پرش به محتوا

المبدأ و المعاد (صدر المتألهين): تفاوت میان نسخه‌ها

بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۳۹: خط ۳۹:
</div>
</div>


 
'''
==معرفى اجمالى==
المبدأ و المعاد''' يا مرادف فارسى آن «آغاز و انجام»، نام چند كتابى است كه در آنها در زمينۀ خدا و معاد بحث شده، [[ابن سینا، حسین بن عبدالله|ابن سينا]] و [[نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد|خواجه نصير‌الدين طوسى]] از حكماء و [[کاشانی، عبدالرزاق|عبدالرزاق كاشانى]]  و صائن‌الدين على تركه از عرفاء از جمله كسانيند كه تحت عنوان مزبور كتاب نوشته‌اند و در اينجا [[صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم|صدر المتألهين]] نيز همين نام را بر كتاب حاضر نهاده است.
 
 
«المبدأ و المعاد» يا مرادف فارسى آن «آغاز و انجام»، نام چند كتابى است كه در آنها در زمينۀ خدا و معاد بحث شده، [[ابن سینا، حسین بن عبدالله|ابن سينا]] و [[نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد|خواجه نصير‌الدين طوسى]] از حكماء و [[کاشانی، عبدالرزاق|عبدالرزاق كاشانى]]  و صائن‌الدين على تركه از عرفاء از جمله كسانيند كه تحت عنوان مزبور كتاب نوشته‌اند و در اينجا [[صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم|صدر المتألهين]] نيز همين نام را بر كتاب حاضر نهاده است.


البته در عبارت‌هاى خود اين كتاب جمله‌اى كه تصريح كند به اين كه خود مؤلف اين نام را بر روى كتاب نهاده باشد نيست؛ اما مؤلف در برخى كتاب‌هاى ديگرش از جمله در كتاب عرشيه ص 274 با همين عنوان از اين كتاب ياد مى‌كند.
البته در عبارت‌هاى خود اين كتاب جمله‌اى كه تصريح كند به اين كه خود مؤلف اين نام را بر روى كتاب نهاده باشد نيست؛ اما مؤلف در برخى كتاب‌هاى ديگرش از جمله در كتاب عرشيه ص 274 با همين عنوان از اين كتاب ياد مى‌كند.
خط ۵۹: خط ۵۶:
بنابر عبارت فوق در موقع تأليف اين كتاب، مؤلف 40 ساله بوده است و چون تاريخ تولد او سال 979ق بوده است، بايد نتيجه گرفت تاريخ اشتغال مؤلف به كتاب «مبدأ و معاد» سال 1019ق بوده و چون كتاب هنگام نوشتن عبارت فوق تقريبا به نصف رسيده بوده، پس مى‌توان تاريخ اتمام كتاب را به صورت تقريبى سال 1020ق حدس زد.
بنابر عبارت فوق در موقع تأليف اين كتاب، مؤلف 40 ساله بوده است و چون تاريخ تولد او سال 979ق بوده است، بايد نتيجه گرفت تاريخ اشتغال مؤلف به كتاب «مبدأ و معاد» سال 1019ق بوده و چون كتاب هنگام نوشتن عبارت فوق تقريبا به نصف رسيده بوده، پس مى‌توان تاريخ اتمام كتاب را به صورت تقريبى سال 1020ق حدس زد.


==ساختار و گزارش محتوا==
==ساختار==




خط ۶۹: خط ۶۶:


هر يك از مقالات دو فن نيز شامل فصولى است و بعضى فصول شامل عناوينى خاص.
هر يك از مقالات دو فن نيز شامل فصولى است و بعضى فصول شامل عناوينى خاص.
==گزارش محتوا==


فن اول: در الهيات.
فن اول: در الهيات.
خط ۷۴: خط ۷۳:
مقالۀ اول: در مبدأ وجود، اجمال مطالب فصول اين مقاله عبارتند از:
مقالۀ اول: در مبدأ وجود، اجمال مطالب فصول اين مقاله عبارتند از:


1 - اشاره به عده‌اى از مباحث علم كلى مثل اصالت و بساطت وجود.
ا
 
# شاره به عده‌اى از مباحث علم كلى مثل اصالت و بساطت وجود.
2 - تقسيم وجود به واجب و ممكن.
# تقسيم وجود به واجب و ممكن.
 
# اثبات واجب.
3 - اثبات واجب.
# حقيقت واجب، پوچى ممكنات.
 
# مجهوليت كنه واجب.
4 - حقيقت واجب، پوچى ممكنات.
# بساطت واجب.
 
# نفى نوعيت و سائر مفاهيم ماهوى از واجب.
5 - مجهوليت كنه واجب.
# اثبات توحيد ذاتى.
 
# اثبات توحيد در ربوبيت.
6 - بساطت واجب.
 
7 - نفى نوعيت و سائر مفاهيم ماهوى از واجب.
 
