۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
بغداد (چند مقاله در تاريخ و جغرافيای تاريخی): تفاوت میان نسخه‌ها
بغداد (چند مقاله در تاريخ و جغرافيای تاريخی) (نمایش مبدأ)
نسخهٔ ۲۶ سپتامبر ۲۰۱۸، ساعت ۲۰:۲۰
، ۲۶ سپتامبر ۲۰۱۸جایگزینی متن - 'تاريخي' به 'تاریخی'
جز (جایگزینی متن - 'اقتصادي' به 'اقتصادی') |
جز (جایگزینی متن - 'تاريخي' به 'تاریخی') |
||
| خط ۵۳: | خط ۵۳: | ||
بخش اول: | بخش اول: | ||
عبدالعزيز دوري كه خود در بغداد متولد شده است، مقاله‌اش [[تاریخ بغداد|تاريخ بغداد]] را در 13 بخش ارائه كرده است: نامگذاري، بنا، از هارون تا آل بويه، سلجوقيان، مغولان و.... بغداد در قرن دوم هجری ايجاد شد و قرن‌ها مركز فرهنگی جهان اسلام به شمار مى‌رفت. گذشته از منشأ نامگذاري بغداد كه روشن نيست بناي آن توسط منصور عباسي با عنايت به استراتژيك بودن محل آن گذاشته شد. نويسنده معتقد است كه نقشه بغداد منعكس كننده انديشه‌هاي اجتماعي است. "شهري مدوّر" كه مركز آن نسبت به بخش‌هاي مختلف، داراي فاصله مساوي بود و به سهولت از آن مراقبت و دفاع مي‌شد. محله‌ها از لحاظ قومي يا شغلي همگن بودند. بازارها در نقشه بغداد سهم عمده‌اي داشتند و هر حرفه‌اي و كسبي، بازار يا گذرگاه جداگانه‌اي داشت. نويسنده در اين مقاله گزارش مختصر، اما جامعي از اوضاع بغداد در دوره‌هاي مختلف | عبدالعزيز دوري كه خود در بغداد متولد شده است، مقاله‌اش [[تاریخ بغداد|تاريخ بغداد]] را در 13 بخش ارائه كرده است: نامگذاري، بنا، از هارون تا آل بويه، سلجوقيان، مغولان و.... بغداد در قرن دوم هجری ايجاد شد و قرن‌ها مركز فرهنگی جهان اسلام به شمار مى‌رفت. گذشته از منشأ نامگذاري بغداد كه روشن نيست بناي آن توسط منصور عباسي با عنايت به استراتژيك بودن محل آن گذاشته شد. نويسنده معتقد است كه نقشه بغداد منعكس كننده انديشه‌هاي اجتماعي است. "شهري مدوّر" كه مركز آن نسبت به بخش‌هاي مختلف، داراي فاصله مساوي بود و به سهولت از آن مراقبت و دفاع مي‌شد. محله‌ها از لحاظ قومي يا شغلي همگن بودند. بازارها در نقشه بغداد سهم عمده‌اي داشتند و هر حرفه‌اي و كسبي، بازار يا گذرگاه جداگانه‌اي داشت. نويسنده در اين مقاله گزارش مختصر، اما جامعي از اوضاع بغداد در دوره‌هاي مختلف تاریخی تا امروز ارائه داده است. در صدر مصادر اين مقاله آثار مورخاني چون طبري، مسعودي، يعقوبي، [[ابن اثیر، علی بن محمد|ابن اثير]] و جغرافى‌داناني؛ مانند ابن‌رسته، ابن‌فقيه، [[ابن حوقل، محمد بن حوقل|ابن‌حوقل]] ديده می‌شود. دكتر احمد سوسه توانسته است بر مبناي تحقيقاتش شهر مدوّر بغداد را ترسيم كند كه در پايان مقاله به نقل از كتابش "بغداد مدينة السلام و غزوالمغفول" آمده است. | ||
بخش دوم: | بخش دوم: | ||
در نه بخش، جغرافياي بغداد ارائه شده است. در بخش اول كه مقدمه كتاب است چنين مي‌خوانيم: "برای توضيح علت استقرار بغداد در محل كنونى‌اش كافي نيست كه تنها به پيرامون نزدیک آن چشم بدوزيم، بلكه بيشتر بايد مجموعه بين‌النهرين و الجزيره را كه اين شهر در مرز ميان آنها جاي دارد، در نظر داشته باشيم. تنها در اين مقياس است كه شايد اهميت و مفهوم كامل بغداد پديدار مي‌گردد". در بخش دوم، ويژگى‌هاي طبیعی اين شهر مورد مطالعه قرار گرفته است. بغداد در محل ويژه‌اي قرار دارد كه محل عبور به سواحل مديترانه يا مصر و نيز شهرهاي مذهبی كربلا و نجف و... بوده است. عناوين بخش‌هاي ديگري كه در اين مقاله آمده است عبارت است از: محل | در نه بخش، جغرافياي بغداد ارائه شده است. در بخش اول كه مقدمه كتاب است چنين مي‌خوانيم: "برای توضيح علت استقرار بغداد در محل كنونى‌اش كافي نيست كه تنها به پيرامون نزدیک آن چشم بدوزيم، بلكه بيشتر بايد مجموعه