۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
(لینک درون متنی) |
(لینک درون متنی) |
||
خط ۴۵: | خط ۴۵: | ||
</div> | </div> | ||
'''رحلة ابن بطوطة، المسماة تحفة النظار في غرائب الأمصار و عجائب الأسفار''' اثر محمد بن عبدالله اللواتى الطنجى (متوفى 779ق) به زبان عربى، گزارش سفر طولانى ابن بطوطه از زادگاه خويش به مكه مكرمه و پس از آن به ساير بلاد استاست. نام اصلى كتاب «تحفة النّظارفى غرائب الامصار و عجائب الاسفار» است. | '''رحلة ابن بطوطة، المسماة تحفة النظار في غرائب الأمصار و عجائب الأسفار''' اثر [[محمد بن عبدالله اللواتى الطنجى]] (متوفى 779ق) به زبان عربى، گزارش سفر طولانى [[ابن بطوطه، محمد بن عبدالله|ابن بطوطه]] از زادگاه خويش به مكه مكرمه و پس از آن به ساير بلاد استاست. نام اصلى كتاب «تحفة النّظارفى غرائب الامصار و عجائب الاسفار» است. | ||
== ساختار== | == ساختار== | ||
خط ۶۰: | خط ۶۰: | ||
توفيق [[ابن بطوطه، محمد بن عبدالله|ابنبطوطه]] در اين سفر طولانى، بيشتر معلول سه عامل شايع و گسترده است: برادرى اسلامى، قدرت و قوت شعور دينى و اخلاق و آداب و مزاياى روحى مسلمانان. به همين خاطر همه جا مورد استقبال علما و بهخصوص صوفيه، دربارها و شخصيتها قرار مىگرفته و حتى در هند چند سال به قضاوت پرداخته است. وى همه جا از كمكهاى بىدريغ پادشاهان و دانشمندان و بهخصوص از خيرات و مبرات و اوقاف خانقاهها و زوايا كه غالباً [[ابن بطوطه، محمد بن عبدالله|ابنبطوطه]] در اين مكانها وارد مىشده برخوردار بوده است. او بيش از همه فرقهها و طبقات مردم به صوفيه علاقهمند بوده و چند نوبت خرقه درويشى پوشيده است؛ كما اينكه از بسيارى از محدثان بزرگ بهخصوص در شام، اجازه حديث دريافت داشته است. | توفيق [[ابن بطوطه، محمد بن عبدالله|ابنبطوطه]] در اين سفر طولانى، بيشتر معلول سه عامل شايع و گسترده است: برادرى اسلامى، قدرت و قوت شعور دينى و اخلاق و آداب و مزاياى روحى مسلمانان. به همين خاطر همه جا مورد استقبال علما و بهخصوص صوفيه، دربارها و شخصيتها قرار مىگرفته و حتى در هند چند سال به قضاوت پرداخته است. وى همه جا از كمكهاى بىدريغ پادشاهان و دانشمندان و بهخصوص از خيرات و مبرات و اوقاف خانقاهها و زوايا كه غالباً [[ابن بطوطه، محمد بن عبدالله|ابنبطوطه]] در اين مكانها وارد مىشده برخوردار بوده است. او بيش از همه فرقهها و طبقات مردم به صوفيه علاقهمند بوده و چند نوبت خرقه درويشى پوشيده است؛ كما اينكه از بسيارى از محدثان بزرگ بهخصوص در شام، اجازه حديث دريافت داشته است. | ||
او از موطن و زادگاه خويش طنجه به تلمسان در الجزيره رفت. از آنجا به مليانه، الجزيرة، قسنطينه، تونس، سوسه، صفاقس، طرابلس، اسكندريه، دمياط، قاهره، آسوان رفته، سپس به قاهره بازگشت. پس از آن به فلسطين، بيروت، طرابلس، حلب، انطاكيه، لاذقيه، بعلبك و دمشق گام نهاد و از آنجا عازم مدينه و مكه شد. پس از آن آهنگ عراق كرد و از راه قادسيه به نجف اشرف و حرم [[علی بن ابیطالب(ع)، امام اول|حضرت على(ع)]] مشرف گرديد و سپس از راه بغداد و بصره با قافله عازم ايران شد و از آبادان و ماهشهر و شوشتر ديدن كرد. او به اصفهان و شيراز نيز سفر كرد و پس از آن به عراق بازگشت. او مسافرتهايى به سواحل شرقى آفريقا و از آنجا به يمن، عدن و مگاديشو داشت و از آنجا راه ظفر، سواحل شرقى عربستان، عمان، خليج فارس را در پيش گرفت تا به جزيره هرمز رسيد. سفرى به لارستان، جزيره كيش، بحرين، غزه، آسياى صغير و قونيه