۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
آشنایی با علوم قرآن (سعیدی روشن): تفاوت میان نسخه‌ها
جز
جایگزینی متن - 'براى' به 'برای'
جز (جایگزینی متن - 'وي' به 'وی') |
جز (جایگزینی متن - 'براى' به 'برای') |
||
| خط ۳۸: | خط ۳۸: | ||
# در پایان هر فصل عناصر اصلى و مطالب محورى آن فهرست گونه آورده شده است تا فراگیرى و بازآفرینى آن‌ها را تسهیل نماید. | # در پایان هر فصل عناصر اصلى و مطالب محورى آن فهرست گونه آورده شده است تا فراگیرى و بازآفرینى آن‌ها را تسهیل نماید. | ||
# پرسش‌هاى هر فصل نیز بیان‌گر عناصر اصلى مواد آن است که در فهم دقیق و مناسب آن مؤثر است. | # پرسش‌هاى هر فصل نیز بیان‌گر عناصر اصلى مواد آن است که در فهم دقیق و مناسب آن مؤثر است. | ||
# به‌تناسب موضوع هر فصل یکى دو عنوان پژوهشى مطرح شده است تا زمینه‌اى | # به‌تناسب موضوع هر فصل یکى دو عنوان پژوهشى مطرح شده است تا زمینه‌اى برای تمرین پژوهش را در مخاطبان فراهم آورد و بدینوسیله برای ارتقاى علمى آنان یارى رساند<ref>ر.ک: همان، ص2-1</ref>. | ||
در فصول مختلف کتاب مباحث فراوانی مطرح شده که به جهت آشنایی خواننده به ذکر دیدگاه نویسنده در برخی مباحث بسنده می‌شود: | در فصول مختلف کتاب مباحث فراوانی مطرح شده که به جهت آشنایی خواننده به ذکر دیدگاه نویسنده در برخی مباحث بسنده می‌شود: | ||
| خط ۴۵: | خط ۴۵: | ||
نویسنده سپس مسائل علوم قرآن را در دو محور اساسی طبقه‌بندی کرده است: | نویسنده سپس مسائل علوم قرآن را در دو محور اساسی طبقه‌بندی کرده است: | ||
# محور نخست، علومى است که شناسنامه قرآن را | # محور نخست، علومى است که شناسنامه قرآن را برای ما ترسیم مى‌نماید و معلوم مى‌سازد که منشأ پیدایش این کتاب و پدیدآورنده آن کیست و این کتاب چگونه در میان بشر ظهور یافته و به شکل کنونى در اختیار انسان‌ها قرار گرفته است. این علوم شامل موضوعاتى چون: وحى، نزول، قرائت، جمع و تدوین، اعجاز، تحریف‌ناپذیرى و مانند این‌ها است و بر اساس آن‌ها مى‌توان به الهى بودن متن قرآن راه یافت. دانش‌هاى یاد شده زمینه‌ساز این نوع آگاهى بخشى از قرآن‌اند. | ||
# محور دوم، علومى است که چگونگى فهم قرآن و دستیابى به محتواى آن را | # محور دوم، علومى است که چگونگى فهم قرآن و دستیابى به محتواى آن را برای ما فراهم مى‌نماید. موضوعاتى چون: علم قواعد و آداب تفسیر، علم تأویل، ناسخ و منسوخ، محکم و متشابه، علم اسباب نزول و مانند آن در این محور جاى مى‌گیرد<ref>ر.ک: همان، ص13</ref>. | ||
بنا بر روایات متواتر و قطعى تاریخ، آیات و سوره‌هاى قرآن مجید برخلاف کتب پیشین الهى یکباره نازل نشده بلکه با آغاز بعثت پیامبر اکرم(ص) در بیست‌وهفت رجب شروع و در طول دوران رسالت به اقتضاى پیشرفت نهضت اسلام و نیازهاى عینى جامعه به‌تدریج کامل گردید<ref>ر.