همایون‌نامه: نکوداشت کوشش‌های علمی و فرهنگی دکتر ناصر تکميل همايون
همایون‌نامه: نکوداشت کوشش‌های علمی و فرهنگی دکتر ناصر تکميل همايون تألیف جمعی از استادان و پژوهشگران به کوشش بهرنگ ذوالفقاری، بی‌شک یکی از مردان بزرگ و ارجمندی که عمر خود را در راه خدمت به میهن گرامی‌اش مصروف داشته است استاد فرزانه آقای دکتر ناصر تکمیل‌همایون است که این جشن‌نامه تشکری است به پاس بیش از نیم‌قرن خدمات خالصانه ایشان به تاریخ و فرهنگ ایران‌زمین.
| همایون‌نامه | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | ذوالفقاري، بهرنگ (نویسنده)
سازمان زيباسازي شهر تهران (سایر) موسسه فرهنگي نگارستان انديشه مينو (سایر) شهرداري تهران. اداره کل مطالعات اجتماعي و فرهنگي (سایر) انجمن ايراني تاريخ (محقق) انجمن جامعه‌شناسي ايران (سایر) کتابخانه ملي جمهوري اسلامي ايران (سایر) دانشگاه تهران. موسسه تحقيقات اجتماعي (سایر) تکميل همايون، ناصر (نويسنده) |
| ناشر | نگارستان انديشه |
| مکان نشر | ايران - تهران |
| سال نشر | 1395ش. |
| چاپ | يکم |
| شابک | 978-600-8273-23-3 |
| موضوع | تاريخ نويسان ايراني - قرن 14 - سرگذشت نامه جامعهشناسان - ايران - سرگذشتنامه |
| زبان | فارسي |
| کد کنگره | 1395 7ن8ت / 98 DSR |
ساختار
کتاب در دو جلد تدوین شده است، جلد اول از پنج بخش و جلد دوم از نه بخش تشکیل شده است.
گزارش کتاب
بی‌شک یکی از مردان بزرگ و ارجمندی که عمر خود را در راه خدمت به میهن گرامی‌اش مصروف داشته است استاد فرزانه آقای دکتر ناصر تکمیل‌همایون است که این جشن‌نامه تشکری است به پاس بیش از نیم‌قرن خدمات خالصانه ایشان به تاریخ و فرهنگ ایران‌زمین.
ناصر تکمیل‌همایون که برآمده از دیار کهنسال و فرهنگ‌پرور قزوین است، در تهران بالید و تحصیلات اولیه تا پایان مقطع دبیرستان را طی کرد؛ در سال 1333 با تحصیل در دانشسرای تعلیمات دینی با رشته‌های علوم اسلامی و زبان عربی آشنایی یافت. سپس با ادامه تحصیل در رشته فلسفه و علوم تربیتی موفق به دریافت لیسانس در سال 1337 شد. ایشان رساله خود را به راهنمایی مرحوم دکتر غلامحسین صدیقی که از استادان برجسته و بزرگ آن روزگار بود گذراند و پس از آن به ادامه تحصیل در رشته علوم اجتماعی پرداخت و موفق به دریافت دانشنامه فوق لیسانس در سال 1339 شد. روحیه پرتلاش و جستجوگر ایشان سبب شد با هدف ادامه تحصیل و کسب دانش از محضر متخصصان خارج از مرزهای ایران و برای آشنایی با نگاه‌های جدید در حوزه جامعه‌شناسی و مطالعات اجتماعی، راهی فرنگ شود، اما گویا این روحیه جستجوگر و فعال قصد آرامش نداشت، چراکه نه تنها به مطالعه جامعه‌شناسی پرداخت بلکه دل در گرو دانشی دیگر هم نهاد: علم تاریخ و تلمذ در این رشته، هدف دوم استاد ناصر تکمیل‌همایون شد، ایشان هم‌زمان مشغول به فعالیت در زمینه نسخ خطی در کتابخانه ملی فرانسه و همچنین همکاری با یکی از استادانش در کولژدوفرانس شد. این تلاش‌ها در سال 1351 با اخذ مدرک دکتری تاریخ زیرنظر و راهنمایی پروفسور «ژان اوبن» و در سال 1356 با اخذ مدرک دکتری جامعه‌شناسی با راهنمایی پروفسور «ژرژ بالاندیه» به ثمر نشست.
مطالبی که درباره تحصیلات استاد تکمیل همایون و اشتیاق ایشان به پژوهش و تحقیق علی‌الخصوص با رویکردی که استاد عزیز به جامعه‌شناسی تاریخی داشتند گواهی است بر جامعیت علمی و پژوهشی این یار دیرین.