در نخستين مرحله سفر ابن بطوطه جاى دادهاند. | او از موطن و زادگاه خويش طنجه به تلمسان در الجزيره رفت. از آنجا به مليانه، الجزيرة، قسنطينه، تونس، سوسه، صفاقس، طرابلس، اسكندريه، دمياط، قاهره، آسوان رفته، سپس به قاهره بازگشت. پس از آن به فلسطين، بيروت، طرابلس، حلب، انطاكيه، لاذقيه، بعلبك و دمشق گام نهاد و از آنجا عازم مدينه و مكه شد. پس از آن آهنگ عراق كرد و از راه قادسيه به نجف اشرف و حرم [[علی بن ابیطالب(ع)، امام اول|حضرت على(ع)]] مشرف گرديد و سپس از راه بغداد و بصره با قافله عازم ايران شد و از آبادان و ماهشهر و شوشتر ديدن كرد. او به اصفهان و شيراز نيز سفر كرد و پس از آن به عراق بازگشت. او مسافرتهايى به سواحل شرقى آفريقا و از آنجا به يمن، عدن و مگاديشو داشت و از آنجا راه ظفر، سواحل شرقى عربستان، عمان، خليج فارس را در پيش گرفت تا به جزيره هرمز رسيد. سفرى به لارستان، جزيره كيش، بحرين، غزه، آسياى صغير و قونيه در نخستين مرحله سفر [[ابن بطوطه، محمد بن عبدالله|ابن بطوطه]] جاى دادهاند. | ||
سفر به سوى شمال را دومين مرحله سفر ابن بطوطه نوشتهاند كه خط سير آن تا اندازهاى مبهم و آشفته به نظر مىرسد. در اين سفر ابن بطوطه از آسياى صغير گذشت و پس از درنورديدن سراسر شبه جزيره كريمه به جنوب روسيه رفت. چنين بهنظر مىرسد كه وى تا سرزمين بلغارها در كنار رود ولگا نيز سفر كرده باشد. وى از طريق ولگا به خوارزم، بخارا، نخشب، سمرقند، بلخ، هرات، طوس، مشهد، سرخس، تربت حيدريه، نيشابور، بسطام، غزنه و كابل رفت. با سفر به پنجاب بخش ديگرى از سفرنامه وى آغاز مىشود. ديدار از دهلى و مشاهدات او درباره هند در بخش ديگر از سفرنامه آمده است. او به جزاير مالديو، جزيره ملوك، سيلان، بنگاله، شمال هند، چينگلان (كانتون) نيز سفر كرد. ابن بطوطه پس از سفرهاى طولانى و پرشور فراوان در سال 754ق به شهر فاس رفت و از آن پس ديگر به سير و سفر نپرداخت و حدود بيست و اندى سال از اواخر عمر خود رادر آنجا به سر برد و در 79ق درگذشت. | سفر به سوى شمال را دومين مرحله سفر [[ابن بطوطه، محمد بن عبدالله|ابن بطوطه]] نوشتهاند كه خط سير آن تا اندازهاى مبهم و آشفته به نظر مىرسد. در اين سفر [[ابن بطوطه، محمد بن عبدالله|ابن بطوطه]] از آسياى صغير گذشت و پس از درنورديدن سراسر شبه جزيره كريمه به جنوب روسيه رفت. چنين بهنظر مىرسد كه وى تا سرزمين بلغارها در كنار رود ولگا نيز سفر كرده باشد. وى از طريق ولگا به خوارزم، بخارا، نخشب، سمرقند، بلخ، هرات، طوس، مشهد، سرخس، تربت حيدريه، نيشابور، بسطام، غزنه و كابل رفت. با سفر به پنجاب بخش ديگرى از سفرنامه وى آغاز مىشود. ديدار از دهلى و مشاهدات او درباره هند در بخش ديگر از سفرنامه آمده است. او به جزاير مالديو، جزيره ملوك، سيلان، بنگاله، شمال هند، چينگلان (كانتون) نيز سفر كرد. [[ابن بطوطه، محمد بن عبدالله|ابن بطوطه]] پس از سفرهاى طولانى و پرشور فراوان در سال 754ق به شهر فاس رفت و از آن پس ديگر به سير و سفر نپرداخت و حدود بيست و اندى سال از اواخر عمر خود رادر آنجا به سر برد و در 79ق درگذشت. | ||
ابن بطوطه پس از سالها سياحت و مسافرت | [[ابن بطوطه، محمد بن عبدالله|ابن بطوطه]] پس از سالها سياحت و مسافرت سياحتنامهى خود را نوشت و آن را به [[ابن جزی، محمد بن محمد|محمد بن محمد بن جزى]] داد و [[ابن جزی، محمد بن محمد|ابن جزى]] آن را تنقيح و تهذيب نمود و به سبك عبارات عربى در آورد. | ||