8 - اثبات توحيد ذاتى.
 
9 - اثبات توحيد در ربوبيت.


مقالۀ دوم: در صفات واجب، اجمال مطالب فصول اين مقاله عبارتند از:
مقالۀ دوم: در صفات واجب، اجمال مطالب فصول اين مقاله عبارتند از:


1 - عينيت صفات واجب با ذاتش.
# عينيت صفات واجب با ذاتش.
 
# علم واجب.
2 - علم واجب.
# مراتب علم واجب.
 
# قدرت واجب.
3 - مراتب علم واجب.
# ارادۀ واجب.
 
# حيات واجب.
4 - قدرت واجب.
# سمع و بصر واجب.
 
# تكلم واجب.
5 - ارادۀ واجب.
# حكمت، جود و غناى واجب.
 
# ابتهاج واجب.
6 - حيات واجب.
 
7 - سمع و بصر واجب.
 
8 - تكلم واجب.
 
9 - حكمت، جود و غناى واجب.
 
10 - ابتهاج واجب.


مقالۀ سوم: در افعال واجب، شامل يك مقدمه در تقسيمات وجودات جوهرى، اجمال مطالب فصول اين مقاله عبارتند از:
مقالۀ سوم: در افعال واجب، شامل يك مقدمه در تقسيمات وجودات جوهرى، اجمال مطالب فصول اين مقاله عبارتند از:


1 - اجسام عنصرى.
# اجسام عنصرى.
 
# جهت.
2 - جهت.
# محدّد جهت.
 
# سبب حركت، ربط حادث بقديم.
3 - محدّد جهت.
# حركت ارادى افلاك.
 
# انسان كبير بودن آسمان.
4 - سبب حركت، ربط حادث بقديم.
# محرك آسمان.
 
# كثرت عقول.
5 - حركت ارادى افلاك.
# كيفيت تحريك عقول نسبت به افلاك.
 
# كيفيت صدور اشياء از واجب.
6 - انسان كبير بودن آسمان.
# تكوّن عناصر از عقل اخير.
 
# عنايت و تدبير.
7 و 8 - محرك آسمان.
# تدبير كائنات ارضى.
 
# تسلط شيطان بر انسان.
9 - كثرت عقول.
# احسنيّت نظام عالم.
 
# عنايت واجب در خلق قواى مدركه و محركه و ملائكه.
10 - كيفيت تحريك عقول نسبت به افلاك.
# عنايت واجب در ابقاء نوع بتوارد امثال.
 
# عنايت واجب در خلق زمين.
11 - كيفيت صدور اشياء از واجب.
# بدايع واجب در افلاك و كواكب.
 
12 - تكوّن عناصر از عقل اخير.
 
13 - عنايت و تدبير.
 
14 - تدبير كائنات ارضى.
 
15 - تسلط شيطان بر انسان.
 
16 - احسنيّت نظام عالم.
 
17 و 18 و 19 - عنايت واجب در خلق قواى مدركه و محركه و ملائكه.
 
20 - عنايت واجب در ابقاء نوع بتوارد امثال.
 
21 - عنايت واجب در خلق زمين.
 
22 - بدايع واجب در افلاك و كواكب.


فن دوم: در معاد
فن دوم: در معاد
خط ۱۵۸: خط ۱۲۳:
مقالۀ اول: در تكوّن امور حاصله از عناصر، اجمال مطالب فصول آن عبارتند از:
مقالۀ اول: در تكوّن امور حاصله از عناصر، اجمال مطالب فصول آن عبارتند از:


1 - مزاج.
# مزاج.
 
