واژه‌نامه توصیفی نشانه‌شناسی
| واژه‌نامه توصیفی نشانه‌شناسی | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | مارتین، برنون (نویسنده)
رینام، فلیزیتاس (محقق) منتظرقائم، مهدی (مترجم) اسدی، زهرا (مترجم) |
| ناشر | لوگوس |
| مکان نشر | قم |
| سال نشر | 1397 |
| شابک | 5ـ5ـ99633ـ600ـ978 |
| کد کنگره | |
واژه‌نامه توصیفی نشانه‌شناسی تألیف برنون مارتین، فلیزیتاس رینام، ترجمه مهدی منتظرقائم، زهرا اسدی، این فرهنگ لغات و اصطلاحات با بذل توجه ویژه به نظریات مکتب نشانه‌شناسی پاریس و به‌ویژه بنیانگذار آن اِی.جِی.گریماس شرح مفید و مختصری از 257 و اصطلاح تخصصی نظری و تحقیقی به دست می‌دهد.
گزارش کتاب
یکی از مهم‌ترین اکتشافات فلسفی و شناختی انسان معاصر از اواخر قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم بدین‌سو را باید چرخش زبان‌شناختی دانست. فلاسفه بسیاری در این مقطع بر آن شدند با بازاندیشی در ماهیت زبان و کارکرد آن در نیل به ادراک فلسفی، زبان را تعریف و نقش آن را کشف کنند. ذکر این نکته ضروری است که چرخش زبان‌شناختی در امتداد چرخش از هستی‌شناسی به شناخت‌شناسی رخ نموده است؛ در اولی واقعیت امری محض و عینی دانسته می‌شد و زبان شاهد و روای و حامل حقیقت ـ یعنی بیان منطبق با واقعیت ـ حال آنکه دومی به تردیدافکنی در این گزاره‌های بنیادی و نتایج منطقی آنها می‌پردازد و واقعیت و لاجرم حقیقت را از دسترس مستقیم عقل و ادراک بشر به فراسوتر می‌کشاند. به بیان دیگر، نه انسان توان دیدار جز با پدیداری سایه‌گون از واقعیت را دارد و نه زبان‌آوری وی قابلیت عرضه شرح و بیانی حقیقی از تجارب ادراکی وی را. زبان در زبان‌شناسی معاصر نه بازتابی تابع و بازنمایی سالم از واقعیت بلکه سازنده آن است و واژگان و قواعد ترکیب و بکارگیری آنها در اصل چگونگی و حتی چیستی و چرایی واقعیت معین می‌کند و هر روایت زبانی نیز بر بنیان زبان و بیان روایت‌گران خود استوار شده است. زبان به واسطه‌ای تبدیل شد که انسان در درون همین زبان ماهیتاً خود ـ واقعیت و خود حقیقت پندار آغاز و انجام می‌یابد. انسان معاصر شناخت‌شناختی و زبان شناختی گویی در زبان حافظ، محکوم به تجربه کردن سرگردانی ابدی در دایره هستی و اعتراف به این سرگردانی می‌شود ـ باشد که سرگردانی نکناد و دل عارف به عطش عشق دهاد!
چرخش زبان‌شناختی مزبور در میدان تعامل دو‌سویه فلسفه و زبان خود برآیند و به نوبه خود، بستر جریان‌های فکری و فلسفی متعددی در تمام شاخه‌ها و نحله‌های مرتبط با این دو و با توجه به اساس‌بودن آنها در تمام معارف بشری، در شاخه‌های عدیده علوم و معارف انسان و اجتماعی بوده است. نشانه‌شناسی از جمله این شاخه‌هاست: رویکردی که زبان را یک نظام نشانه‌ای و واژگان تشکیل‌دهندۀ آن را به‌مثابه نشانه تفسیر می‌کند. نشانه نیز در نشانه‌شناسی نه بازتاب و حامل واقعیت عینی، بلکه به‌مثابه عنصری دارای هستی مادی برای رجوع و اشاره به مفهوم و معنای درون ذهن کاربر نگریسته می‌شود.
فضای معرفتی و دانشگاهی ایران نیز در دهه‌های اخیر از امواج نشانه‌شناسی معاصر جهانی متأثر شده، رشته‌های متعدد علوم انسانی و اجتماعی آغوش خود را برای پذیرش مبانی نظری و روش‌شناختی آن گشوده است. تعداد فزاینده درس‌ها، کتاب‌ها، مقالات، پایان‌نامه‌ها، تحقیقات و سایر قالب‌های کنشی و ژانرهای تولید دانشگاهی را می‌توان نشانه اقبال روزافزون دانشگاهیان و محققان ایران به نظریات و مطالعات نشانه‌شناختی دانست. اما، افسوس که بنا به علل و دلایل عدیده مبحث نشانه‌شناسی و تولیدات نشانه‌شناسانه در ایران نیز همانند بسیاری از موضوعات نظری و روش‌شناختی دیگر با نقصان‌های جدی بروبروست و با آزمون و خطا و اتکا به منابع نوشتاری آمیخته با اشتباهات راه خویش را بسوی آینده‌ای انشاءالله بالنده و پویا می‌پیماید. یکی از انتقادات تأسف‌بار به فضای معرفتی و دانشگاهی در ایران، هر چه تنگ‌تر شدن امکان نظری و عملی برای تولید متون وزین و جدی است.
انتخاب این واژه‌نامه نشانه‌شناسی برای ترجمه در چنین فضایی و براساس چنین قضاوتی فرض شده است. این فرهنگ لغات و اصطلاحات با بذل توجه ویژه به نظریات مکتب نشانه‌شناسی پاریس و به‌ویژه بنیانگذار آن اِی.جِی.گریماس شرح مفید و مختصری از 257 و اصطلاح تخصصی نظری و تحقیقی به دست می‌دهد. مدخل‌ها علاوه بر تعریف غالباً حاوی مثال‌های کاربردی نیز هستند. این کتاب در فضای معرفتی غرب نیز به دلیل موفقیت در به دست دادن تعریف و شرحی مختصر از اصطلاحات نظری و به ویژه مدل‌های به‌کاررفته در روش‌شناسی مطالعات نشانه‌شناسی فرانسوی مورد تقدیر قرار گرفته است. کتاب مقدمه‌ای نسبتاً مکفی دارد که نویسندگان در مباحث آن علاوه بر تعریف نشانه‌شناسی به تاریخچه و بنیان‌های نشانه‌شناسی اروپایی و فرانسوی پرداخته، سپس ملاحظات کلی روش‌شناختی در تحلیل نشانه‌شناختی مرتبط با سطوح گفتمان و روایت را شرح داده‌اند. نویسندگان در پایان کتاب نیز کاربرد روش‌شناسی مزبور را به طور عملی و با نوعی زیبایی بیدارگونه با تحلیل داستان «زیبای خفته» به نمایش گذاشته‌‌اند.
این کتاب، هر چند در سال 2000 میلادی منتشر شده اما به اعتراف برخی از متخصصان صاحب‌نظر نشانه‌شناسی در کشور در زمره منابع بسیار مهم و معتبر در این حوزه و به ویژه مکتب پاریس و گریماس محسوب می‌شود. قدیمی‌بودن نسبی این فرهنگ از ارزش علمی و کاربردی آن، به‌ویژه در مطالعات و تحقیقات معطوف به نشانه‌شناسی متون ارتباطی، نمی‌کاهد چرا که غالباَ به مفاهیم پایه و پایدار پرداخته شده است. [۱]
پانويس
منابع مقاله
پایگاه کتابخانه تخصصی ادبیات