ناصر تکمیل‌همایون که همیشه دل در گرو این آب و خاک داشت راهی کشور شد تا آنچه را که اندوخته است در راه خدمت به هم‌میهنانش به کار گیرد. اما دست تقدیر و پرداختن به حوزه سیاست او را چند سالی از حوزه تدریس و پژوهش دور کرد. از سال 1364 با حضور در مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی که امروزه به پژوهشگاه علوم انسانی و مطلعات فرهنگی شهرت دارد، با عنوان عضو هیئت علمی پژوهشی، طرح‌ها و مقالات و کتاب‌های متعددی را به انجام رسانیده است.
باید این نکته اشاره کرد که گستردگی و تنوع تحقیقات و آثار علمی که استاد دکتر تکمیل‌همایون از خود به یادگار گذاشته‌اند و مورد استفاده نسل‌های مختلفی از دانشجویان و استادان دانشگاه‌ها قرار گرفته است، شاهدی است بر تأثیرگذاری ایشان در ساحت علمی کشور ایران. ایشان علاوه بر تدریس دوره‌های فوق‌لیسانس و دکتری در دانشگاه‌های کشور در حدود سی مجلد کتاب و بیش از دویست عنوان مقاله تألیف کرده‌اند که در کتابشناسی ایشان به تفصیل آمده است.
تفصیل مقالات این کتاب بدین ترتیب است:
جلد اول:
در بخش اول به مناسبت 60 سال تلاش علمی و نگارش مطالب، یادداشت، مقاله و کتاب به وسیله استاد گرامی دکتر تکمیل‌همایون، تعداد 60 مقاله از: بستگان، هم‌کلاسی‌ها دوران دبیرستان و دانشگاه، همکاران اداری و اجرایی، همکاران علمی، پژوهشگران و استادان دانشگاه، شاگردان و به یک بیان دوست‌داران و علاقمندان استاد گردآوری شده است؛ تعدادی از این یادداشت‌ها حاوی نکاتی ارزنده برای آشناشدن با بخش‌هایی از زندگی ایشان به عنوان یک شخصیت علمی و در عین حال کنشگر سیاسی و فعالی اجتماعی است؛ دانسته‌هایی از زبان دیگران بیان شده است و زوایای کمتر آشکار از زندگی، مشی و منش و سلوک ایشان با اطرافیان، بدنه اجتماع و جامعه علمی را نشان می‌دهد.
در بخش دوم هشت مقاله قرار دارد؛ شش مقاله از استادان دانشگاه و دو مقاله دیگر از دو تن از نا‌م‌آوران عرصه فرهنگ و هنر کشور؛ در هر یک از این مقاله‌ها با یک بررسی دقیق اما کلی، جهت‌گیری کلان پژوهش‌های متعدد استاد مورد بررسی و واکاوی قرار گرفته است. در بخش سوم هجده مقاله و یک گردآوری ارائه شده است؛ یادداشت‌ها و مقاله‌ها که از حجم و تنوع گوناگونی برخوردار هستند بخشی به قلم دانشجویان مقاطع بالای تحصیلات تکمیلی، پژوهشگران و تعدادی دیگر به وسیله استادان دانشگاه تحریر شده‌اند؛ ویژگی مشترک همه این نوشتارها بررسی دقیق، روشمند و دارای چارچوب مشخص مکتوبات استاد، به ویژه کتاب‌های ایشان است. مقدمه استاد برای این بخش نمایانگر رویکرد ایشان در پرداختن به چنین موضوعاتی است. در بخش چهارم، چهار نوشتار ارائه شده است: دو مطلب حاصل گفتگوهایی است که سال 1394 و بنا به مناسبت‌هایی خارج از این جشن‌نامه با استاد انجام شده و این جشن‌نامه محلی مناسب برای بازنشر متفاوت آنها یا انتشار یکی از گفتگوها برای نخستین بار است؛ گفتگوهایی صریح و بی‌پرده که ضمن آشکار کردن بخش‌هایی از زندگی استاد برای علاقمندان، دانشجویان و پژوهشگران، فضای علمی، سیاسی و فرهنگی کشور را از منظر یک پژوهشگر در حد فاصل دهه 20 تا 60 خورشیدی آشکار می‌کند. دو مطلب دیگر به قلم دو تن از علاقمندان و شاگردان جوان استاد است که دوران کودکی و نوجوانی ایشان و کارنامه کاری استاد در طی این سال‌ها را بررسی و بیان می‌کنند.
