معجم مورخي الشيعة: الإمامية - الزيدية -الإسماعيلية: تفاوت میان نسخه‌ها

نويسنده انگيزه خود را از تدوين كتاب، بى‌اعتنايى شاكر مصطفى در كتاب «التاريخ العربي و المؤرخون»، به نگارش‌هاى شيعه و معرفى نكردن آن‌ها و نپرداختن به شرح حال نويسندگان شيعى بيان كرده است <ref>داداش‌نژاد، منصور، ص 52</ref>.

نويسنده علاوه بر مراجعه به كتاب‌هاى فهرست، مانند فهرست [[طوسی، محمد بن حسن|شيخ طوسى]] و چند فهرست ديگر كه عطف توجهشان به شرق و بيشتر عراق است، تلاش كرده نويسندگان شيعى مناطق ديگر جهان اسلام را نيز پوشش دهد. به همين منظور، وى براى پيگيرى مورخانى كه در شام مى‌زيسته‌اند، كتاب [[ابن ابی‌طی، یحیی بن حمید|ابن ابى‌طى]] را مناسب يافته، اما چون اين كتاب از جمله نوشته‌هاى مفقود است، لاجرم براى استخراج اطلاعات موارد برجاى‌مانده از كتاب [[ابن ابی‌طی، یحیی بن حمید|ابن ابى‌طى]]، به كتاب‌هايى مانند [[ذهبى]] و [[صفدی، خلیل بن ایبک|صفدى]] مراجعه كرده است <ref>همان، ص 52</ref>.

#[[الفهرست (ابن نديم)|فهرست ابن نديم]] نوشته [[ابن ندیم، محمد بن اسحاق|محمد بن اسحاق]] (380م) كه به‌صورت موضوعى و دسته‌بندى، كتاب‌هاى نوشته‌شده در هر علم تا عصر مؤلف را معرفى كرده است. در مقاله پنجم اين كتاب كه مربوط به علم تاريخ و معرفى نويسندگان اين رشته است، از اخباريان، نسابان، صاحبان احداث و آداب نيز ياد شده است <ref>همان، ص 10</ref>.

#[[رجال النجاشي|رجال نجاشى]]، نوشته ابوالعباس احمد بن على [[نجاشی، احمد بن علی|نجاشى]] (372 - 450ق). در اين كتاب آثار و نوشته‌هاى شيعيان بررسى شده است. [[نجاشی، احمد بن علی|نجاشى]] بر اساس نام الفبايى مؤلفان به معرفى آثار نويسندگان شيعى پرداخته و مجموعا شرح حال 1269 نفر از مؤلفان شيعى و آثارشان را آورده است <ref>همان</ref>.

#[[الفهرست (طوسی)|فهرست طوسى]]، نوشته [[طوسی، محمد بن حسن|ابوجعفر طوسى]] (460ق). نويسنده در اين كتاب از مؤلفان شيعه و آثار آن‌ها و مجموعا شرح حال 912 نفر از مؤلفان شيعى را همراه با نام كتاب‌هايشان آورده است. البته وى كتاب‌هايى كه براى هر نويسنده ذكر كرده، كمتر از كتاب‌هايى است كه [[نجاشی، احمد بن علی|نجاشى]] براى همان مؤلف گزارش كرده است <ref>همان</ref>.

اين تحقيق با جستجو در عناوين كتاب‌هاى يادشده در اين سه فهرست، سامان يافته است <ref>همان</ref>.

در مقدمه، نكاتى پيرامون كتاب، بيان گرديده است <ref>ج 1، ص 7</ref>.

دامنه كتاب، بررسى و معرفى نويسندگان شيعه، اعم از اماميان، زيديان و اسماعيليان در محدوده زمانى قرن اول تا قرن چهاردهم است. نام مؤلفان به‌صورت الفبايى در كتاب تنظيم شده و شرح حال 1578 نويسنده شيعى در آن آمده است <ref>همان</ref>.

اهتمام نويسنده به معرفى نويسندگان شيعى معاصر (پيش از 1400ق)، اهتمامى درخور تقدير است <ref>همان</ref>.

پايان كتاب، دو پيوست دارد: پيوست اول، فهرست نام مورخانى است كه تخصصشان تاريخ بوده كه در اين فهرست، از 397 نفر، ياد شده است. در پيوست دوم، كه طبقات مورخان شيعه بر اساس قرن مشخص شده است، بيشتر مورخان مربوط به قرن چهاردهم هجرى است و آمارشان 432 نفر است، پس از آن، مورخان قرن پانزدهم هجرى ذكر شده كه 399 نفر مى‌باشند <ref>همان</ref>.

نويسنده، شرح حال مورخانى را كه به زبانى غير از عربى نگارش كرده‌اند، نياورده است. همچنين برخى نويسندگان را كه دانشمندانى مانند صاحب «[[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]]» و «[[أعيان الشيعة (12 جلدی)|أعيان الشيعة]]» آن‌ها را شيعى معرفى كرده‌اند، شيعه ندانسته و معتقد است ملاك ايشان براى شيعى بودن نويسندگان، ملاك عامى است كه تسامح در آن، راه داشته؛ هرچند نويسنده خود، ملاك‌ها و معيارهاى مورد نظر براى شيعه بودن را مشخص نكرده است. در همين راستا، وى مورخان شيعى‌اى، مانند [[خصیبی، حسین بن حمدان|خصيبى]] و [[حافظ برسی، رجب بن محمد|حافظ رجب برسى]] را كه از طايفه غاليان بوده‌اند، در اين مجموعه معرفى نكرده است <ref>همان</ref>.