ک: همان، ص35</ref>. حکمت‌هاى نزول تدریجى را مى‌توان همسویى با اقتضاى قانون تعلیم و تربیت و آمادگى انسان‌ها، ارتباط پیوسته با پیامبر(ص) و اظهار عظمت و حقانیت قرآن دانست<ref>ر.ک: همان، ص44</ref>. | بنا بر روایات متواتر و قطعى تاریخ، آیات و سوره‌هاى قرآن مجید برخلاف کتب پیشین الهى یکباره نازل نشده بلکه با آغاز بعثت پیامبر اکرم(ص) در بیست‌وهفت رجب شروع و در طول دوران رسالت به اقتضاى پیشرفت نهضت اسلام و نیازهاى عینى جامعه به‌تدریج کامل گردید<ref>ر.ک: همان، ص35</ref>. حکمت‌هاى نزول تدریجى را مى‌توان همسویى با اقتضاى قانون تعلیم و تربیت و آمادگى انسان‌ها، ارتباط پیوسته با پیامبر(ص) و اظهار عظمت و حقانیت قرآن دانست<ref>ر.ک: همان، ص44</ref>. | ||
| خط ۵۲: | خط ۵۲: | ||
از دیدگاه نویسنده این‌که به دستور چه کسی و در چه زمان سوره‌های قرآن مرتب شده حائز اهمیت نیست: «پس‌ازآن که معلوم شد متن سوره‌هاى قرآن توقیفى است و توسط رسول خدا به امر وحى صورت گرفته است، این موضوع چندان ثمر اعتقادى یا عملى ندارد که ترتیب سوره‌ها به شیوه کنونى را مربوط به دستور پیامبر اکرم(ص) بدانیم و یا سلیقه و اجتهاد صحابه که نشئت یافته از سخن پیامبر خدا(ص) بود»<ref>ر.ک: همان، ص54</ref>. | از دیدگاه نویسنده این‌که به دستور چه کسی و در چه زمان سوره‌های قرآن مرتب شده حائز اهمیت نیست: «پس‌ازآن که معلوم شد متن سوره‌هاى قرآن توقیفى است و توسط رسول خدا به امر وحى صورت گرفته است، این موضوع چندان ثمر اعتقادى یا عملى ندارد که ترتیب سوره‌ها به شیوه کنونى را مربوط به دستور پیامبر اکرم(ص) بدانیم و یا سلیقه و اجتهاد صحابه که نشئت یافته از سخن پیامبر خدا(ص) بود»<ref>ر.ک: همان، ص54</ref>. | ||
دانش قرائت از دانش‌هاى بنیادین در عالم اسلام است که مقارن با فرود قرآن عظیم از ملکوت اعلا به قالب واژگان و جارى شدن در زبان رسول اکرم(ص) تکوین یافت. ازآن‌پس نیز همین دانش پایه‌گذار و زمینه‌ساز بخشى سترگ از علوم اسلامى گردید. بدون شک اولین قارى رسمى و آموزگار قرآن پیامبر گرامى(ص) بوده است اما این‌که چه کسى | دانش قرائت از دانش‌هاى بنیادین در عالم اسلام است که مقارن با فرود قرآن عظیم از ملکوت اعلا به قالب واژگان و جارى شدن در زبان رسول اکرم(ص) تکوین یافت. ازآن‌پس نیز همین دانش پایه‌گذار و زمینه‌ساز بخشى سترگ از علوم اسلامى گردید. بدون شک اولین قارى رسمى و آموزگار قرآن پیامبر گرامى(ص) بوده است اما این‌که چه کسى برای نخستین بار در زمینه دانش قرائات و قاریان به تألیف و تدوین اهتمام ورزید؟ کمابیش محل اختلاف است. نظر رایج دراین‌باره آن است که ابوعبید قاسم بن سلّام (متوفی 224ق) برای اولین بار به تحریر علم قرائات پرداخت. لکن [[جزری، محمد بن محمد|ابن جزرى]] در [[غاية النهاية في طبقات القراء|غاية النهاية]] اولین پیشگام در تدوین قرائات را ابوحاتم سجستانى (متوفی 255ق) مى‌داند. [[صدر، حسن|سیدحسن صدر]] در [[تأسيس الشيعة لعلوم الإسلام|تأسيس الشيعة]] بر آن است که ابان بن تغلب کوفى (متوفی 141ق) برای نخستین بار کتاب «القراءات» را در این خصوص پدید آورد<ref>ر.ک: همان، ص96-95</ref>. | ||
