وسائل العباد في يوم التناد (الفقه الإجمالي علي مذهب أهل‌البيت عليهم‌السلام)
| وسائل العباد في يوم التناد (الفقه الإجمالي علي مذهب أهل‌البيت عليهم‌السلام) | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | اهتمام، احمد (نويسنده)
رضایی اصفهانی، محمدعلی (مقدمه‌نويس) مرکز تحقيقاتي قرآن کريم المهدي (...) |
| ناشر | پژوهش‌های تفسير و علوم قرآن |
| مکان نشر | ايران - تهران |
| سال نشر | مجلد1: 1392ش ,
مجلد2: 1392ش , مجلد3: 1392ش , مجلد4: 1392ش , |
| شابک | 978-964-2534-98-2 |
| موضوع | فقه جعفری - رساله عمليه |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 5 |
| کد کنگره | BP 183/29 /و5 الف883* |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
وسايل العباد في يوم التناد (الفقه الإجمالي علي مذهب أهل‌البيت عليهم‌السلام) اثر آیت‌الله احمد اهتمام (متوفی 1346ش)، کتابی است پنج‌جلدی به زبان عربی با موضوع فقه اسلامی. نویسنده در این مجموعه، به بیان اجمالی فقه امامی بر مذهب اهل‌بیت(ع) پرداخته است. کتاب به تنظیم و با مقدمه دکتر محمدعلی رضایی اصفهانی چاپ شده است. این اثر شامل یک دوره کامل فقه نیمه استدلالی امامی است و با مطالعه یک دور کامل آن، تقریباً یک دوره اصول هم در لابه‌لای این مطالعه، خوانده شده است. مطالب کتاب به لحاظ استدلالات و تفصیل اقوال و دشواری، به‌صورت متوسط است و ازاین‌جهت می‌توان آن را مانند کتاب لمعه شهیدین دانست.
ساختار
کتاب پنج جلد دارد؛ جلد اول حاوی مقدمه رضایی اصفهانی، و محتوای مطالب است. ادامه مجلدات در ادامه محتوای مطالب نوشته شده است.
گزارش محتوا
در طول تاریخ، علمای اسلام، به جمع آیات و روایات مربوط به فقه پرداخته و مباحثشان را گرد این بحث‌ها شکل داده‌اند تا به‌صورت ماده درسی درآمده است. هرجایی که سؤالات جدیدی از سوی مردم مطرح می‌شد، فقها فروع بسیاری را از آیات مربوط به آن استخراج کرده و پاسخ می‌دادند و کتاب‌های فقهی در این ارتباط می‌نگاشتند. از قرن دوم و پس‌ازآن، فقها به چند دسته تقسیم شدند؛ گروهی در جانب آیات به اهل‌بیت(ع) رجوع کردند و بر احادیث آنان و احادیث پیامبر اسلام، مراجعه کردند؛ این گروه همان فقهای امامیه شیعه هستند. گروه دیگری نیز بودند که از نظریات و آرای دیگر فقها تبعیت کردند و قولشان را به آنان استناد دادند؛ مانند حنفیه و مالکیه و شافعیه و حنبلیه.[۱]
درهرحال علم فقه در امتداد تاریخ، محورهای متعددی داشته است و ما شاهدیم که فقهای شیعه از صدر اسلام تاکنون، قرآن و سنت پیامبر اسلام(ص) و احادیث اهل‌بیت(ع) را محور در استنباطات فقهی‌شان قرار می‌دهند و صدها کتاب کوچک و بزرگ در مباحث فقهی، ارائه داده‌اند. از زمان شیخ صدوق (متوفی 381ق) و شیخ طوسی (متوفی 411ق) گرفته تا محقق نجفی صاحب جواهر الکلام (متوفی 1266ق) و امام خمینی (متوفی1368ش) در تحریر الوسیلة و کتاب البیع و....[۲] آیت‌الله احمد اهتمام نیز یکی از فقهای این سلسله است که علم فقهی خودش را در این کتاب با عنوان (وسایل العباد في یوم التناد) گرد آورده است و این امر به نیم‌قرن پیش یعنی حدود پنجاه سال پیش برمی‌گردد.
