۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
دانی، عثمان بن سعید: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
جایگزینی متن - '،ك' به '، ك'
جز (جایگزینی متن - '؛ا' به '؛ ا') |
جز (جایگزینی متن - '،ك' به '، ك') |
||
| خط ۷۹: | خط ۷۹: | ||
شهرت ابوعمرو دانى به عنوان مقرى و تأليفات مشهور او در علم قرائت، مقام علمى او را در حديث از نظرها دور داشته است.اين در حالى است كه منابع كهن از او به عنوان محدثى بزرگ كه از مغرب به | شهرت ابوعمرو دانى به عنوان مقرى و تأليفات مشهور او در علم قرائت، مقام علمى او را در حديث از نظرها دور داشته است.اين در حالى است كه منابع كهن از او به عنوان محدثى بزرگ كه از مغرب به | ||
مشرق در طلب حديث سفر كرده است،ياد مى‌كنند(حميدى،483/2- 484؛[[ابن بشکوال، خلف بن عبدالملک|ابن بشكوال]]،405/2-407؛ضبى،411-412).تأليف شناخته شدۀ او در حديث كتاب السنن الواردة فى الفتن است كه بنا به گفتۀ ذهبى(سير،81/18)گواه تبحّر او در علم حديث است.ابوعمرو در اين | مشرق در طلب حديث سفر كرده است،ياد مى‌كنند(حميدى،483/2- 484؛[[ابن بشکوال، خلف بن عبدالملک|ابن بشكوال]]،405/2-407؛ضبى،411-412).تأليف شناخته شدۀ او در حديث كتاب السنن الواردة فى الفتن است كه بنا به گفتۀ ذهبى(سير،81/18)گواه تبحّر او در علم حديث است.ابوعمرو در اين تأليف، كتاب جامعى در باب روايات مربوط به حوادث آخر الزمان و فساد روزگار و «اشراط الساعة»گرد آورده است. | ||
==علم قرائت== | ==علم قرائت== | ||
| خط ۸۹: | خط ۸۹: | ||
ابوعمرو بر ترويج هر چه بيشتر قرائات هفتگانه همت گماشت.وى تمامى طرق و روايات مشهور و غير مشهور قرائات سبعه را كه در زمان او از 500 طريق مى‌گذشت، استقصا كرد و در كتاب جامع البيان گرد | ابوعمرو بر ترويج هر چه بيشتر قرائات هفتگانه همت گماشت.وى تمامى طرق و روايات مشهور و غير مشهور قرائات سبعه را كه در زمان او از 500 طريق مى‌گذشت، استقصا كرد و در كتاب جامع البيان گرد | ||
آورد و به شرح و بسط آنها پرداخت.[[جزری، محمد بن محمد|ابن جزرى]] اين كتاب را كه از منابع عمدۀ | آورد و به شرح و بسط آنها پرداخت.[[جزری، محمد بن محمد|ابن جزرى]] اين كتاب را كه از منابع عمدۀ اوست، كتابى بى‌مانند وصف مى‌كند(النشر،61/1). | ||
ابوعمرو در جهت تثبيت قرائات هفتگانه در كتابش المحتوى على القراءات الشواذ،حتى قرائت يعقوب حضرمى را كه استادش ابن غلبون وى را به عنوان قارى هشتم، معرفى مى‌كرده(نك:ه د،363/4) | ابوعمرو در جهت تثبيت قرائات هفتگانه در كتابش المحتوى على القراءات الشواذ،حتى قرائت يعقوب حضرمى را كه استادش ابن غلبون وى را به عنوان قارى هشتم، معرفى مى‌كرده(نك:ه د،363/4) | ||
| خط ۱۰۳: | خط ۱۰۳: | ||