# تكوّن حيوان.
2 - تكوّن حيوان.
# قواى حيوانى.
 
# قواى ادراكى.
3 - قواى حيوانى.
# مدرك صور جزئيه.
 
# مدرك معانى جزئيه.
4 - قواى ادراكى.
# قوۀ متصرفه.
 
# تكون انسان و قواى نفس او.
5 - مدرك صور جزئيه.
# خواص انسان.
 
# مراتب قوۀ نظرى.
6 - مدرك معانى جزئيه.
# عقل هيولايى.
 
# مراتب قوۀ عمليه و بيان سفر إلى اللّه.
7 - قوۀ متصرفه.
# تجرد قوۀ عاقله.
 
# استقلال نفس از بدن در بقاء.
8 - تكون انسان و قواى نفس او.
# اقناعياتى براى تجرد نفس.
 
# حدوث نفس بحدوث بدن.
9 - خواص انسان.
# بقاى نفس بعد از مرگ.
 
# بطلان تناسخ.
10 - مراتب قوۀ نظرى.
# حصول عقل فعال در نفوس.
 
# احوال عنقاء.
11 - عقل هيولايى.
# سعادت و شقاوت نفس.
 
# سبب خلوّ نفس از معقولات.
12 - مراتب قوۀ عمليه و بيان سفر إلى اللّه.
# سعادت و شقاوت حسّى در آخرت.
 
13 - تجرد قوۀ عاقله.
 
14 - استقلال نفس از بدن در بقاء.
 
15 - اقناعياتى براى تجرد نفس.
 
16 - حدوث نفس بحدوث بدن.
 
17 و 18 - بقاى نفس بعد از مرگ.
 
19 - بطلان تناسخ.
 
20 - حصول عقل فعال در نفوس.
 
21 - احوال عنقاء.
 
22 - سعادت و شقاوت نفس.
 
23 - سبب خلوّ نفس از معقولات.
 
24 - سعادت و شقاوت حسّى در آخرت.


مقالۀ دوم: در معاد جسمانى، اجمال مطالب فصول آن عبارتند از:
مقالۀ دوم: در معاد جسمانى، اجمال مطالب فصول آن عبارتند از:


1 - در تفصيل اقوال در معاد.
# در تفصيل اقوال در معاد.
 
# بيان هفت اصل براى اثبات معاد جسمانى.
2 - بيان هفت اصل براى اثبات معاد جسمانى.


مقالۀ سوم: در معاد با اسلوب عرفانى، اجمال مطالب فصول آن عبارتند از:
مقالۀ سوم: در معاد با اسلوب عرفانى، اجمال مطالب فصول آن عبارتند از:


1 - ملخص قول در مبدأ و معاد و قوس نزول و صعود.
# ملخص قول در مبدأ و معاد و قوس نزول و صعود.
 
# مكان جنت و نار از ديدگاه احاديث.
2 - مكان جنت و نار از ديدگاه احاديث.
# حقانيت موت و بعث.
 
# حقانيت حساب و ميزان.
3 - حقانيت موت و بعث.
# حقانيت جنت و نار.
 
4 - حقانيت حساب و ميزان.
 
5 - حقانيت جنت و نار.


مقالۀ چهارم: در زمينۀ علم به مغيبات و حكمت عملى، اجمال مطالب فصول آن عبارتند از:
مقالۀ چهارم: در زمينۀ علم به مغيبات و حكمت عملى، اجمال مطالب فصول آن عبارتند از:


1 - رؤياى صادقه.
# رؤياى صادقه.
 
# أضغات الأحلام.
2 - أضغات الأحلام.
# علم به مغيبات در بيدارى.
 
# اصول معجزات و كرامات.
3 - علم به مغيبات در بيدارى.
# فرق الهام و تعلم.
 
# اثبات نبوت عامه.
4 - اصول معجزات و كرامات.
# سياسات و مدينۀ فاضله.
 
# صفات لائق به رئيس مدينۀ فاضله.
5 - فرق الهام و تعلم.
# حكمت شريعت و تكاليف.
 
# منافع اعمال مقربه.
6 - اثبات نبوت عامه.
# غرض شرايع، سلوك إلى اللّه است.
 
7 - سياسات و مدينۀ فاضله.
 
8 و 9 - صفات لائق به رئيس مدينۀ فاضله.
 
10 - حكمت شريعت و تكاليف.
 
11 - منافع اعمال مقربه.
 
12 - غرض شرايع، سلوك إلى اللّه است.


