۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
مستشرقان و تاریخگذاری قرآن: تفاوت میان نسخهها
بدون خلاصۀ ویرایش
(صفحهای تازه حاوی «<div class='wikiInfo'> بندانگشتی|مستشرقان و تاریخگذاری قرآن {| class="wi...» ایجاد کرد) |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| (۲۷ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{جعبه اطلاعات کتاب | |||
| تصویر =NUR13241J1.jpg | |||
| عنوان =مستشرقان و تاریخگذاری قرآن | |||
| عنوانهای دیگر = | |||
| | | پدیدآوران = | ||
[[اسکندرلو، محمدجواد]] (نویسنده) | |||
| | | زبان = فارسی | ||
| کد کنگره =BP 65/3 /الف5م5 | |||
| | | موضوع = | ||
قرآن - تاريخ | |||
| ناشر = | |||
پژوهشهای تفسير و علوم قرآن | |||
| مکان نشر = ايران - قم | |||
|زبان | | سال نشر =مجلد1: 1385ش , | ||
|کد کنگره | |||
|موضوع | |||
|ناشر | |||
|مکان نشر | |||
|کد اتوماسیون | | کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE13241AUTOMATIONCODE | ||
| | | چاپ =1 | ||
| | | شابک =964-2534-01-0 | ||
| تعداد جلد =1 | |||
== | | کتابخانۀ دیجیتال نور =13241 | ||
'''مستشرقان و تاریخگذاری قرآن'''، اثر محمدجواد | | کتابخوان همراه نور =13241 | ||
| کد پدیدآور = | |||
| پس از = | |||
| پیش از = | |||
}} | |||
'''مستشرقان و تاریخگذاری قرآن'''، اثر [[اسکندرلو، محمدجواد|محمدجواد اسکندرلو]]، پژوهشی است در خصوص تاریخگذاری قرآن از دیدگاه مستشرقینی چون: [[گوستاو وایل]]؛ [[نولدکه، تئودور|تئودور نولدکه]]؛ [[بلاشر، رژیس|بلاشر]]؛ [[گریم]]؛ [[ریچارد بل]]؛ [[ویلیام مویر]] و [[هرشفلد]]. | |||
گفتنی است تاریخگذاری (کرونولوژی) قرآن عبارت است از اینکه به کمک روایات مختلف مکی و مدنی، اسباب نزول، ترتیب نزول، ناسخ و منسوخ، تاریخ پیامبر اسلام(ص) و تصریحات قرآن درباره رویدادهای زمانمند تاریخ رسالت آن حضرت، زمان و ترتیب تاریخی نزول هریک از سورههای قرآن (اعم از یک سوره تمام یا بخشی از آن) شناسایی و معین گردد<ref>معرفیهای گزارشی، ص137</ref>. | گفتنی است تاریخگذاری (کرونولوژی) قرآن عبارت است از اینکه به کمک روایات مختلف مکی و مدنی، اسباب نزول، ترتیب نزول، ناسخ و منسوخ، تاریخ پیامبر اسلام(ص) و تصریحات قرآن درباره رویدادهای زمانمند تاریخ رسالت آن حضرت، زمان و ترتیب تاریخی نزول هریک از سورههای قرآن (اعم از یک سوره تمام یا بخشی از آن) شناسایی و معین گردد<ref>معرفیهای گزارشی، ص137</ref>. | ||
| خط ۴۶: | خط ۳۵: | ||
==گزارش محتوا== | ==گزارش محتوا== | ||
در مقدمه نویسنده، گزارش مختصری از محتوای فصول، ارائه گردیده است <ref>ر.ک: پیشگفتار، ص13-19</ref>. در بخشی از این مقدمه آمده: «رساله حاضر، به نقد و بررسی پژوهش خاورشناسان در خصوص ترتیب نزول آیات و سور قرآن پرداخته است. این موضوع، شامل مباحثی است مانند فواید شناخت ترتیب نزول آیات و سور، تاریخ نزول سور، جدولهای ترتیب نزول سور، مقایسه ترتیب موجود با ترتیب نزول، نخستین و آخرین آیه، ترتیب نزول قرآن در مکه و مدینه، سور مکی و مدنی و ناسخ و منسوخ در قرآن، ولی نگارنده تنها به نقد و بررسی و تبیین دیدگاه خاورشناسان در باب ترتیب نزول سورهها و مبانی و معیارهای آنها پرداخته است. قرآن برحسب مقتضیات، شرایط و نیازها، بهصورت تدریجی نازل شده است؛ بنابراین، پرداختن به تاریخگذاری واحدهای نزول قرآن امری ضروری به نظر میرسد و بهترین روشی که میتواند برای تفسیر روشن و درست قرآن کریم به کار آید، روش تاریخی است»<ref>پیشگفتار، ص16</ref>. | در مقدمه نویسنده، گزارش مختصری از محتوای فصول، ارائه گردیده است<ref>ر.