رسالة السماع الطبيعي: تفاوت میان نسخه‌ها

<div class='wikiInfo'>

|+ |

! نام کتاب!! data-type='bookName'|رسالة السماع الطبيعي

|data-type='otherBookNames'|

|data-type='authors'|[[ابن رشد، محمد بن احمد]] (نويسنده)

|data-type='language'|عربي

|data-type='congeressCode' style='direction:ltr'|‏BBR‎‏ ‎‏664‎‏ ‎‏/‎‏س‎‏8  

|data-type='subject'|ابن رشد، محمد بن احمد، 520 - 595ق. - واژگان  

|data-type='publisher'|دار الفکر اللبناني  

|data-type='publishPlace'|لبنان - بيروت  

|ata-type='publishYear'|

|-class='articleCode'

|data-type='automationCode'|AUTOMATIONCODE01756AUTOMATIONCODE

'''رسالة السماع الطبيعي'''، به کوشش ابن رشد، بیان اقوال مستقیم ارسطو (بدون توجه به نظریات شارحان و اختلافات آنان) در طبیعیات، به هدف روشن‎سازی نظریات اوست. این اثر به زبان عربی نوشته شده است. رفیق عجم و جیرار جهامی کار تحقیق آن را انجام داده‎اند.  

تقدیمیه اثر، شامل توضیحاتی درباره ابن رشد (نویسنده کتاب) است. در این بخش درباره سیره ابن رشد، برخی آثار او، طبیعت کتاب‎هایش و... توضیح داده شده است<ref>ر.ک: تقدیمیه کتاب، ص6</ref>.

نویسنده در مقدمه درباره هدف از نگارش کتاب چنین می‎نگارد: هدف ما در این اثر، این است که صرفا اقوال و نظریات علمی ارسطو را که نمایان‎گر مذهب وی است، بیان کنیم و نظریات دیگران را نادیده انگاریم؛ چراکه نه چندان قانع‎کننده‎اند و نه فایده‎ای در جهت شناخت مذهب ارسطو دارند<ref>ر.ک: مقدمه کتاب، ص27</ref>. ما از میان آرای قدما، تنها این رأی (نظر ارسطو) را مورد اعتماد قرار داده‎ایم؛ چون برای همگان روشن شده بود که نظر وی قانع‎کننده‎تر و پابرجاتر است. آنچه باعث شده ما این راه را در پیش گیریم آن است که بسیاری از کسان به رد مذهب ارسطو پرداخته‎اند، بی‎آنکه حقیقت مذهب او را بشناسند و همین باعث پنهان ماندن حق یا باطلی است که در مذهب اوست<ref>ر.ک: همان</ref>.

ابن رشد، می‎نویسد: ابوحامد غزالی، قصد انجام چنین کاری را در کتاب خود معروف به المقاصد (مقاصد الفلاسفة) داشته، ولی چون نتوانسته درست به مقصودش وفا کند ما به انجام این کار همت گماشتیم<ref>ر.ک: همان، ص27-28</ref>.

طبیعیات ارسطو در هشت مقاله نوشته شده است: در مقاله اول، وی می‎نویسد: روشن است که غرض این کتاب که به نام «السماع الطبيعي» به عربی برگردانده شده، بررسی اسباب عامه اولیه برای آنچه در طبیعت یافت می‎شود (از آن جهت که در طبیعت موجود است) و همچنین لواحق کلی این اسباب می‎باشد. برای این کار پیش از هر چیزی، باید اسباب چهارگانه‎ای را در نظر گرفت که موجودات طبیعی متقوّم به آن باشند؛ دقیقا همان گونه که صنعتگر در ابتدای ساخت مصنوعش چنین عللی را در ذهن تصور می‎کند<ref>ر.ک: متن کتاب، ص31-32</ref>. ارسطو بحثش را از ماده اولی شروع می‎کند؛ زیرا ماده اولی مشهورترین اسباب است و همان چیزی است که در میان قدما جریان داشته است<ref>ر.ک: همان، ص32</ref>.

مقاله سوم دربردارنده نظریات درباره حرکت و نامتناهی است. آخرین امری که در این مقاله به آن می‎رسیم بحث از محرک اول است. ارسطو می‎گوید: چون حرکت را در حد و تعریف طبیعت اخذ کرده بودیم، لازم است تعریفی از آن ارائه کنیم و از آنجا که روشن است که حرکت از امور متصله ا ست، لازم می‎آید که طبیعت متصل را هم تعریف کنیم و چون لازمه امر متصل، امر بی‎نهایت است، همچنین بر ما لازم خواهد بود که از امر نامتناهی هم صحبت کنیم. علاوه بر این موارد، بر ما لازم است که از زمان و مکان نیز بحث کنیم؛ زیرا از موارد ضروری در وجود موجودات متغیر، زمان و مکان است. در کل، بر عالم طبیعی (فیزیک‎دان) لازم است که در لواحق عامه موجودات طبیعی و خلأ نظر افکند و دقت کند...<ref>ر.ک: همان، ص45</ref>.

چهار مقاله آخر کتاب (از مقاله پنجم تا هشتم)، به مباحث حرکت و جوانب آن مرتبط می‎شود. در مقاله پنجم از جهات وقوع متحرک، حرکت در متوسطات و متقابلات، اصناف اضداد، معنای سکون، لواحق اجسام متحرک، قوام حرکت، حرکات متضاده، ضدیت حرکت و سکون و... بحث می‎شود. ابن رشد درباره سکون می‎نویسد: سکون در جایی معنا پیدا می‎کند که مورد ما شأنیت داشته باشد برای حرکت در وقتی که آن وقت هم شأنیت حرکت را داشته باشد و در جهتی که جهت هم شأنیت چنین امری را داشته باشد و اما در سایر مواردی که اطلاق سکون می‎شود و می‎گویند مثلا فلان چیز ساکن است، این اطلاق یا مجازا و بالعرض است؛ مثل موردی که درباره صوت بگوییم امری است غیر مرئی و یا درباره جواهر مفارق بخواهیم بگوییم غیر متحرک هستند و یا در این اطلاق از استعاره استفاده شده است؛ مثل جایی که به عسیر الحرکه بگوییم غیر متحرک<ref>ر.ک: همان، ص83</ref>.

مقاله هشتم، درباره متحرک در مکان، تناهی متحرک در کلیتش، جسم بودن متحرک هیولانی و... است، ولی به نظر می‎رسد مهم‎ترین بحث این مقاله این عنوان باشد: المحرك الأول لا يتحرك. ارسطو درباره این مدعا چنین دلیل می‎آورد که: چون ما محرک اولی داریم و محرک اوسط و متحرک اخیر و متحرک اخیر، اساسا غیر محرک است و محرک متوسط، هم محرک است و هم متحرک، لازم است که محرک اول غیر متحرک باشد؛ این امر به این دلیل است که اگر هر محرکی بخواهد متحرک باشد، هیچ‎گاه یکی از محرک‎ها از متحرکش جدا نخواهد شد تااینکه در مبدأ به محرکی غیر متحرک برسیم (امتناع تسلسل)<ref>ر.ک: همان، ص130-131</ref>.