منهج التربية الإسلامية: تفاوت میان نسخه‌ها

تربیت عقلانی: عقل یکی از بزرگ ترین نیروهای انسان است و در قرآن، واژه فؤاد در معنای قلب استفاده شده است (ملک: 23). انسان به عقلش آزموده می‌شود. اسلام برای تربیت عقل، ابتدا حوزه نظر عقل را تعیین می‌کند تا به بیراه نرود؛ سپس، از راه استدلال و شناخت حقایق، نیروی عقل را پرورش می‌دهد و برای این کار از دو وسیله و روش بهره می‌برد: یکی پرهیز عقل از ظن و گمان و پیروی نامعقول از دیگران و دیگری تفکر در قوانین طبیعت و عجایب آن. اسلام از تفکر در آفاق تنها رشد عقلانی را نمی خواهد، بلکه عمل به مقتضای حق را نیز خواهان است؛ برخلاف پرورش عقل در اروپا که در نهایت و اوج رشد عقلی، طبیعت به جای خدا نهاده می‌شود. از این گذشته، اسلام برای رشد عقلانی به تأمل در تاریخ گذشتگان می‌خواند و سیر در تاریخ را لازمه رشد عقلانی می‌داند. اسلام به علم هم می‌خواند؛ اما، علمی که همراه با دین است نه مقابل آن. از نگاه اسلام، میان عقل و روح رابطه ای استوار حاکم است که به هدایت عقل به خداوند و پرهیز از ماده پرستی کمک می‌کند<ref>همان، ص258</ref>.

اسلام، تربیت جسمی و پرورش نیروهای حیاتی را با هم لحاظ می‌کند. اسلام در باب تربیت جسمی، دستورهای فراوانی دارد و جسم را تحقیر نمی کند؛ همچنین اسلام به پرورش نیروهای حیاتی اهتمام تام دارد و آنها را مانند نیروی عقلانی و نیروهای روحی تربیت می‌کند، از جمله این نیروها، نیروی جنسی است که در کنار دیگر امیال و خواست‌های سرشتی آدمی، باید تربیت شود<ref>همان، ص259</ref>.

دوستی و بیزاری: انسان در سرشت خویش، از اموری چند بیزار است و اموری چند را دوست می‌دارد. اسلام این دوستی و بیزاری را محترم می‌شمارد و می‌خواهد مردم، دوست بدارند و بیزاری ورزند؛ اما اسلام، این دو ویژگی را تهذیب می‌کند و برای دوستی و بیزاری ضابطه می‌نهد. اسلام بر حب نفس، محبت به انسان‌های دیگر و نیز مهر به حیوانات تأکید دارد؛ اما درعین حال، از انحراف در دوستی بازمی دارد و به مثل، نمی پسندد که حب نفس به ستم به دیگران و غصب حقوق دیگران بینجامد. همچنین اسلام بیزاری را تنها نسبت به شر و فساد روا می‌دارد<ref>همان</ref>.

واقعیت و خیال: جهان امروز، یا گرفتار رئالیسم خشک و خشن است و یا اسیر اوهام رمانتیک و افراطی. اولی در بند حواس است و دومی تا لاف می‌بافد؛ اما اسلام به این دو نیروی سرشتی آدمی، اعتدال می‌دهد و مظاهر واقع گرا را در اموری چون: تشکیل حکومت، ترسیم نظام اقتصادی، اجتماعی و آموزشی جلوه می‌دهد و هیچ یک از ضروریات زندگی را فروگذار نیست. اسلام تنها به تأمین ضروریات نمی‌اندیشد و انسان را محدود به این امور نمی خواهد و روا نمی داند که مشاعر آدمی فسرده و بی روح شود؛ لذا به زیبایی‌های طبیعی و نفسانی می‌خواند و انسان را به کمال مطلق دعوت می‌کند تا از راه توجه به کمال مطلق و زیبایی مطلق، واقعیت را نیز اصلاح کند و بکوشد میان واقع و خیال پیوند زند و از هر دو برای اصلاح نفس و زندگی، بهره برگیرد<ref>همان، ص260</ref>.

نیروی حسی و نیروی معنوی: مراد از نیروی حسی، نیرویی است که مرتبط با حواس و اعصاب، بیولوژی و فیزیولوژی انسان است و نیروی معنوی، نیرویی است که مکان و ماهیت آن معلوم نیست، لکن وجود دارد و کارش درک و دریافت کلیات و ارزش‌های متعالی و زیبایی معنوی و فضیلت است. اسلام به این دو نیرو در انسان باور دارد؛ اما نیرویی که انسانی است، همانا نیرویی معنوی است که در دیگر حیوانات یافت نمی شود. غرب ره گم کرده که گرفتار جاهلیت جدید است، از نیروی معنوی انسان، تنها در حوزه دانش بهره می‌گیرد؛ حال آنکه، این نیرو شامل: هنر، اعتقادات، فضائل، اخلاق و ارزش‌های متعالی است<ref>همان</ref>.