معرفى كرده و از جمله چنين نوشته است: محمد على جناح در سال 1876م در شهر كراچى چشم به جهان گشود. پدر او جناح يونجا يك خوجه پيرو مكتب اسماعيليه اهل كتياور و يك بازرگان متموّل بود. او سپس به مذهب شيعه اثنی‌عشر ى گرويد. در سال 1917م محمد على جناح توسط مسلمانان و هندوها به عنوان يكى از رهبران سياسى برجسته كشور به‌شمار مى‌رفت. در 14 اوت 1947م محمدعلى جناح به عنوان اولين فرماندار عمومى پاکستان انتخاب شد. متعاقباً او يك برنامه اقتصادى تنظيم و واحد پول مستقل و بانك ملى براى پاکستان تعيين كرد. وى كراچى را پايتخت مركز فدرال ناميد ولى در سال 1948م دار فانى را وداع گفت و موفق نشد شاهد پيشرفت‌هاى اين كشور باشد
7. نویسنده با بيان مطالبى در مورد يكى از شخصيت‌هاى ممتاز شیعیان خوجه، علامه سيد اختر رضوى افزوده است: آنچه درخور تأمل است آنكه در موقع ورود علامه رضوى به تانزانيا، هيچ يك از بوميان آفريقايى شيعه نبودند ليكن هم‌اكنون متجاوز از صد هزار آفريقايى به مذهب تشيع گرايش دارند

وضعيت كتاب

فهرست مطالب در ابتداى كتاب آمده است.

از آنجا كه نویسنده خبرنگار است، به منابع كتابخانه‌اى استناد نكرده و همچنين از روش مطالعه ميدانى نيز بهره نگرفته بلكه به شيوه خبرى و رسه‌گانه‌اى و با استفاده از پايگاه‌هاى اينترنتى پژوهش كرده است و در نتيجه در اثر حاضر، نشانى از پاورقى و ارجاع و فهرست منابع (مقاله و كتاب) در ميان نيست.

يكى از امتيازات اين اثر عبارت از جدول‌هايى است كه نویسنده براى فهم بهتر مطالب ترسيم كرده است. همچنين كتاب مشتمل بر تصاويرى مانند از شخصيت‌هاى خوجه و از جمله ديدار آنها با علماى شيعه اماميه است.

فهرست مطالب در ابتداى كتاب آمده است.

منابع مقاله

مقدمه و متن كتاب.