اخلاق ناصری: تفاوت میان نسخه‌ها

| پیش از =

}}

'''اخلاق ناصرى'''، اثر [[نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد|خواجه نصير‌الدين طوسى]]، به زبان فارسى و يكى از مهم‌ترين رساله‌هاى حكمت عملى در دوره اسلامى است كه در سال 633ق، نوشتن آن به پايان رسيده است. مطالب کتاب، تلفيقى از ديدگاه فلسفى و علمى يونانى و ديدگاه اسلامى است كه درباره انسان و خانواده و جامعه مى‌باشد.

مؤلف، مدتى نسبتاً طولانى، در دربار اسماعيليان قهستان بود و از درباريان ناصر‌الدين عبدالرحيم به حساب مى‌آمد. روزى در مجلس، ناصر‌الدين سخن از کتاب تهذيب الاخلاق [[مسکویه، احمد بن محمد|ابوعلى مسكويه]] به ميان آورد و از نصير‌الدين خواست كه آن را از عربى به فارسى ترجمه كند؛ نصير‌الدين در پاسخ گفت: زيبايى‌هاى لفظى اين کتاب در اثر ترجمه از بين خواهد رفت و اين کتاب، شامل تنها يكى از شاخه‌هاى حكمت عملى است؛ يعنى حكمت خلقى يا تهذيب الاخلاق و از دو شاخه ديگر (تدبير منزل و سياست مدن) يادى نشده است، سپس پيشنهاد تأليف کتابى را داد شامل سه بخش، به طورى كه بخش اول، خلاصه کتاب تهذيب الاخلاق باشد و دو بخش ديگر، به دو شاخه ديگر دانش حكمت عملى با توجه به آثار و آراى ديگر حكما بپردازد. ناصر‌الدين موافقت كرده و مشوق مؤلف در تأليف گرديد و نصير‌الدين به احترام ناصر‌الدين، عبدالرحيم، نام کتاب را «اخلاق ناصرى» نهاد.

خواجه، سه قوه را به سه نفس بازگردانده و نفس اول را نفس ملكى و دوم را نفس سبعى و بالاخره آخرى را نفس بهيمى مى‌نامد. وى با تشريح گفتار فوق، مراتب صعود موجودات و خاصّه آدمى را مورد توجه قرار داده و گذار از درجه نقصان به كمال را توسّط آلات و قواى نفس ناطقه، موجب دست‌يابى به فضيلت و شرف افزون‌تر مى‌داند.

به نظر خواجه، رياست عظمى در مدينه صورت‌هاى گوناگونى دارد و رياستى كه از همه كامل‌تر است، عبارت است از رياست حكمت؛ يعنى حاكم، حكيم باشد و اين سياست عظمى، چندين شرط دارد و رئيس بايد واجد اين شرايط باشد: اول، حكمت كه غايت همه غايات است؛ دوم، تعقّل و خرد كه راهى است به حكمت؛ سوم، حُسن اقناع و تخيل، چون همه مردم اهل برهان نيستند و با تخيل و سخنان شاعرانه و اديبانه و تمثيل، مردم بهتر قانع مى‌شوند؛ چهارم، قوه جهاد داشته باشد. وى، سپس، تصريح مى‌كند كه كامل‌ترين نوع رياست حكمت، آن است كه حاكم، مؤيّد به وحى الهى باشد؛ يعنى خودش كامل باشد تا بتواند ديگران را كامل كند، خودش مخاطب «انك لعلى خلق عظيم» باشد تا بتواند به وظيفه مكارم الاخلاق قيام نمايد.