الحاكم الجشمي و منهجه في تفسير القرآن: تفاوت میان نسخه‌ها

در بيان قاعده اساسى حاكم در فهم معارف قرآنى چنين مينويسد: هر چيزى كه توسط عقل فهميده می‌شود جايز نيست كه قرآن به خلاف آن تاويل شود، پس بايد تاويل موافق عقل و معناى لغوى قرآن باشد، به جهت اينكه احتمالات در عقل و ادله عقليه راه ندارد.

حاكم در تفسير آيات و بررسى لغوى آيات، اعراب، معنا، ادله و احكام آن، به شان نزول، هرجا كه آيه سبب نزول خاصى داشته باشد، نظم آيات، هرجا سياق آيات ارتباط داشته باشد يا نياز به توضيح بيشترى داشته باشد، فقه، هرجا كه آيه شامل بعضى احكام فقهى درباب عبادات و معاملات بوده، قصّه، هرجا كه موضوع آيه، اخبار از امتهاى سابق بوده است، در فهم معانى آيات اغلب اوقات از تفاسير قدما بهرمند شده و دقت خوبى در نقل اقوال داشته است، به بعضى وجوه اختلاف اشاره و گاهى همه را متحمل و گاهى يك قول را ترجيح مى دهد، در بعضى موارد اعتراضهايى در فهم بعضى معانى ايراد و بعضى از آنها را هم دفع كرده است. مؤلف براى تبيين سبک  تفسيرى حاكم شواهدى از تفسيرش را هم ذكر كرده و در ادامه پس از بيان نظريات حاكم در مهمترين قسمتهاى علوم قرآن مثل نزول و نقل قرآن، فضائل و نسخ قرآن، اعجاز و مقدمات و علت اعجاز قرآن، به بررسى جايگاه حاكم و تفسير او نزد علما و عامه مردم پرداخته و معتقد است، تفسير حاكم اولين كتابى است كه در بردارنده خلاصه‌اى دقيق از مهمترين تفاسير معتزله در قرن سوم مخصوصا تفسير جبائى و ابومسلم است و اثر زيادى در تفسير [[زمخشری، محمود بن عمر|زمخشرى]] و سائر مفسّرين داشته است.