كتاب التيسير بارها توسط علماى علم قرائت شرح شده(براى شروح آن،نك:مرعشلى،39)و 2 سده پس از ابوعمرو،شاطبى(د 590 ق)التيسير را در قصيدۀ مشهورش حرز الامانى و وجه التهانى (معروف به شاطبيه)به نظم آورد و شهرت التيسير را دو چندان گردانيد.شهرت التيسير و شكل منظوم آن شاطبيه، رفته رفته به جايى رسيد كه در اواخر سدۀ 8 و اوايل سدۀ 9 ق ديگر اين تصور در حوزه‌هاى علميه و محافل قرائات به وجود آمده بود كه قرائت معتبر و متواترى در غير اين 2 كتاب وجود ندارد(نك:[[جزری، محمد بن محمد|ابن جزرى]]، تحبير،7). | كتاب التيسير بارها توسط علماى علم قرائت شرح شده(براى شروح آن،نك:مرعشلى،39)و 2 سده پس از ابوعمرو،شاطبى(د 590 ق)التيسير را در قصيدۀ مشهورش حرز الامانى و وجه التهانى (معروف به شاطبيه)به نظم آورد و شهرت التيسير را دو چندان گردانيد.شهرت التيسير و شكل منظوم آن شاطبيه، رفته رفته به جايى رسيد كه در اواخر سدۀ 8 و اوايل سدۀ 9 ق ديگر اين تصور در حوزه‌هاى علميه و محافل قرائات به وجود آمده بود كه قرائت معتبر و متواترى در غير اين 2 كتاب وجود ندارد(نك:[[جزری، محمد بن محمد|ابن جزرى]]، تحبير،7). | ||
امروزه وجود صدها نسخۀ دست نوشته از كتاب التيسير در كتابخانه‌هاى جهان كه در سده‌هاى مختلف استنساخ شده‌اند(مثلا 248 نسخه در الفهرس الشامل، القراءات،33/1-73)،خود بهترين گواه بر رواج پيوستۀ اين كتاب از زمان مؤلف تاكنون مى‌باشد،چنانكه در دوران معاصر،زمانى كه خاور شناسان در صدد چاپ و نشر برخى منابع علم قرائات | امروزه وجود صدها نسخۀ دست نوشته از كتاب التيسير در كتابخانه‌هاى جهان كه در سده‌هاى مختلف استنساخ شده‌اند(مثلا 248 نسخه در الفهرس الشامل، القراءات،33/1-73)،خود بهترين گواه بر رواج پيوستۀ اين كتاب از زمان مؤلف تاكنون مى‌باشد،چنانكه در دوران معاصر،زمانى كه خاور شناسان در صدد چاپ و نشر برخى منابع علم قرائات برآمدند، كتاب التيسير را به جهت اعتبار و شهرت بى‌نظير و فراوانى نسخه‌هاى خطى آن، براى اين منظور انتخاب كردند(نك: پرتسل،«د،ط»). | ||
نقش ابوعمرو در تجديد و احياى علوم قرآنى در آغاز سدۀ 5 ق منحصر به علم قرائات نبود.وى علم رسم المصحف را نيز كه در ارتباط تنگاتنگ با علم قرائات است، وجهۀ همت خويش قرار داد.در زمان او كاتبان مصاحف و ديگر دست اندركاران علوم قرآنى از علم رسم المصحف روى گردان شده و به ثبت و ضبط اسناد و روايات مربوط به آن نمى‌پرداختند و در نگارش نسخه‌هاى قرآن به درايت خود بسنده مى‌كردند(نك:ابوعمرو دانى، المقنع،2).ابوعمرو در اين زمينه كتاب المقنع فى رسم مصاحف الامصار را تأليف كرد كه مانند التيسير از ساختار تعليمى برخوردار بود و همان ويژگيهاى التيسير را داشت. اين كتاب را نيز شاطبى در قصيدۀ رائيۀ معروفش عقيلة اتراب القصائد فى اسنى المقاصد به نظم كشيد و شهرت گسترده‌اى نصيب آن گردانيد، | نقش ابوعمرو در تجديد و احياى علوم قرآنى در آغاز سدۀ 5 ق منحصر به علم قرائات نبود.