تعلیقه بر الهیات شرح تجرید ملا علی قوشچی: تفاوت میان نسخه‌ها

'''تعليقه بر الهيات شرح تجريد'''، ملا على قوشچى، تألیف [[خفری، محمد بن احمد|شمس‌الدين خفرى]] ، به زبان عربى است. بر اهل تحقيق و فنّ در مباحث عقلى پوشيده نيست كه يكى از آثار بسيار مهمّ - و گزافه نيست، اگر بگوييم يگانه - در كلام شيعه تجريد الاعتقاد [[نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد|خواجه نصيرالدين طوسى]] است. از جمله شواهد اهمّيت آن، نگارش شروح و حواشى و تعليقات فراوان توسط بزرگان انديشه بر اين اثر ارجمند و جاودانى است. يكى از شروح نامبردار كه آن نيز مورد توجّه اهل تفكّر قرار گرفته و حواشى بسيارى بر آن نگاشته شده، شرح تجريد قوشچى است. در ميان حواشى ارزنده بر اين شرح مى‌توان از حاشيه خفرى نام برد كه اين حاشيه چه در عصر وى و چه بعد از آن مورد توجّه انديشمندان و متكلّمان بسيارى قرار گرفته است. حاشيه مذكور، چنان كه از نظر خوانندگان خواهد گذشت، بر بخش الهيات شرح تجريد قوشچى؛ يعنى بر مقصد سوم از إثبات صانع تا مسئله نفى شريك (از فصل دوم در صفات صانع) نگاشته شده است. چنان كه اشاره شد، نيكويى حاشيه حاضر بسيارى را بر آن داشت تا با تحشيه و تعليقه‌نويسى به نقد و بررسى آراى خفرى طىّ اين حاشيه مبادرت ورزند.

مسائلى كه خفرى در تعليقه خود به آنها پرداخته، عبارتند از: إثبات واجب، قدرت واجب، علم واجب، حيات واجب، اراده واجب، و سمع و بصر واجب، تكلّم و صدق واجب، سرمديّت واجب و توحيد واجب.

اولين بحث درباره إثبات واجب الوجود است. خفرى در بحث إثبات واجب الوجود، ابتدا برهان [[نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد|خواجه نصيرالدين طوسى]] را در اين باب بيان مى‌كند. سپس به نقد و بررسى و ايراد براهينى در تقويت برهان خواجه مى‌پردازد كه اين براهين بعدها مورد توجّه بسيارى از حكما و متكلّمان اسلامى واقع شد.

دومين بحث از مباحث مطرح شده در اين تعليقه، قدرت واجب تعالى است. در اين فصل، خفرى به توضيحاتى درباره قدرت واجب و مباحثى كه پيرامون آن مطرح مى‌شود، پرداخته است. رئوس مطالب در اين مسئله از اين قرار است:

#توضيح و شرح پيرامون چهار پاسخ خواجه از ادلّه معترضان و نقد و انتقادات خفرى بر شرح قوشچى در اين باب.

خفرى همانند خواجه و قوشچى اشاره‌اى به تعريف حيات نكرده و بحث خود را با طرح دلايل إثبات حيات حقّ تعالى آغاز نموده است.

#برهان خفرى در كلام الهى.

#نظر خفرى در ترتيب حروف و بررسى نظر قوشچى.

#شش وجه در كلام حقّ تعالى از نظر خفرى.

آخرين مسئله مورد بحث خفرى، توحيد حقّ تعالى است. به اين معنا كه ذات حقّ از هر گونه شريكى مبرّاست.

#اشراق، محمد كريم، مولانا [[خفری، محمد بن احمد|شمس‌الدين خفرى]] ؛ مجله وحيد، خرداد 1352 شماره114 و تير 1352 شماره 115.

#اوجبى، على؛ آغازشناسى در شاهكار كلامى خفرى، نابغه گمنام سده دهم هجرى، آئينه ميراث، پاييز 1383، شماره 26.