مجموعه رسائل (لاری): تفاوت میان نسخه‌ها

در ابتداى رساله هيچ گونه نامى از رساله نيامده و لكن به جهت آن كه مؤلف، نزديك به چهار صد آيه قرآن در مذمت ظالمين و اعوان ايشان در اين رساله جمع آورى نموده،به «آيات الظالمين»معروف شده است،در حالى كه نام واقعى كتاب كه خود مؤلف بر آن گذاشته است«نصايح و فضايح»است.دليل اين ادّعا آن است كه مرحوم سيّد،در رسالۀ سؤال و جوابى كه محمد اشكنانى انصارى از ايشان نموده است و نسخه خطى آن موجود است در جواب سؤال هفتم،نام اين كتاب را برده است.

در اين رساله،مرحوم سيد،پس از آن كه تمام تنزلات و شقاوات و شرورات و مرارات را ناشى از قرب حصولى يا تحصيلى به مبدء شر و ظلمت و قبح و نقص مى‌داند و شواهد صدق اين ادعا را متذكر مى‌شوند،به ذكر آياتى مى‌پردازند كه ظالمين را مذموم و سرنوشت آنان را مشخص مى‌كند،و بعد به سراغ روايات اين باب رفته و آنها را مطرح مى‌كنند.در خاتمه كتاب،با اين بيان كه «هر يك از محكمات ثقلين،كتاب و سنت متواتره،حجّت قاطعه بالغه تامّه كافيه است بر حسم و قطع و رفع ماده هر گونه غرور،شبهه و متشابهاتى كه دستاويز جهال و مغرورين و مشتبهين ظلمه و جائرين و فسقه و مجرمين گرديده» به ذكر شبهات اين موضوع پرداخته و هر كدام را به بهترين وجه پاسخ مى‌دهند.

هر چند رساله،با زبان فارسى شروع مى‌شود ولى در برخى صفحات آن،مؤلف محترم به زبان عربى نيز كتابت نموده‌اند.

در صفحات فارسى،برخى عبارات نامعلوم بود كه جهت روشن شدن آنها،كلمه‌اى اضافه و با علامت[]مشخص شده است.

كلماتى اندك كه به نظر نامناسب مى‌نمود،با كسب اجازه از حضرت آيت اللّٰه حاج سيد عبدالعلى آيت اللّهى مدّ ظلّه العالى حذف گرديد.

على رغم اين كه رسالۀ مشروطه مشروعه،به دليل دفاع از كليت مشروطيت،در شمار رسائل مدافع مشروطه محسوب مى‌شود،امّا مشخصات و ويژگيهائى كه مرحوم لارى براى مشروطيت مشروع و مورد تأييد خويش مى‌شمارد،اين رساله را از بنياد با ديگر رسائلى كه در دفاع از مشروطيت نوشته‌اند،متفاوت مى‌سازد.

او آن چه را در اين رساله بررسى كرده است،انتظارات خودش از مشروطه است،نه مشروطيت موجود،بنا بر اين در باب اين رساله هم بايد همان سخنى را گفت كه در باب رسالۀ قبلى او گفته شده و آن اين كه دفاع لارى با سبك و سياق و دلايل ساير علمائى كه در حمايت مشروطيت رساله نوشته‌اند،تفاوت دارد،اما او كه قطعا به تفاوت تلقى خود از مشروطيت با ساير علما آگاه است،همواره از مشروطه موجود حمايت مى‌كند و به سختى بر مشروعه خواهانى كه مى‌گفتند:«ما دين نبى خواهيم،مشروطه نمى‌خواهيم»،مى‌تازد.

مرحوم لارى،پس از آن كه در همان آغاز رساله،ابطال مشروطيت موجود را توسط مشروعه خواهان مورد انتقاد و سرزنش قرار مى‌دهد و در قالب ارائه آيه 121 سوره انعام،سخنان مشروعه خواهان را وحى شياطين به ايشان مى‌خواند،به توصيف و بيان شروط مشروعه مجلس ملى اسلام پرداخته و مى‌نويسد كه بسط بساط اين عدل و اعتدال در ضمن چند فصل ذكر مى‌شود:

مرحوم لارى در فصل دوم،شروط عضويت در مجلس را شروط اربعه تكليف،يعنى كمال عقل،بلوغ، علم و قدرت معرفى مى‌كند.

فصل پنجم رساله قانون در اتحاد ملت و دولت،باز هم ناظر به بيان وجهى ديگر از قلمرو قدرت و اختيارات رئيس مجلس يا به قول مرحوم لارى،حاكم شرع مسلم العدالۀ مجلس است.

فصل ششم رسالۀ حاضر،به بحث در باب كميّت و كيفيّت اخذ خراج مقاسمه شرعيه،كه عبارت است از ماليات حسابيه موضوعه بر اراضى مفتوحة العنوة،مى‌پردازد.

آخرين بحث مرحوم لارى،در رساله قانون در اتحاد ملت و دولت،بيان فرق دولت مشروطۀ مشروعه با دولت استبداديه است،كه تفاوتهاى دو نظام را به شكل اجمالى توضيح مى‌دهد.