الصليحيون و الحركة الفاطمية في اليمن (من سنة 268هـ إلی سنة 626هـ): تفاوت میان نسخه‌ها

<div class='wikiInfo'>

[[پرونده:NUR18355J1.jpg|بندانگشتی|الصليحيون و الحركة الفاطمية في اليمن (من سنة 268هـ إلی سنة 626هـ)]]

|-

! نام کتاب!! data-type='bookName'|الصليحيون و الحركة الفاطمية في اليمن (من سنة 268هـ إلی سنة 626هـ)

|-

|نام های دیگر کتاب

|data-type='otherBookNames'|

|data-type='authors'|[[همداني، حسين بن فضل الله]] (نويسنده)

[[جهني، حسن سليمان محمود]] (نويسنده)

|زبان  

|data-type='language'|عربي

|کد کنگره  

|data-type='congeressCode' style='direction:ltr'|

|موضوع  

|-class='articleCode'

|کد اتوماسیون

|data-type='automationCode'|AUTOMATIONCODE18355AUTOMATIONCODE

|}

==معرفی اجمالی==

موضوع کتاب، از جمله موضوعات مهم در حیات اعراب و مسلمانان و خصوصا اهل یمن می‌باشد؛ زیرا صلیحیون و مخصوصا ملک علی بن محمد صلیحی، نقش عمده‌ای در ایجاد دولت در یمن داشتند<ref>ر.ک: مقدمه، صفحه د</ref>.

این اثر، شهادتی گویا بر این حقیقت است که وحدت یمن، قضیه‌ای ریشه‌دار در تاریخ و مسئله‌ای حیاتی در یمن می‌باشد؛ زیرا تحقق آن، موجب کامیبابی و رشد و بالندگی یمن گردیده است و بدین خاطر، این کتاب، از جمله مهم‌ترین کتب سیاسی در مورد تاریخ یمن می‌باشد<ref>ر.ک: همان</ref>.

# بررسی و تحقیق تاریخی پیرامون حرکت فاطمیون در یمن که البته به دلیل قلت مصادر و منابع دست اول و اصلی، کاری دشوار بوده است.

# میل و رغبت شدید در بیداری مردم یمن<ref>ر.ک: همان، صفحه ک - ل</ref>.

نویسنده در تدوین این اثر، بر تألیفات الداعی ادریس عمادالدین قرشی (متوفی 872ق) اعتماد نموده است. از دیگر کتب مورد استفاده وی، می‌توان به آثار زیر اشاره نمود: «عيون الأخبار» در نوشتن جزء پنجم، ششم و هفتم؛ «نزهة الأفکار» در تدوین جزء اول و دوم؛ «افتتاح الدعوة الزاهرة» اثر قاضی نعمان (متوفی 363ق) در نوشتن قسمتی از جزء اول؛ «مجموعة السجلات المستنصریة» که از اهم مصادر و معتبرترین منابع پیرامون تاریخ دولت صلیحیون می‌باشد؛ «مجموعة الرسائل» حسین بن علی قمی یمانی؛ «السلوك» نوشته ابوعبدالله بهاءالدین بن یوسف بن یعقوب، معروف به بهاء جندی (متوفی 732)؛ «تاريخ اليمن» اثر نجم‌الدین عمارة بن ابوالحسن علی حکمی یمنی (متوفی 569ق)؛ «كشف أسرار الباطنية و أخبار القرامطة» تألیف محمد بن مالک حمادی یمانی متوفی اواسط قرن پنجم هجری؛ «أنباء الزمن في أخبار اليمن» یحیی بن حسین بن قاسم متوفای نیمه اول قرن یازدهم؛ «قرة العيون و بغية المستفيد» ابن دیبع زبیدی (متوفی 944ق)؛ «الكفاية و الإعلام في من ولي اليمن و سكنها في الإسلام» ابوالحسن علی بن حسن خزرجی (متوفی 812ق) و...<ref>ر.ک: مقدمه نویسنده، ص4-11</ref>.

در مقدمه دکتر مصطفی السقا، ابتدا موضوع کتاب تشریح شده و سپس زندگی‌نامه مختصری از نویسنده ذکر و در ادامه، اهداف نویسنده از تدوین کتاب، تبیین شده است<ref>ر.ک: مقدمه نخست، صفحه د</ref>.

در مقدمه نویسنده، ضمن اشاره به اهمیت تاریخ و نقش آن و همچنین حرکت فاطمیون در یمن، مهم‌ترین منابعی که نویسنده در تدوین اثر خویش از آن‌ها استفاده کرده بررسی شده است<ref>ر.ک: مقدمه دوم، ص1</ref>.

در باب اول، ضمن بررسی لقب شیعه و معنای آن، چگونگی شکل‌گیری شیعه در یمن و اسباب مؤثر در آن، بررسی و تبیین شده است<ref>ر.ک: متن کتاب، ص32</ref>.

نویسنده در این قسمت، به این نکته اشاره دارد که حضرت علی(ع) مریدان و محبان فراوانی در زمان پیامبر(ص) از میان اصحاب داشت و وجود این گروه در مدینه خلاصه نشده و در تمام نقاطی که اسلام نفوذ کرده بود، ارادت به علی(ع) نیز وارد شده بود و یمین نیز از جمله مکان‌هایی بود که مردم آن، ارادت و محبت خاصی به آن حضرت نشان می‌دادند. نویسنده یکی از مهم‌ترین علل رشد و گسترش تشیع در یمین را، علاوه بر وجود صحابه محب حضرت علی(ع) در آن سرزمین، سفارت خود آن حضرت در زمان پیامبر در یمن دانسته است<ref>ر.ک: همان، ص33</ref>.

