ایران در زمان شاه صفی و شاه عباس دوم (1071-1038ه.ق): تفاوت میان نسخه‌ها

پيشگفتار در صدد بيان فوائد تاريخ و پاسخ به اين سوال است كه «چرا بايد مورد بررسى قرار گيرد؟» و درپى پاسخ به آن، اين سوال را مطرح ميكند كه «خود زندگى به چه درد ميخورد؟» و سپس با دلايلى زيبا به پاسخ آنها ميپردازد.

نصيرى در مقدمه، نحوه درگذشت شاه عباس و روى كار آمدن شاه صفى و سپس اقدامات اوليه اوكه چندان اثرى در بهبود وضع مردم نداشت را ذكر كرده به انتقاد از برخى اعمال وى همچون زنده به گوركردن مادر خود به همراه تعدادى از زنان حرم، كشتن همسرش در حال مستى و... ميپردازد. به روى كار آمدن شاه عباس دوم اشاره كرده و اوضاع سياسى، اجتماعى زمان او را تبيين و اقدامات موثر وى در جهت آبادانى كشور از جمله تخفيف ماليات، احترام به علماى دين، بستن شرابخانهها و... را ميستايد؛ هرچند از اعمال منفى او نيز انتقاد ميكند. سرانجام سرگذشت مختصرى از مؤلف ارائه كرده و به مقايسه اجمالى خلد برين با عباسنامه و ذيل عالم آراى عباسى (دو كتابى كه مؤلف در نگارش اثر خويش بدانها نظر داشته) ميپردازد.

حديقه اول (حديقهى ششم از روضهى هشتم خلد برين) درپى بيان احوال شاه صفى در دو بخش تدوين شده كه بخش اول، سوانح و وقايعى كه در هر سال اتفاق افتاده را در ده گفتار بيان ميكند.

حوادث بعد از مرگ شاه عباس اول، نحوه روى كار آمدن شاه صفى، لشكركشيهاى خسرو پاشاى رومى و سلطان مراد، سركوبى شورش همدان و قتل اشخاص مهمى چون ذينل خان سپهسالار، ميرزا طالب خان، صفى قلى خان قلخانچى اوغلى حاكم هرموز، مرگ سلطان روم كه مؤلف از آن با عنوان «اخبار مسرت آثار» ياد ميكند و نيز درگذشت برخى از بزرگان مانند سلطان على ميرزا، زينب بيگم خواهر شاه و حسن خان بيگلربيگى كه شاه درفقدان آنان بسيار اندوهگين شد از جمله وقايع مهمى است كه در بخش اول شاهد آنها ميباشيم.

حالات شخصى شاه عباس دوم مانند توجه خاص وى به تحصيل خط و سواد، ذكر كمالات و ويژگى هاى خاص وى آغازگر حديقه دوم ميباشد. بيان و توضيح وقايعى كه در خلال سالهاى 1051 تا 1070ق اتفاق افتادهاند مانند تاجگزارى شاه، لشكركشى سپاه هندوستان، آمدن ايلچيان (سفير) حاكم هندوستان و نيز شرح جنگهايى با سپاهيان هندوستان، به ترتيب سال وقوع ادامه پيدا ميكند.

با خواندن كتاب اين گفته كه «تاريخ به دست حاكمان است» به ذهن خطور ميكند، زيرا مؤلف جداى از اين كه مطالب را بسيار اغراقآميز و متملقانه بيان كرده، فقط به درج كمالات شاه و درباريان و نيز وقايع و حوادث مثبتى كه دراين ادوار به وقوع پيوسته، پرداخته و حتى ناكاميها و شكستها را چنين توجيه ميكند كه مثلاًََ فلان امير يا سردارِ قهرمان [به مضمون صدق مشحون «گريزى به هنگام وسر بر بجاى به از پهلوانى و سر زير پاى» عار فرار برخود همواره ساخته و از ميدان ميگريزد ] (ص 27 و240) و يا مثلا آنجايى كه سفر عاشورخان چگينى، بيگلربيگى ولايت مرو باعث ازدياد مواد تفرقه و تشويش ميشود، عبارت «تا پريشان نشود كار به سامان نشود» (ص 123) را زينت عمل وى قرار ميدهد.شايد اگر ماهم به جاى مؤلف بوديم چنين ميكرديم؟ (الله عالم)