ک: پیشگفتار، ص13-19</ref>. در بخشی از این مقدمه آمده: «رساله حاضر، به نقد و بررسی پژوهش خاورشناسان در خصوص ترتیب نزول آیات و سور قرآن پرداخته است. این موضوع، شامل مباحثی است مانند فواید شناخت ترتیب نزول آیات و سور، تاریخ نزول سور، جدولهای ترتیب نزول سور، مقایسه ترتیب موجود با ترتیب نزول، نخستین و آخرین آیه، ترتیب نزول قرآن در مکه و مدینه، سور مکی و مدنی و ناسخ و منسوخ در قرآن، ولی نگارنده تنها به نقد و بررسی و تبیین دیدگاه خاورشناسان در باب ترتیب نزول سورهها و مبانی و معیارهای آنها پرداخته است. قرآن برحسب مقتضیات، شرایط و نیازها، بهصورت تدریجی نازل شده است؛ بنابراین، پرداختن به تاریخگذاری واحدهای نزول قرآن امری ضروری به نظر میرسد و بهترین روشی که میتواند برای تفسیر روشن و درست قرآن کریم به کار آید، روش تاریخی است»<ref>پیشگفتار، ص16</ref>. | ||
اصلیترین مسئلهای که نویسنده در این پژوهش به دنبال آن میباشد، یافتن این سؤال است که «اعتبار تحقیقات خاورشناسان در زمینه تاریخگذاری قرآن چه اندازه است»؟. در این زمینه، پرسشهای فرعی نیز وجود دارد که عبارتند از: | اصلیترین مسئلهای که نویسنده در این پژوهش به دنبال آن میباشد، یافتن این سؤال است که «اعتبار تحقیقات خاورشناسان در زمینه تاریخگذاری قرآن چه اندازه است»؟. در این زمینه، پرسشهای فرعی نیز وجود دارد که عبارتند از: | ||
| خط ۶۳: | خط ۵۲: | ||
در فصل نخست، کلیات پژوهش همچون تبیین موضوع، ضرورت تحقیق، پیشینه تاریخی آن، اصطلاحشناسی، زندگینامه خاورشناسان و جز اینها طرح شده است<ref>همان</ref>. | در فصل نخست، کلیات پژوهش همچون تبیین موضوع، ضرورت تحقیق، پیشینه تاریخی آن، اصطلاحشناسی، زندگینامه خاورشناسان و جز اینها طرح شده است<ref>همان</ref>. | ||
با توجه به اینکه در میان طبقهبندیهای خاورشناسان نسبت به آیات و سور قرآن، طبقهبندی چهار مرحلهای از موارد دیگر مشهورتر است و دانشمندان معروفی از قبیل وایل، نولدکه، رودول و بلاشر این نوع طبقهبندی را برگزیدهاند، فصل دوم به بررسی نظریات آنان (گزارش و نقد) اختصاص یافته است<ref>همان</ref>. نویسنده در این فصل، آثار تاریخگذاری اسلامی را به دو قسمت «قدما» و «متأخران» تقسیم کرده و مورد بررسی قرار داده است<ref>متن کتاب، ص39</ref>. | با توجه به اینکه در میان طبقهبندیهای خاورشناسان نسبت به آیات و سور قرآن، طبقهبندی چهار مرحلهای از موارد دیگر مشهورتر است و دانشمندان معروفی از قبیل وایل، [[نولدکه، تئودور|نولدکه]]، رودول و بلاشر این نوع طبقهبندی را برگزیدهاند، فصل دوم به بررسی نظریات آنان (گزارش و نقد) اختصاص یافته است<ref>همان</ref>. نویسنده در این فصل، آثار تاریخگذاری اسلامی را به دو قسمت «قدما» و «متأخران» تقسیم کرده و مورد بررسی قرار داده است<ref>متن کتاب، ص39</ref>. | ||