دیگر عوامل و اسبابی که نویسند به تشریح آن‌ها پرداخته است، عبارتند از: سفر عبدالله بن سبأ صنعانی به مصر؛ مشارکت قبیله همدان در جنگ‌ها در کنار حضرت علی(ع) که خود آن حضرت نیز در جنگ صفین، به این امر اشاره دارد؛ مالک اشتر نخعی که یمنی بوده و نقش چشمگیری در جنگ‌های حضرت امیر(ع) داشته است؛ براء بن وفید عذری همدانی که در جنگ صفین شرکت داشت؛ سعید بن قیس همدانی و...<ref>ر.ک: همان، ص33</ref>.

باب دوم، به بررسی دولت نخست فاطمیه در عهد منصور یمنی از سال 268 تا 303ق و بحث از اوضاع سیاسی و دینی در هنگام ظهور دولت وی اختصاص یافته است<ref>ر.ک: همان، ص47</ref>.

کشور یمن، تا قبل از روی کار آمدن دولت فاطمیه، تابع دولت عباسی بوده و ولات و فرمانروایان آن، توسط این حکومت انتخاب می‌شد. نویسنده معتقد است که این اوضاع، باعث عدم ثبات و اسقرار نظم در یمن و بروز انقلابات و شورش‌های فراوانی توسط علویون در بلاد حجاز و یمن شده بود. به عقیده وی، این اضطرابات سیاسی، منجر به نزاع و درگیری‌های فراوانی بین ولایات و زعمای آنها شده بود، تاآنکه با روی کار آمدن دولت فاطمیه در سال 268ق، به دست ابوالقاسم منصور یمنی ثبات نسبی بر این سرزمین، حکم‌فرما گردید<ref>ر.ک: همان، ص48</ref>.

در باب سوم، به دیگر داعیان دولت فاطمی یمن، پس از منصور یمنی تا ظهور صلیحی پرداخته شده است. از جمله مطالب مطرح‌شده در این باب، عبارتند از: وصیت منصور یمنی به فرزندش حسن؛ قیام عبدالله بن عباس؛ هجرت جعفر بن منصور یمنی به مغرب و...<ref>ر.ک: همان، ص49-61 </ref>.

باب چهارم، به دوران ملک علی بن محمد صلیحی در خلال سال‌های 439-459ق، اختصاص یافته است. در این باب، ابتدا وضعیت یمن و جو سیاسی مضطرب آن قبل از ظهور صلیحی تشریح گردیده و سپس، به زندگانی شخصی وی و ازدواج او با دختر عمویش اسماء بنت شهاب اشاره شده است. از دیگر مطالب این باب می‌توان به: فضایل همسر صلیحی، اساتید صلیحی، دعوت و قیام صلیحی، نامه صلیحی به اهل حراز، قیام جعفر عیانی و جعفر شاوری بر علیه صلیحی و جنگ صلیحی با ابن جهور اشاره کرد<ref>ر.ک: همان، ص62-112</ref>.

در باب پنجم، دوران احمد صلیحی در فاصله سال‌های 459-477ق، گزارش شده است. نویسنده او را فردی شجاع با اخلاقی کریمانه توصیف کرده و سپس به وقایع مهم دوران وی، اشاره کرده است<ref>ر.ک: همان، ص113-161</ref>.

در باب ششم، به چگونگی روی کار آمدن و حکومت کردن السيدة الحرة (بین 477 تا 532ق) که ملکه یمن و دختر احمد بن محمد بن قاسم صلیحی بود پرداخته شده است. به نوشته نویسنده، اهل یمن محبت فراوانی نسبت به وی داشته و احترام زیادی برای او قایل بوده و او را «سيدتنا الحرة الملكة» خطاب می‌کردند<ref>ر.ک: همان، ص142</ref>.

در باب هفتم، به بحث پیرامون پیوندها و مبادلات میان دولت فاطمیه و صلیحیه و مظاهر و آثار آن پرداخته شده است. نفوذ یمن در خارج از مرزهای خود، از جمله مباحث مهم این باب می‌باشد<ref>ر.ک: همان، ص221</ref>.

در باب هشتم، اسباب و مظاهر سقوط دولت صلیحیه بررسی گردیده است. به اعتقاد نویسنده، دولت صلیحی، به فضل مؤسس آن، علی بن محمد صلیحی، یکی از مراکز ممتاز جهان اسلام بوده و صلیحی توانسته بود تمامی یمن را متحد نموده و تحت لوای دولتی واحد درآورد و علاوه بر آن، بر شمال حجاز و جنوب حضرموت، نفوذ و تسلط داشت. در زمان خلافت احمد المکرم، عمان، احساء، بحرین، هند و سند تحت نفوذ معنوی دولت صلیحی بوده و این نفوذ در دوران ملک المکرم، به نهایت خود رسید. اما عوامل و اسبابی باعث سقوط این دولت گردید که در این باب، به بررسی آن پرداخته شده است<ref>ر.ک: همان، ص232</ref>.

در باب نهم و دهم، به بحث پیرامون چگونگی دعوت و روی کار آمدن دولت فاطمیه و آثار آن در یمن و وضعیت یمن در اواخر حکومت ملکه حره و چگونگی ظهور دولت آل رسول، پرداخته شده است<ref>ر.ک: همان، ص243-268</ref>.

در پاورقی‌ها علاوه بر ذکر منابع<ref>همان، ص54</ref>، توضیحات جامع و مفصلی پیرامون برخی از کلمات، اعلام و عبارات متن داده شده است<ref>همان، ص55</ref>.

==پانویس ==

<references />

== وابسته‌ها ==

[[رده:کتاب‌شناسی]]

[[رده:کتاب‌شناسی]]

[[رده:کتاب‌شناسی]]