نص قرآن شریف همان وحى محمدى(ص) است که از روزگار پیامبر اکرم(ص) تا امروز در میان تمام فرق اسلامى با همه اختلافات مذهبى، سیاسى، اجتماعى، فرهنگى و نژادى که داشته‌اند، نسل به نسل به طور متواتر برقرار مانده و احدى مجال دستبرد و دگرگونى این ماده و صورت را نیافته و صیانت آن از سوى خداى على عظیم تضمین گردیده است، درحالی‌که قرائات گوناگون قاریان هرگز برخوردار از چنین ویژگى و تواتر نبوده و متفق‌علیه امت اسلامى نیست<ref>ر.ک: همان، ص111</ref>. غیر از اهل‌الحدیث عامه که روایات فاقد اعتبار نسخ‌التلاوة را پذیرفتند و اخبارى‌هاى شیعه که بدون ارزیابى همه جانبه، برخى روایات را دست‌آویز خویش ساختند، مسئله صیانت قرآن از هر نوع تحریف، عقیده تردیدناپذیر همه مسلمانان اعم از عالم و عامى بوده است<ref>ر.ک: همان، ص183</ref>. | نص قرآن شریف همان وحى محمدى(ص) است که از روزگار پیامبر اکرم(ص) تا امروز در میان تمام فرق اسلامى با همه اختلافات مذهبى، سیاسى، اجتماعى، فرهنگى و نژادى که داشته‌اند، نسل به نسل به طور متواتر برقرار مانده و احدى مجال دستبرد و دگرگونى این ماده و صورت را نیافته و صیانت آن از سوى خداى على عظیم تضمین گردیده است، درحالی‌که قرائات گوناگون قاریان هرگز برخوردار از چنین ویژگى و تواتر نبوده و متفق‌علیه امت اسلامى نیست<ref>ر.ک: همان، ص111</ref>. غیر از اهل‌الحدیث عامه که روایات فاقد اعتبار نسخ‌التلاوة را پذیرفتند و اخبارى‌هاى شیعه که بدون ارزیابى همه جانبه، برخى روایات را دست‌آویز خویش ساختند، مسئله صیانت قرآن از هر نوع تحریف، عقیده تردیدناپذیر همه مسلمانان اعم از عالم و عامى بوده است<ref>ر.ک: همان، ص183</ref>. | ||
نویسنده پس از اشاره به منابع مختلف برای تفسیر قرآن کریم، خود کلام الهی را منبعی برای تفسیر خودش دانسته است: یکى از اصول عقلایى در تفسیر و شناخت معناى سخن یک گوینده یا نوشته یک نویسنده، مراجعه به سایر گفته‌ها و نوشته‌هاى اوست. بر این اساس سخنان یک فرد به‌نوبه خود منبع قابل‌توجهی | نویسنده پس از اشاره به منابع مختلف برای تفسیر قرآن کریم، خود کلام الهی را منبعی برای تفسیر خودش دانسته است: یکى از اصول عقلایى در تفسیر و شناخت معناى سخن یک گوینده یا نوشته یک نویسنده، مراجعه به سایر گفته‌ها و نوشته‌هاى اوست. بر این اساس سخنان یک فرد به‌نوبه خود منبع قابل‌توجهی برای به دست آوردن منظور و مقصود وى است. با توجه به این اصل عقلایى آیات قرآن کریم که سخن خداى حکیم و مبرّا از هر غفلت و نقصانى است، مفسر و مبین یکدیگر و منبع شناخت مقاصد خداوند است<ref>ر.ک: همان، ص206</ref>. در رابطه با آیات متشابه نیز راسخان در علم مى‌توانند تأویل درست آیات متشابه را به دست آورند. البته رسول اکرم(ص) و پیشوایان معصوم الهى مصداق کامل راسخ در علم هستند<ref>ر.ک: همان، ص212</ref>. | ||