در فصل سوم، نقل و نقد طبقهبندیهای دیگر (سه مرحلهای و شش مرحلهای) بیان شده است<ref>پیشگفتار، ص18</ref>. نویسنده در این فصل، به بررسی زندگی خاورشناسان پرداخته است. خاورشناسان بسیاری در باب پژوهشهای قرآنی، بهویژه مبحث «تاریخگذاری قرآن» با نگارش مقالات و کتب، به تحقیقات گسترده و چشمگیری اقدام کردهاند؛ مانند مویر، نولدکه، اشپرنگر، وایل، شوالی، رودول، درنبورگ، بلاشر، هرشفلد، گریم، بل، مونتگمری وات، جان وانس بروگ، اتو پریتزل؛ اما تنها هشت نفر از آنان بهگونه مستقیم و گسترده به تعیین تاریخ نزول آیات و سور قرآن پرداختهاند؛ ازاینرو، در این فصل، به معرفی شرح حال همان افراد بسنده شده است<ref>متن کتاب، ص57</ref>. | در فصل سوم، نقل و نقد طبقهبندیهای دیگر (سه مرحلهای و شش مرحلهای) بیان شده است<ref>پیشگفتار، ص18</ref>. نویسنده در این فصل، به بررسی زندگی خاورشناسان پرداخته است. خاورشناسان بسیاری در باب پژوهشهای قرآنی، بهویژه مبحث «تاریخگذاری قرآن» با نگارش مقالات و کتب، به تحقیقات گسترده و چشمگیری اقدام کردهاند؛ مانند مویر، [[نولدکه، تئودور|نولدکه]]، اشپرنگر، وایل، شوالی، رودول، درنبورگ، بلاشر، هرشفلد، گریم، بل، مونتگمری وات، جان وانس بروگ، اتو پریتزل؛ اما تنها هشت نفر از آنان بهگونه مستقیم و گسترده به تعیین تاریخ نزول آیات و سور قرآن پرداختهاند؛ ازاینرو، در این فصل، به معرفی شرح حال همان افراد بسنده شده است<ref>متن کتاب، ص57</ref>. | ||
در فصل چهارم، در دو بخش «طبقهبندی چهار مرحلهای سورهها» و «سایر طبقهبندیها»، به بررسی تاریخگذاری قرآن از نظر مستشرقان، پرداخته شده است. در بخش نخست این فصل، نظریه گوستاو وایل، نولدکه، رودول و بلاشر، مورد نقد و بررسی قرار گرفته است<ref>همان، ص71-125</ref>؛ بهعنوان نمونه، در مورد «وایل» به این نکته اشاره شده است که وی در ترتیبش در سیوچهار سوره نخست از ترتیب روایی پیروی کرد، ولی در اغلب موارد به روایات چندان توجهی ننمود و بهجای آن، تاریخگذاری سورهها را بر اساس سه معیار ارائه کرد: استناد به رخدادهای تاریخی، مضامین وحی و نیز سبک و اسلوب سورهها. وی سورهها را به چهار دسته (سه دسته مکی و یک دسته مدنی) تقسیم نمود و برای هریک از طبقات چهارگانه سورهها، ویژگیهایی برشمرد، ولی در موارد زیادی دچار تردید و نتایج نادرستی شد<ref>همان، ص237</ref>. | در فصل چهارم، در دو بخش «طبقهبندی چهار مرحلهای سورهها» و «سایر طبقهبندیها»، به بررسی تاریخگذاری قرآن از نظر مستشرقان، پرداخته شده است. در بخش نخست این فصل، نظریه گوستاو وایل، [[نولدکه، تئودور|نولدکه]]، رودول و بلاشر، مورد نقد و بررسی قرار گرفته است<ref>همان، ص71-125</ref>؛ بهعنوان نمونه، در مورد «وایل» به این نکته اشاره شده است که وی در ترتیبش در سیوچهار سوره نخست از ترتیب روایی پیروی کرد، ولی در اغلب موارد به روایات چندان توجهی ننمود و بهجای آن، تاریخگذاری سورهها را بر اساس سه معیار ارائه کرد: استناد به رخدادهای تاریخی، مضامین وحی و نیز سبک و اسلوب سورهها. وی سورهها را به چهار دسته (سه دسته مکی و یک دسته مدنی) تقسیم نمود و برای هریک از طبقات چهارگانه سورهها، ویژگیهایی برشمرد، ولی در موارد زیادی دچار تردید و نتایج نادرستی شد<ref>همان، ص237</ref>. | ||