بين‌النهرين و الجزيره را كه اين شهر در مرز ميان آنها جاي دارد، در نظر داشته باشيم. تنها در اين مقياس است كه شايد اهميت و مفهوم كامل بغداد پديدار مي‌گردد". در بخش دوم، ويژگى‌هاي طبیعی اين شهر مورد مطالعه قرار گرفته است. بغداد در محل ويژه‌اي قرار دارد كه محل عبور به سواحل مديترانه يا مصر و نيز شهرهاي مذهبی كربلا و نجف و... بوده است. عناوين بخش‌هاي ديگري كه در اين مقاله آمده است عبارت است از: محل تاریخی بغداد، وضع اقليمي، وضع دجله، طغيان‌هاي دجله، اصلاحات پياپي در بغداد و دفاع آن در برابر سيلاب‌ها. در ابتداي اين مقاله منابعي برای مراجعه معرفي شده است. | ||
بخش سوم: | بخش سوم: | ||
| خط ۶۵: | خط ۶۵: | ||
بخش چهارم: | بخش چهارم: | ||
بغداد را در روزگار آخرين خلفاي عباسي كه همزمان با حكومت سلجوقيان بوده و از اهميت ويژه‌اي برخوردار است، مورد مطالعه قرار داده است. فتح بغداد به دست سلجوقيان دوران تازه‌اي را در تاريخ خاورميانه رقم زد. پديد آمدن نظام حكومتي جديد در بغداد دگرگونى‌هايي در پي داشت و حضور خلافت در آنها پيچيدگى‌هاي خاصي را ايجاد كرد كه نويسنده در صدد تبيين آنها است. توسعه قدرت سلجوقيان واكنش‌هايي را در برداشت كه در نتيجه اوضاع مصيبت باري را در تمامي زمينه‌هاي اقتصادی، فرهنگی و اجتماعي بر جاي نهاد. در طول قرن ششم در رابطه با منابع | بغداد را در روزگار آخرين خلفاي عباسي كه همزمان با حكومت سلجوقيان بوده و از اهميت ويژه‌اي برخوردار است، مورد مطالعه قرار داده است. فتح بغداد به دست سلجوقيان دوران تازه‌اي را در تاريخ خاورميانه رقم زد. پديد آمدن نظام حكومتي جديد در بغداد دگرگونى‌هايي در پي داشت و حضور خلافت در آنها پيچيدگى‌هاي خاصي را ايجاد كرد كه نويسنده در صدد تبيين آنها است. توسعه قدرت سلجوقيان واكنش‌هايي را در برداشت كه در نتيجه اوضاع مصيبت باري را در تمامي زمينه‌هاي اقتصادی، فرهنگی و اجتماعي بر جاي نهاد. در طول قرن ششم در رابطه با منابع تاریخی به جز خلاصه نگارى‌هاي كوچكي، نظير تذكره [[ابن حمدون، محمد بن حسن|ابن حمدون]]، در اين زمينه چيز ديگري وجود ندارد. خلافت در پايان قرن ششم و ابتداي قرن هفتم مدت كوتاهي عظمت خود را باز مى‌يابد.در اين مدت حيات فرهنگی در بغداد احيا مى‌شود. آثاری مانند: [[تاریخ بغداد|تاريخ بغداد]] ابن ساعي و [[شرح نهج‌البلاغة (ابن ابي‌الحديد)|شرح نهج‌البلاغه ابن ابى‌الحديد]] در اين دوران به نگارش درمي‌آيند. نويسنده مقاله‌اش را با اين سطور به پايان مى‌برد: "سر انجام واقعه شوم زماني روي مى‌دهد كه هولاكو سر كرده مغولان بغداد را محاصره مى‌كند؛ در حالى كه نه تنها هيچ اميري را ياراي كمك رساني به بغداديان نيست، بلكه بعضي از آنان به اكراه وادار به شركت در اين محاصره مى‌شوند. مقاومت به زودي در هم مى‌شكند، خليفه مستعصم كه مذاكره و چاره‌گري را محال يا دون شأن خود مى‌پنداشت، تسليم مى‌شود، با اين حال او و تمام خاندانش را مى‌كشند و اين پايان خلاف در بغداد است، پايان خلافتي واقعي. اگر نگوييم همه شهر، ولي قسمت اعظم آن ويران مى‌گردد و توده عظيمي از مردم قتل عام مى‌شوند. بغداد از اين پس نيز به حيات خود ادامه مى‌دهد؛ اما در پايان اين تحولات به صورت پايتخت و مركز ايالتي امپراتوري بزرگ، بريده و جدا افتاده از بقيه پيكر اسلام". در اين مقاله نيز آدرس منابع نيامده است و در بخش كتابشناسی مقاله عبارتي آمده است كه عذر تقصير است: "دادن مآخذ كتابشناسی دقيق و كامل برای مقاله‌اي كه موضوعش بدين وسعت و كليت است، غير ممكن می‌نماید. بنابراین كافي است تنها منابع ادبي اصلي را در اين جا يادآور شويم". واضح است كه ارزش يك مقاله علمى به ارجاعات وابسته است. | ||
== وضعيت== | == وضعيت== | ||