بر مبناى نظريۀ اتحاد عالم و معلوم اصولا ادراك حقيقى حقائق عوالم بالا براى انسان ممكن نيست، جز از طريق ارتقاء وجود نفس به مرتبۀ وجود معلوم، روى اين حساب نفس انسان تا به عالم حسّ و مظاهر آن تعلق خاطر دارد، از ادراك حقيقى عوالم بالا محروم است و فهم و ادراك او نسبت به حقايق اين عوالم؛ همانند فهم و ادراك كور مادر زاد است، نسبت به مشهودات عالم محسوسات.
بر مبناى نظريۀ اتحاد عالم و معلوم اصولا ادراك حقيقى حقائق عوالم بالا براى انسان ممكن نيست، جز از طريق ارتقاء وجود نفس به مرتبۀ وجود معلوم، روى اين حساب نفس انسان تا به عالم حسّ و مظاهر آن تعلق خاطر دارد، از ادراك حقيقى عوالم بالا محروم است و فهم و ادراك او نسبت به حقايق اين عوالم؛ همانند فهم و ادراك كور مادر زاد است، نسبت به مشهودات عالم محسوسات.
خط ۳۰۰: خط ۲۲۸:
هم‌چنين هشت كتاب زير بعضى در ادامۀ متن كتاب و بعضى در حاشيه به اصل كتاب ضميمه گرديده است و آن‌ها عبارتند از:
هم‌چنين هشت كتاب زير بعضى در ادامۀ متن كتاب و بعضى در حاشيه به اصل كتاب ضميمه گرديده است و آن‌ها عبارتند از:


1 - الرسالة القدسية في أسرار النقطة الحسية.
#الرسالة القدسية في أسرار النقطة الحسية.
 
#:تأليف سيد على همدانى متوفاى سال 786ق.
تأليف سيد على همدانى متوفاى سال 786ق.
#رسالة في الحشر.
 
#:تأليف [[صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم|صدر المتألهين]].
2 - رسالة في الحشر.
#رسالة في المظاهر الإلهية في أسرار العلوم الكمالية.
 
#:تأليف [[صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم|صدر المتألهين]].
تأليف [[صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم|صدر المتألهين]].
#رساله‌اى براى ملا شمس‌الدين محمد گيلانى
 
#:تأليف [[صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم|صدر المتألهين]].
3 - رسالة في المظاهر الإلهية في أسرار العلوم الكمالية.
#رساله‌اى در جواب سؤال‌هاى خواجه نصير از شمس‌الدين خسروشاهى.
 
#:تأليف [[صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم|صدر المتألهين]].
تأليف [[صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم|صدر المتألهين]].
#رساله‌اى در تهذيب اخلاق.
 
#:تأليف [[مسکویه، احمد بن محمد|ابن مسكويه]].
4 - رساله‌اى براى ملا شمس‌الدين محمد گيلانى
#كتاب ترتيب السعادات.
 
#:تأليف [[مسکویه، احمد بن محمد|ابن مسكويه]].
تأليف [[صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم|صدر المتألهين]].
#كتاب التحصين في صفات العارفين.
 
#:تأليف [[ابن فهد حلی، احمد بن محمد|ابن فهد حلى]].
5 - رساله‌اى در جواب سؤال‌هاى خواجه نصير از شمس‌الدين خسروشاهى.
 
تأليف [[صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم|صدر المتألهين]].
 
6 - رساله‌اى در تهذيب اخلاق.
 
تأليف [[مسکویه، احمد بن محمد|ابن مسكويه]].
 
7 - كتاب ترتيب السعادات.
 
تأليف [[مسکویه، احمد بن محمد|ابن مسكويه]].
 
8 - كتاب التحصين في صفات العارفين.
 
تأليف [[ابن فهد حلی، احمد بن محمد|ابن فهد حلى]].


چاپ دوم، چاپ حروف چينى است، اين چاپ توسط انجمن فلسفۀ ايران با مقدمۀ آقاى سيد حسين نصر به زبان فارسى و انگليسى و نيز مقدمۀ تفصيلى استاد [[آشتیانی، جلال‎‌الدین|سيد جلال‌الدين آشتيانى]] در سال 1354ش انجام شده است.
چاپ دوم، چاپ حروف چينى است، اين چاپ توسط انجمن فلسفۀ ايران با مقدمۀ آقاى سيد حسين نصر به زبان فارسى و انگليسى و نيز مقدمۀ تفصيلى استاد [[آشتیانی، جلال‎‌الدین|سيد جلال‌الدين آشتيانى]] در سال 1354ش انجام شده است.
۴۲۵٬۲۲۵

ویرایش