از مهمترین اشتباهات «وایل» که نویسنده بدان اشاره کرده است، عبارتند از: | از مهمترین اشتباهات «وایل» که نویسنده بدان اشاره کرده است، عبارتند از: | ||
| خط ۷۴: | خط ۶۳: | ||
# یکی از معیارهای تفکیک سورهها را در هر دوره، «سبک» آنها دانسته و حال آنکه سورههای قرآن برحسب سبک و اسلوب چندان متمایز از یکدیگر نیستند که بتوان آنها را بهصورت قطعی طبقهبندی نمود<ref>همان، ص237</ref>. | # یکی از معیارهای تفکیک سورهها را در هر دوره، «سبک» آنها دانسته و حال آنکه سورههای قرآن برحسب سبک و اسلوب چندان متمایز از یکدیگر نیستند که بتوان آنها را بهصورت قطعی طبقهبندی نمود<ref>همان، ص237</ref>. | ||
نویسنده به این نکته اشاره دارد که نوع قلم و نگارش پارهای از خاورشناسان بهگونهای است که به ابهام مفهومی، اغلاق در بیان و پراکندگی در مطالب آمیخته است؛ برای مثال، میتوان پژوهش «هرشفلد» را ذکر کرد که افزون بر اغلاقگویی، در موارد زیادی، بهجای تعیین تاریخ نزول آیات و سور، در ضمن بحث، به اتهامهایی همچون تحریف قرآن یا اقتباس قرآن از عهدین یا دخل و تصرف پیامبر(ص) در آیات و مانند آن پرداخته و حاشیهروی کرده است؛ ازاینرو، نگارنده، اینگونه مطالب را در بخش پیشنهادهای فصل آخر جای داده تا اولا: در متن اصلی رساله، انسجام و نظم صحیح مطالب حفظ شود و ثانیا: در پایان رساله، پژوهشگران دیگر بتوانند پس از آشنایی اجمالی به پاسخ آن، آن دسته از مطالب را در قالب تحقیقاتی مفصل و مستقل پیگیری نمایند<ref> | نویسنده به این نکته اشاره دارد که نوع قلم و نگارش پارهای از خاورشناسان بهگونهای است که به ابهام مفهومی، اغلاق در بیان و پراکندگی در مطالب آمیخته است؛ برای مثال، میتوان پژوهش «هرشفلد» را ذکر کرد که افزون بر اغلاقگویی، در موارد زیادی، بهجای تعیین تاریخ نزول آیات و سور، در ضمن بحث، به اتهامهایی همچون تحریف قرآن یا اقتباس قرآن از عهدین یا دخل و تصرف پیامبر(ص) در آیات و مانند آن پرداخته و حاشیهروی کرده است؛ ازاینرو، نگارنده، اینگونه مطالب را در بخش پیشنهادهای فصل آخر جای داده تا اولا: در متن اصلی رساله، انسجام و نظم صحیح مطالب حفظ شود و ثانیا: در پایان رساله، پژوهشگران دیگر بتوانند پس از آشنایی اجمالی به پاسخ آن، آن دسته از مطالب را در قالب تحقیقاتی مفصل و مستقل پیگیری نمایند<ref>پیشگفتار، ص18-19</ref>. | ||
نگارنده پس از ذکر دیدگاه خاورشناسان یادشده، از دیدگاه آنان درباره جابهجایی در آیات قرآن یاد میکند. صرفاً به این بهانه که هیچ ربط و تناسبی میان آن آیات با قبل و بعدشان مشاهده نمیشود. دیگر آنکه برخی از آنان، پیامبر(ص) را مؤلف قرآن معرفی میکردهاند. | نگارنده پس از ذکر دیدگاه خاورشناسان یادشده، از دیدگاه آنان درباره جابهجایی در آیات قرآن یاد میکند. صرفاً به این بهانه که هیچ ربط و تناسبی میان آن آیات با قبل و بعدشان مشاهده نمیشود. دیگر آنکه برخی از آنان، پیامبر(ص) را مؤلف قرآن معرفی میکردهاند. | ||
| خط ۸۰: | خط ۶۹: | ||