ابن جزى در 757ق(1354 م) يعنى در همان سال فراغ از تنقيح سفرنامه در گذشت و قسمتى از سفرنامه به خط ابن جزى هماكنون در كتابخانه ملى پاريس وجود دارد. اسامى اعلام را غالباً با ضبط و اعراب كامل نقل مىكند و خصوصيات شهرها و امكنه را همچون نقاشى ماهر و زبردست مجسم مىسازد و حتى از ذكر آداب و رسوم اهالى ممالك مختلف و كيفيت عزادارى و تسليت و تهنيت و خوراك و پوشاك آنها خوددارى نمىكند و نيز از وصف نباتات و حيوانات و آبهاى جارى و معادن و عجايب بلدان نمىگذرد و همه را با بيانى ساده و دلپذير بدون هيچ اغراق و مبالغه تشريح مىنمايد. وى در مساجد و معابد حضور مىيابد و به همين جهت اسامى عده بيشمارى از بزرگان و رجال و مشاهير قرن هشتم را كه خود شخصاً از آنها ديدن كرده در سفرنامه خود آورده و بنابر اين از حيث علم الرجال (بيو گرافى) نيز كتاب خود را ذى قيمت ساخته است. | [[ابن جزی، محمد بن محمد|ابن جزى]] در 757ق(1354 م) يعنى در همان سال فراغ از تنقيح سفرنامه در گذشت و قسمتى از سفرنامه به خط [[ابن جزی، محمد بن محمد|ابن جزى]] هماكنون در كتابخانه ملى پاريس وجود دارد. اسامى اعلام را غالباً با ضبط و اعراب كامل نقل مىكند و خصوصيات شهرها و امكنه را همچون نقاشى ماهر و زبردست مجسم مىسازد و حتى از ذكر آداب و رسوم اهالى ممالك مختلف و كيفيت عزادارى و تسليت و تهنيت و خوراك و پوشاك آنها خوددارى نمىكند و نيز از وصف نباتات و حيوانات و آبهاى جارى و معادن و عجايب بلدان نمىگذرد و همه را با بيانى ساده و دلپذير بدون هيچ اغراق و مبالغه تشريح مىنمايد. وى در مساجد و معابد حضور مىيابد و به همين جهت اسامى عده بيشمارى از بزرگان و رجال و مشاهير قرن هشتم را كه خود شخصاً از آنها ديدن كرده در سفرنامه خود آورده و بنابر اين از حيث علم الرجال (بيو گرافى) نيز كتاب خود را ذى قيمت ساخته است. | ||
اما عمل ابن جزى منحصر به تنقيح و تكميل عبارات نيست و چنانكه از متن سفرنامه مستفاد مىشود بسيارى از مطالب هم با قيد «قال ابن | اما عمل ابن جزى منحصر به تنقيح و تكميل عبارات نيست و چنانكه از متن سفرنامه مستفاد مىشود بسيارى از مطالب هم با قيد «قال [[ابن جزی، محمد بن محمد|ابن جزى]]» بر آن افزوده و مخصوصاً اشعار بسيارى به مناسبت نقل كرده است و بنابراين در حقيقت علاوه بر تهذيب عبارات حواشى بسيارى نيز بر كتاب افزوده كه به نوبهى خود مورد استفادهى مىباشد. | ||
[[ابن بطوطه، محمد بن عبدالله|ابنبطوطه]] در خلال سفر طولانى خود، چهار بار به ايران يا به قول خودش «فارس» يا «بلاد عجم» وارد شده است. هر بار از يك ناحيه از ايران، ولى او هيچگاه سراسر ايران را در يك نوبت سير نكرده است. | [[ابن بطوطه، محمد بن عبدالله|ابنبطوطه]] در خلال سفر طولانى خود، چهار بار به ايران يا به قول خودش «فارس» يا «بلاد عجم» وارد شده است. هر بار از يك ناحيه از ايران، ولى او هيچگاه سراسر ايران را در يك نوبت سير نكرده است. | ||
خط ۹۸: | خط ۹۸: | ||
== منابع مقاله== | == منابع مقاله== | ||
# مقدمه و متن كتاب | |||
# ايگناتى يوليانوويچ، كراچكوفسكى، تاريخ نوشتههاى جغرافيايىدر جهان اسلامى، ترجمه [[پاینده، ابوالقاسم|ابوالقاسم پاينده]]، صص 330-342. | |||
# دائرة المعارف بزرگ اسلامى، جلد سوم، مدخل ابن بطوطة، صص 120-126. | |||
# مقدمه مترجم دكتر محمد على موحد بر ترجمه سفرنامه ابن بطوطه. | |||
# سرمقاله، كنگره ابن بطوطه در كشور مغرب، واعظ زاده خراسانى، محمد، مجله مشكات، بهار و تابستان 1376، شماره 54 و 55، صص 4-8. | |||
== وابستهها == | == وابستهها == |
ویرایش