این اثر دارای ویژگی‌هایی است که از اهم آن‌ها می‌توان موارد زیر را برشمرد:
- این کتاب، تقریباً یک دوره کامل فقه شیعه را در خود دارد و از کتاب الطهارة شروع شده و تا پایان ابواب فقهی را در بر می‌گیرد (البته شایان ذکر است که برخی کتاب‌ها در این دوره موجود نیستند یا به دست ما نرسیده‌اند مانند کتاب الحج).
- این دوره فقهی، نیمه استدلالی است یعنی به دلیل هرکدام از فروع فقهی اشاره کرده است. البته اقوال و ادله اقوال در آن به شکل مفصل شرح داده نشده است. ازاین‌رو این اثر، از کتاب‌های فقهی طولانی و دشوار نیست و می‌توان آن را از این لحاظ مانند کتاب لمعه شهید اول و ثانی، به‌عنوان کتاب درسی طلاب در دوره متوسط قرار داد.
- این کتاب، فروع و مباحث فقهی این کتاب در هر موضوع به تناسب آیات و احادیث پیامبر و اهل‌بیت(ع) از حیث اسناد، را در خود جمع کرده است.
- در لابه‌لای مطالب این کتاب، مباحث اصولی هم مطرح شده و به‌حق می‌توان یک دوره مجمل اصولی را هم در آن مطالعه و دوره کرد.
- نویسنده، بحث ولایت‌فقیه را در این کتاب، به شکل مستقل مطرح کرده و اساساً تألیف این کتاب هم‌زمان بوده با تبعید امام خمینی به ترکیه و عراق. نقش امام در پرداختن مستقل علما به این مباحث را نباید نادیده انگاشت؛ زیرا بااینکه پیش‌تر هم این مباحث در کتاب‌های شیعی مطرح می‌شده ولی امام خمینی آن را در نجف احیا کرد و اساس تشکیل حکومت اسلامی قرار داد. آیت‌الله اهتمام این بحث را در اصفهان هم‌زمان با امام خمینی مطرح کرد و آن را به‌صورت مستقلی در کتابش آورده است و این امر نشان از ابداع مؤلف دارد.
- کتاب وسائل العباد، حاوی مجموعه کتاب‌ها و رسائلی است که به‌صورت تعدادی دفتر و در اجزای مختلف نوشته شده و در سال 1380 توسط محقق از میرزا حسین بابا صفری (داماد آیت‌الله اهتمام) در رهنان اصفهان گرفته شده و سپس رضایی اصفهانی، از روی آن استنساخ کرده و آن را به‌صورت کتاب درآورده است. او این کار را طی مراحلی انجام داده و بر هر مرحله از کار، اشراف کامل داشته است.[۳]
وضعیت کتاب
کسانی که با رضایی اصفهانی در آماده شدن این اثر، همکاری داشته‌اند عبارتند از: مقابله کتاب توسط حجت‌الاسلام حسین نبوی؛ تخریج آیات و احادیث کتاب به یاری برخی از طلاب و فضلای قم؛ تصحیح اشکالات کتابت به یاری حجت‌الاسلام نعمت‌الله صباغی انجام شده است. تنظیم فهرست و مجلدات، ترتیب صفحات، تخریج مصادر، از سایر کارهایی است که محقق روی کتاب انجام داده است.[۴] دیگرانی نیز در آماده‌سازی این اثر در چهارده جلد، یاری‌رسان بوده‌اند که می‌توان از خانواده مؤلف، برخی خیرین مانند سید محمدرضا انصاری (از تاجران رهنانی) و حجت‌الاسلام‌والمسلمین دکتر حسین علی‌اکبری و دوستان مرکز الامام المهدی للابحاث القرآنيه، سید حسین نبوی رضا صباغی، نصرالله سلیمانی، میثم ناظمی و... در این راستا نام برد.[۵]
نویسنده با عبارت «نقدم هذا الجهد إلى ساحة الرسول الأكرم(ص) و الأئمة الأطهار(ع) الذين وضعوا حجر أساس فقه الشيعة» این اثر را به پیامبر اکرم(ص) و امامان پاک -که پایه‌گذاران فقه شیعه هستند- تقدیم کرده است.[۶]
پانویس
منابع مقاله
مقدمه محقق در جلد اول کتاب.