روز سیزدهم دی ماه 1395 سالن همایش‌های ایوان شمس، میزبان تعداد پرشماری از استادان، فرهیختگان، پژوهشگران، هنرمندان و دانشجویان بود که همگی به عنوان علاقمندان و دوست‌داران دکتر ناصر تکمیل‌همایون گردهم آمدند تا هشتادسال زیست استاد و بیش از نیم‌قرن تلاش‌های علمی و پژوهش و تدریس دکتر ناصر تکمیل‌همایون را پاس بدارند. در این مراسم شماری از چهره‌های علمی کشور، مدیران نهادهای فرهنگی و انجمن‌های علمی سخنرانی کردند. متن ویراستۀ این سخنرانی‌ها به همراه سخنرانی پرشور و جذبه استاد تکمیل‌همایون در بخش پنجم آمده است.
جلد دوم:
در بخش اول سیزده مقاله از استادان پیشکسوت و پژوهشگران جوان کشور مشتمل بر مباحث تاریخ باستان، فرهنگ و زبان‌های باستانی و کاوش‌های باستان‌شناسی به استاد تقدیم شده است. در بخش دوم نه مقاله از استادان و پژوهشگران تاریخ، فلسفه، الهیات و سندشناسی عرضه شده است. محتوای این مقالات مباحث مختلفی از تاریخ و تمدن دوره اسلامی را شامل می‌شود که از حیث زمانی به دوران اولیه و میانه تاریخ ایران و اسلام مربوط می‌شوند. حجم مقالات و پژوهش‌هایی که در بخش سوم ارائه شده در مقایسه با سایر بخش‌های کتاب بیشتر است. چه‌بسا این اتفاق با مطالعات و فعالیت‌های علمی دکتر تکمیل‌همایون مرتبط باشد؛ چراکه وی نیز بیش از سایر ادوار تاریخی، به تاریخ معاصر ایران پرداخته است. در میان چهرۀ نام‌آشنای تهران‌پژوهی، نام ناصر تکمیل‌همایون جایگاه ویژه‌ای دارد. کتاب‌ها و مقالات او درباره تهران و همکاری مستمر وی با پروژۀ پژوهشی جادۀ ابریشم که همواره با مشاهده و تحقیق میدانی همراه بوده، بهانه‌ای شده تا بخش چهارم این کتاب به پژوهش‌های این عرصه اختصاص یابد. بسیاری از مباحث تاریخی به دلیل خصلت میان‌رشته‌ای و چندوجهی‌شان، به دشواری ذیل یک عنوان مشخص جای می‌گیرند. مقلاتی که در بخش پنجم ارائه شده شامل مباحث جامعه‌شناسی، جامعه‌شناسی تاریخی و مطلعات فرهنگی است؛ همان عرصه‌ای که همواره یکی از دغدغه‌های پژوهشی دکتر تکمیل‌همایون بوده است. هفت مقاله و یادداشت از استادان و پژوهشگران با موضوع زبان و ادبیات فارسی در بخش ششم جای گرفته و به استاد تکمیل‌همایون تقدیم شده است. مقالات این بخش اغلب توسط همکاران قدیمی ایشان در پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی نگاشته شده است. یکی از مهم ترین مباحث این کتاب، که در بخش هفتم آمده است، گفتارها و یادداشت‌هایی است که درباره مباحث نظری و مبانی علوم انسانی ارائه شده است. در این بخش چند گفتگو نیز با استادان تاریخ و جامعه‌شناسی و علوم سیاسی انجام شده که مناسبت آن، صرفا نشر در این جشن‌نامه بوده است. در بخش هشتم پنج مقاله از استادان و پژوهشگران کشور به استاد تقدیم شده است که در زمینه مطالعات ادیان و عرفان است. گفتنی است مقالاتی که دارای رویکرد عرفانی بوده یا به مباحثی در حوزه مطالعات نظری دین اختصاص داشته در این بخش گنجانیده شده است. مؤلفه‌های مختلف هویت ملی، دغدغه همیشگی میهن‌دوستان در سراسر ایران است. مقالاتی که در بخش نهم ارائه شده با دو رویکرد نظری و مطالعات موردی، به مسئلۀ هویت ملی در ایران و جهان ایرانی پرداخته است؛ عرصه‌ای که دکتر تکمیل‌همایون در عمر پژوهشی خود، بارها به سراغ آنها رفته است.[۱]
پانويس
منابع مقاله
پایگاه کتابخانه تخصصی ادبیات