۶۱٬۱۸۹
ویرایش
همایون نامه: تاریخ منظوم حکیم زجاجی سراینده سده هفتم (نمایش مبدأ)
نسخهٔ ۳ آوریل ۲۰۱۸، ساعت ۱۰:۳۹
، ۳ آوریل ۲۰۱۸←گزارش محتوا
جز (جایگزینی متن - 'در باره' به 'درباره') |
|||
| خط ۵۲: | خط ۵۲: | ||
== گزارش محتوا == | == گزارش محتوا == | ||
همایون نامه منظومه مفصّلی به بحر متقارب است که ظاهراً در حدود شصت هزار بیت دارد و موضوع آن با گـزارش ولادت پیـامبر اکرم(ص) و رویدادهای صدر اسلام آغاز می شود و تا وفات حضرت محمّد(ص) ادامه می یابد. این بخش مربوط به نیمه نخست منظومه است و نیمه دوم در یگانه نسخه فعلاً شناخته شده مـتن بـا حـوادث تاریخ اسلام در روزگار عبدالملک بـن مـروان و حـجّاج و... آغاز می شود که دنباله موضوعی- منطقیِ نیمه نخست نیست و در آغازِ آن افتادگی هایی هست. این نیمه با روایتِ برخی اخبار خـلفای امـوی و عـبّاسی ادامه مییابد و بعد به تاریخ ایران از پادشاهیِ گـیومرث تـا نبرد ارسلان بن طغرل سلجوقی با برادرش محمّد می پردازد و به صورت ناتمام به پایان می رسد. دانسته نیست کـه نـاقص رهـا شدنِ منظومه به سببِ درگذشتِ زجّاجی است و یا این کـه در تنها دست نویسِ موجود از این نیمه- که البتّه متأخّر و کتابتِ سالِ (1092 ﻫ .ق.) است- آغـاز و پایـان افـتادگی دارد یا نه<ref>ایدنلو، سجاد، ص24</ref>. | |||
در هر حال این اثر به لحاظ موضوعی از منظومه هـای دیـنی و تاریخیِ پیرو شاهنامه است و در متنِ ابیاتِ آن اشاره آشکاری به نامش وجود ندارد ولیکن در سرعنوان/ سرنویسِ یـکی از بـخش هـای نیمه نخستِ آن در نسخه متن، «همایون نامه» نامیده شده است و خودِ زجـّاجی هـم در بـیتی گفته است: بگویم من این نامه بی همال چو نامش همایون گرفتم به فـال. | |||
بر این اساس این منظومه در فهرست ها و کتاب شناسی های معدودی که از آن یـاد کـرده اند و نیز متنِ مصحَّحِ اثر، «همایون نامه» خوانده شده است. همان گونه کـه نـگارنده در جـای دیگر احتمال داده شاید «همایون نامه» نامیده شدن این منظومه به احترام و مبارکیِ مـوضوعِ بـخشِ اوّلِ آن باشد که سرگذشت رسول اسلام(ص) و آراسته به نام همایون ایشان است<ref>همان</ref>. | |||
تـاریخ آغـاز و پایـان نظم همایون نامه دقیقاً معلوم نیست امّا زجّاجی در یک جا از پنجاه و هشت سالگی خویش سـخن گـفته است که اگر سال تولّد وی احتمالاً (608 ﻫ .ق.) باشد نشان می دهد در حدود سـال (666 ﻫ .ق) مـشغول کـار نظم کتاب بوده و چون در جاهای دیگر به شصت و هفت و شصت و هشت سالگی خود هم اشـاره کـرده مـی توان گفت این کار ده سال بعد از آن (سال های 676 و 675 ﻫ .ق.) نیز ادامه داشـته اسـت. زجّاجی در بیتی در نیمه نخستِ منظومه گفته که بیش از بیست سـال اسـت که سرگرم سرایش آن است و این با در نظر داشـتنِ حـجمِ متن پذیرفتنی است<ref>همان</ref>. | |||
حكيم فردوسى شاهكار جاودانه خويش را از نخستين پادشاهان افسانهاى، كه آبادانى و فرهنگ را به ايران زمين آوردند، آغاز مىكند و به فرو پاشيدگى دودمان ساسانى پايان مىبخشد. چنين مىنمايد كه حكيم زجّاجى كار او را دنبال كرده و منظومه را با گزارشهايى از پيدايى پيامبر اسلام(ص) آغاز و تا روزگار زندگى خويش دنبال كرده است. بارى، در اين نسخه، ذكرى از چنين مطالبى نيست، بلكه درونمايه آغاز سخن او، پيكار مهلب و جنبش مختار است. بنا بر اين، گمان مىرود كه مجلد اول اين كتاب نيز وجود داشته باشد. زجّاجى از شاهان ايران باستان نيز بر پايه گفتار خودش، «به ضرورت»، سخن مىگويد؛ سخنى به نشانه علاقهمندى به آن روزگاران و ستايشى از فردوسى. | حكيم فردوسى شاهكار جاودانه خويش را از نخستين پادشاهان افسانهاى، كه آبادانى و فرهنگ را به ايران زمين آوردند، آغاز مىكند و به فرو پاشيدگى دودمان ساسانى پايان مىبخشد. چنين مىنمايد كه حكيم زجّاجى كار او را دنبال كرده و منظومه را با گزارشهايى از پيدايى پيامبر اسلام(ص) آغاز و تا روزگار زندگى خويش دنبال كرده است. بارى، در اين نسخه، ذكرى از چنين مطالبى نيست، بلكه درونمايه آغاز سخن او، پيكار مهلب و جنبش مختار است. بنا بر اين، گمان مىرود كه مجلد اول اين كتاب نيز وجود داشته باشد. زجّاجى از شاهان ايران باستان نيز بر پايه گفتار خودش، «به ضرورت»، سخن مىگويد؛ سخنى به نشانه علاقهمندى به آن روزگاران و ستايشى از فردوسى. | ||