۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
تنبيه الأمة و تنزيه الملة: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
جایگزینی متن - 'ه«' به 'ه «'
جز (جایگزینی متن - 'آية اللّه ' به 'آیت‌الله') |
جز (جایگزینی متن - 'ه«' به 'ه «') |
||
| خط ۷۷: | خط ۷۷: | ||
يكى از نكات قابل توجه دربارۀ اين كتاب،نظر مؤلف آن بر جمع آورى نسخ آن در بازار است. | يكى از نكات قابل توجه دربارۀ اين كتاب،نظر مؤلف آن بر جمع آورى نسخ آن در بازار است. | ||
اينكه بعضى از مستشرقين«نفى نگارش تنبيه الامه و طرد آن»را به عنوان يكى از عوارض شهادت شيخ فضل اللّه نورى به مؤلف نسبت داده‌اند،و | اينكه بعضى از مستشرقين«نفى نگارش تنبيه الامه و طرد آن»را به عنوان يكى از عوارض شهادت شيخ فضل اللّه نورى به مؤلف نسبت داده‌اند،و اينكه «نائينى تحت شرائط و عوارض بعدى مسوّده‌هاى تنبيه الامة را در رود فرات ريخت يا در آتش سوزاند»و يا اينكه «چون مؤلف اين كتاب را با مقام و موقعيت خود در عرصۀ مرجعيت منافى ديد،اقدام به جمع آورى آن نمود»و يا اينكه «چون نائينى احساس كرد با وجود اين كتاب دشمنان او كه مخالفان مشروطه بودند،او را زعيم سياسى مى‌شمارند نه زغيم دينى»همگى يا اخبارى بدون شاهد و مدرك‌اند و يا صرفا تحليل‌هايى غير واقعى به نظر مى‌رسند.چنانكه نسبت دادن جمع آورى اين كتاب به دشمنان مشروطه نيز گمانى بيش نبوده و چندان بر واقعيات منطبق نيست. | ||
در اين باره فقط به ياد آورى چند نكته بسنده مى‌كنيم: | در اين باره فقط به ياد آورى چند نكته بسنده مى‌كنيم: | ||
| خط ۸۵: | خط ۸۵: | ||
البته نسبت به جزئياتى كه در اين زمينه گفته شده،نمى‌توان اطمينان پيدا كرد،اما اصل اين اقدام از مؤلف فقيه آن دور از انتظار نيست. | البته نسبت به جزئياتى كه در اين زمينه گفته شده،نمى‌توان اطمينان پيدا كرد،اما اصل اين اقدام از مؤلف فقيه آن دور از انتظار نيست. | ||
2-پاره‌اى از انگيزه‌هايى كه براى اين اقدام بر شمرده‌اند،هم با مقام و منزلت معنوى مؤلف و هم با واقعيات عصر او ناسازگار مى‌نمايد.اينكه او براى اشتهار | 2-پاره‌اى از انگيزه‌هايى كه براى اين اقدام بر شمرده‌اند،هم با مقام و منزلت معنوى مؤلف و هم با واقعيات عصر او ناسازگار مى‌نمايد.اينكه او براى اشتهار به «رجل دينى بودن»و رسيدن به مرجعيت چنين اقدامى كرده باشد،علاوه بر آن كه با مقام معنوى و زهد و وارستگى او از دنيا منافات دارد، حكايت از«تنافى مرجعيت با رجل سياسى بودن»دارد كه با شرائط مرجعيت در يكصد سال گذشته و پس از نهضت تنباكو بويژه در عراق منطبق نيست. | ||
بسيارى از مراجع اين دوره حضور در عرصه‌هاى سياسى-اجتماعى را وظيفۀ خويش دانسته و در دفاع از مبانى دين و حريم امت اسلامى ترديدى به خود راه نمى‌دادند. | بسيارى از مراجع اين دوره حضور در عرصه‌هاى سياسى-اجتماعى را وظيفۀ خويش دانسته و در دفاع از مبانى دين و حريم امت اسلامى ترديدى به خود راه نمى‌دادند. | ||
| خط ۹۹: | خط ۹۹: | ||
4-نكتۀ حائز اهميت ديگر آنكه،اين كتاب با انگيزۀ پاسخگويى به شبهات مخالفان مشروطه نگاشته شد،در حالى كه پس از خروج مخالفان مشروطه از صحنه و يكّه تازى مشروطه خواهان غربزده اين كتاب جوابگو نبود،و به عبارتى لا اقل بخش مهمى از آن«بلا موضوع»گشته بود،اينك اثرى مورد نياز بود تا از مشروطۀ مورد نظر رهبران مذهبى مشروطه در برابر مشروطه خواهان غربزده دفاع كند و پاسخگوى تفكرات آنان باشد.در آن شرائط علماى مشروطه خواه در مصاف با مشروعه خواهان نبودند تا اين كتاب راهگشا باشد،بلكه در مصاف با روشنفكران غربزده بودند و تأليفى نو لازم بود تا مبانى فكرى علماى مشروطه خواه را مدلّل سازد. | 4-نكتۀ حائز اهميت ديگر آنكه،اين كتاب با انگيزۀ پاسخگويى به شبهات مخالفان مشروطه نگاشته شد،در حالى كه پس از خروج مخالفان مشروطه از صحنه و يكّه تازى مشروطه خواهان غربزده اين كتاب جوابگو نبود،و به عبارتى لا اقل بخش مهمى از آن«بلا موضوع»گشته بود،اينك اثرى مورد نياز بود تا از مشروطۀ مورد نظر رهبران مذهبى مشروطه در برابر مشروطه خواهان غربزده دفاع كند و پاسخگوى تفكرات آنان باشد.در آن شرائط علماى مشروطه خواه در مصاف با مشروعه خواهان نبودند تا اين كتاب راهگشا باشد،بلكه در مصاف با روشنفكران غربزده بودند و تأليفى نو لازم بود تا مبانى فكرى علماى مشروطه خواه را مدلّل سازد. | ||
با اين همه اقدام به جلوگيرى از نشر و گسترش اين اثر در آن مقطع تاريخى نمى‌تواند اين اثر نفيس را،كه پاره‌اى از ديدگاههاى اسلام در زمينۀ نظام سياسى را مدلّل ساخته،بى اعتبار نمايد،به شرط آنكه با اين اثر علمى «برخورد سياسى»و«معاملۀ منفعت طلبانۀ گروهى»نشود،بلكه به عنوان اثرى نفيس و تلاشى علمى در تاريخ روحانيت شيعه در | با اين همه اقدام به جلوگيرى از نشر و گسترش اين اثر در آن مقطع تاريخى نمى‌تواند اين اثر نفيس را،كه پاره‌اى از ديدگاههاى اسلام در زمينۀ نظام سياسى را مدلّل ساخته،بى اعتبار نمايد،به شرط آنكه با اين اثر علمى «برخورد سياسى»و«معاملۀ منفعت طلبانۀ گروهى»نشود،بلكه به عنوان اثرى نفيس و تلاشى علمى در تاريخ روحانيت شيعه در عرصه «فقه سياسى» مورد توجه قرار گيرد. | ||
==گفتار بزرگان درباره كتاب== | ==گفتار بزرگان درباره كتاب== | ||