وى علم رسم المصحف را نيز كه در ارتباط تنگاتنگ با علم قرائات است، وجهۀ همت خويش قرار داد.در زمان او كاتبان مصاحف و ديگر دست اندركاران علوم قرآنى از علم رسم المصحف روى گردان شده و به ثبت و ضبط اسناد و روايات مربوط به آن نمى‌پرداختند و در نگارش نسخه‌هاى قرآن به درايت خود بسنده مى‌كردند(نك:ابوعمرو دانى، المقنع،2).ابوعمرو در اين زمينه كتاب المقنع فى رسم مصاحف الامصار را تأليف كرد كه مانند التيسير از ساختار تعليمى برخوردار بود و همان ويژگيهاى التيسير را داشت. اين كتاب را نيز شاطبى در قصيدۀ رائيۀ معروفش عقيلة اتراب القصائد فى اسنى المقاصد به نظم كشيد و شهرت گسترده‌اى نصيب آن گردانيد، | ||
| خط ۱۲۴: | خط ۱۲۴: | ||
ب-خطى: | ب-خطى: | ||
1.الادغام | 1.الادغام الكبير، كه موضوع آن مجموعۀ ادغامهاى كبير ويژۀ قرائت ابوعمرو بصرى است و نسخه‌هايى از آن در موزۀ بريتانيا، كتابخانۀ شهيد على در تركيه و كتابخانۀ جامع زيتونه در تونس موجود است(/720 I , S , LAG ;/42 XL , SAG؛ريو،شم 92)؛2.الاشارة بلطيف العبارة، كه نسخه‌اى از آن در اسكندريه(سيد،6/1)و نسخه‌اى ديگر در كتابخانۀ نجيب پاشا در تركيه موجود است(ششن،268/1؛ الفهرس الشامل، القراءات،30/1)؛3.الاهتداء فى الوقف و الابتداء. | ||
نسخه‌هايى از اين اثر در برخى كتابخانه‌ها از جمله در كتابخانۀ ازهريه موجود است(مرعشلى،37)؛4.الايجاز و البيان فى اصول قراءة نافع. | نسخه‌هايى از اين اثر در برخى كتابخانه‌ها از جمله در كتابخانۀ ازهريه موجود است(مرعشلى،37)؛4.الايجاز و البيان فى اصول قراءة نافع. | ||
بخشهايى از آن در كتابخانۀ ملى پاريس موجود است(دوسلان،شم (3)592)؛5.البيان فى اختلاف ائمة الامصار و اتفاقهم فى عدد آى القرآن.نسخه‌اى از آن در دانشگاه رياض موجود است(اسحاق،34/1 -35)؛6.التحديد فى الاتقان و التجويد.3 نسخه از اين كتاب را بروكلمان نشان داده(S , LAG،همانجا)و يك نسخه نيز در آستان قدس(آستان،1/2)موجود است؛7.تذكرة الحافظ لتراجم القرّاء السبعة و اجتماعهم و اتفاقهم فى حروف الاختلاف.نسخه‌اى از آن در كتابخانۀ افيون قره حصار در تركيه موجود است(ششن،269/1)؛8. الترجمة.اين كتاب حاوى فهرست شيوخ ابوعمرو و سلسلۀ اسانيد قرائات اوست كه نسخه‌اى از آن در مجموعۀ قوله(/517 I , LAG)يافت مى‌شود؛9.التقريب النافع فى الطرق العشرة لنافع.نسخه‌اى از آن در | بخشهايى از آن در كتابخانۀ ملى پاريس موجود است(دوسلان،شم (3)592)؛5.البيان فى اختلاف ائمة الامصار و اتفاقهم فى عدد آى القرآن.نسخه‌اى از آن در دانشگاه رياض موجود است(اسحاق،34/1 -35)؛6.التحديد فى الاتقان و التجويد.3 نسخه از اين كتاب را بروكلمان نشان داده(S , LAG،همانجا)و يك نسخه نيز در آستان قدس(آستان،1/2)موجود است؛7.تذكرة الحافظ لتراجم القرّاء السبعة و اجتماعهم و اتفاقهم فى حروف الاختلاف.نسخه‌اى از آن در كتابخانۀ افيون قره حصار در تركيه موجود است(ششن،269/1)؛8. الترجمة.اين كتاب حاوى فهرست شيوخ ابوعمرو و سلسلۀ اسانيد قرائات اوست كه نسخه‌اى از آن در مجموعۀ قوله(/517 I , LAG)يافت مى‌شود؛9.التقريب النافع فى الطرق العشرة لنافع.نسخه‌اى از آن در | ||