# یکی از اشتباهات مشترک همه خاورشناسانی که به اظهار نظر در تاریخ قرآن پرداختهاند، این است که معتقدند وحی مکی با وحی مدنی در اسلوب متفاوت است؛ بدین معنا که اسلوب سورههای مکی شدت و خشونت، ولی سورههای مدنی دارای ویژگیهایی از قبیل نرمش، گذشت و مهربانی است. واقعیت این است که قرآن کریم در هر دو قسم مکی و مدنی، شامل شدت و خشونت، ولی سورههای مدنی دارای ویژگیهایی مانند نرمش، گذشت و مهربانی است؛ | # یکی از اشتباهات مشترک همه خاورشناسانی که به اظهار نظر در تاریخ قرآن پرداختهاند، این است که معتقدند وحی مکی با وحی مدنی در اسلوب متفاوت است؛ بدین معنا که اسلوب سورههای مکی شدت و خشونت، ولی سورههای مدنی دارای ویژگیهایی از قبیل نرمش، گذشت و مهربانی است. واقعیت این است که قرآن کریم در هر دو قسم مکی و مدنی، شامل شدت و خشونت، ولی سورههای مدنی دارای ویژگیهایی مانند نرمش، گذشت و مهربانی است؛ | ||
# از دیگر خطاهای مهم آنان این است که احتمالها و ذهنیات خویش را در مقام تاریخگذاری آیات و سور همچون حقایقی قطعی و مسلم پنداشتهاند؛ | # از دیگر خطاهای مهم آنان این است که احتمالها و ذهنیات خویش را در مقام تاریخگذاری آیات و سور همچون حقایقی قطعی و مسلم پنداشتهاند؛ | ||
# یکی از نقاط ضعف خاورشناسان این است که برای اثبات سخنانشان یا اصلاً دلیل و مدارکی ندارند یا به منابع و مطالب خاورشناسانی دیگر همچون نولدکه، وایل و بلاشر استناد میکنند و در مواردی هم که به منابع اسلامی ارجاع میدهند، هرگز به منابع شیعی توجه نمیکنند <ref>معرفیهای گزارشی، ص137</ref>. | # یکی از نقاط ضعف خاورشناسان این است که برای اثبات سخنانشان یا اصلاً دلیل و مدارکی ندارند یا به منابع و مطالب خاورشناسانی دیگر همچون [[نولدکه، تئودور|نولدکه]]، وایل و بلاشر استناد میکنند و در مواردی هم که به منابع اسلامی ارجاع میدهند، هرگز به منابع شیعی توجه نمیکنند<ref>معرفیهای گزارشی، ص137</ref>. | ||
==وضعیت کتاب== | ==وضعیت کتاب== | ||
| خط ۸۹: | خط ۷۸: | ||
در پاورقیها، علاوه بر ذکر منابع<ref>ر.ک: پاورقی، ص53</ref> و درج عبارت لاتین برخی از اسامی<ref>ر.ک: همان، ص57</ref> و ترجمه آیات و روایات<ref>ر.ک: همان، ص86</ref>، به توضیح برخی از مطالب متن، پرداخته شده است<ref>ر.ک: همان، ص121</ref>. | در پاورقیها، علاوه بر ذکر منابع<ref>ر.ک: پاورقی، ص53</ref> و درج عبارت لاتین برخی از اسامی<ref>ر.ک: همان، ص57</ref> و ترجمه آیات و روایات<ref>ر.ک: همان، ص86</ref>، به توضیح برخی از مطالب متن، پرداخته شده است<ref>ر.ک: همان، ص121</ref>. | ||
==پانویس == | ==پانویس== | ||
<references /> | <references /> | ||
==منابع مقاله== | ==منابع مقاله== | ||
# مقدمه و متن کتاب. | # مقدمه و متن کتاب. | ||
# «معرفیهای گزارشی»، پایگاه مجلات تخصصی نور، مجله: آینه پژوهش، شماره 105 و 106، مرداد و آبان 1386 (22 صفحه، از 128 تا 149) | #[[:noormags:378952|«معرفیهای گزارشی»، پایگاه مجلات تخصصی نور، مجله: آینه پژوهش، شماره 105 و 106، مرداد و آبان 1386 (22 صفحه، از 128 تا 149)]]. | ||
==وابستهها== | |||
{{وابستهها}} | |||
[[رده:کتابشناسی]] | [[رده:کتابشناسی]] | ||
[[رده: | [[رده:اسلام، عرفان، غیره]] | ||
[[رده: | [[رده:قرآن و علوم قرآنی]] | ||
[[رده: | [[رده:درباره قرآن]] | ||