كتابخانۀ ملى پاريس موجود است(دوسلان،شم(3)4532؛نيز نك: پرتسل،46)؛10.جامع البيان فى القراءات السبع(و طرقها)المشهورة (و الغريبة)(ذهبى،همان،327/1؛[[جزری، محمد بن محمد|ابن جزرى]]،غاية،505/1).اين كتاب در 30 باب تنظيم شده(براى عناوين ابواب،نك:بانكيپور،شم1214)و نسخه‌هاى متعددى از آن در كتابخانه‌هاى خدابخش،نور عثمانيه و دار الكتب مصر موجود است(/719 I , S , LAG ; LAG،همانجا؛ الفهرس الشامل، القراءات،75/1-76)؛11.السنن الواردة فى الفتن،يا الفتن و الملاحم([[جزری، محمد بن محمد|ابن جزرى]]،همانجا) | كتابخانۀ ملى پاريس موجود است(دوسلان،شم(3)4532؛نيز نك: پرتسل،46)؛10.جامع البيان فى القراءات السبع(و طرقها)المشهورة (و الغريبة)(ذهبى،همان،327/1؛[[جزری، محمد بن محمد|ابن جزرى]]،غاية،505/1).اين كتاب در 30 باب تنظيم شده(براى عناوين ابواب،نك:بانكيپور،شم1214)و نسخه‌هاى متعددى از آن در كتابخانه‌هاى خدابخش،نور عثمانيه و دار الكتب مصر موجود است(/719 I , S , LAG ; LAG،همانجا؛ الفهرس الشامل، القراءات،75/1-76)؛11.السنن الواردة فى الفتن،يا الفتن و الملاحم([[جزری، محمد بن محمد|ابن جزرى]]،همانجا)، كه نسخۀ خطى آن در كتابخانۀ ظاهريه و تصوير آن در كتابخانۀ مركز موجود است؛12.شرح القصيدة الخاقانية،شرحى است بر قصيدۀ ابومزاحم موسى بن عبيد الله خاقانى(د 325 ق)كه در 51 بيت،در تجويد و قرائات سروده شده و نسخه‌هاى متعددى از آن موجود است(نك:مرعشلى،40-41)؛ | ||
13.مفردات القرّاء السبعة([[جزری، محمد بن محمد|ابن جزرى]]،همانجا).نسخه‌اى از آن در دار الكتب مصر موجود است(خديويه،114/1)؛14.الموضح فى الفتح و | 13.مفردات القرّاء السبعة([[جزری، محمد بن محمد|ابن جزرى]]،همانجا).نسخه‌اى از آن در دار الكتب مصر موجود است(خديويه،114/1)؛14.الموضح فى الفتح و الامالة، كه در آن شيوۀ قرّاء سبعه و موارد اختلافشان را با يكديگر در موضوع اماله مورد بررسى قرار داده است(نك:پرتسل، 234).نسخه‌هايى از اين كتاب در كتابخانه‌هاى ازهريه(ازهريه،148/1)و ملى پاريس(دو سلان،شم(2)4202)موجود است؛15.نقط المصاحف.نسخه‌هايى از اين اثر در كتابخانه‌هاى ظاهريه،دانشگاه ابوظبى،دار الكتب مصر و كتابخانۀ ملى پاريس موجود است(الفهرس الشامل، رسم المصاحف،14؛براى عناوين ديگر آثار خطى و يافت نشده،نك:مرعشلى،35-44).[1] | ||
(1)منبع:دائرة المعارف بزرگ اسلامى،ج 6،ص 71-69، | (1)منبع:دائرة المعارف بزرگ اسلامى،ج 6،ص 71-69، | ||