نوشتن در غربت: جستارهایی پیرامون ادبیات ایرانیان در جهان امروز
| نوشتن در غربت | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | تندروصالح، شاهرخ (نویسنده) |
| ناشر | گستره |
| مکان نشر | تهران |
| سال نشر | 1399 |
| شابک | 1ـ37ـ6069ـ600ـ978 |
| موضوع | ادبیات فارسی -- قرن ۱۴ -- تا‌ریخ و نقد,مهاجرت در ادبیات |
| کد کنگره | PIR ۳۵۳۰/ت۹،ن۹ |
نوشتن در غربت: جستارهایی پیرامون ادبیات ایرانیان در جهان امروز تألیف شاهرخ تندروصالح؛ شیوۀ نویسنده در این کتاب، متکی بر مطالعات کتابخانه‌ای و مصاحبۀ مکتوب بوده و در جمع‌بندی به موضوعات و ساختار آثار ادبی «بومی» و برخوردار از «استقلال مفهوم» نویسندۀ ایرانی اعم از شاعر، داستان‌نویس، نمایشنامه‌نویس، نقدنویس و نویسندۀ مباحث تئوریک نقد ادبی تکیه شده است.
ساختار
کتاب در دو فصل تدوین شده است.
گزارش کتاب
ادبیات مهاجرت ایران بخش زندۀ ادبیات معاصر است و بی‌توجه به آن نمی‌توان از ادبیات مدرن ایران سخن به میان آورد. به گواه برخی نویسندگان و ادیبان ایرانی که تجربۀ زندگی در خارج از ایران را دارند، مهم‌ترین مسائلی که می‌باید نسبت به آنها عمیقاً اندیشید، مسئلۀ رویارویی سنت ایرانی با تجدد و مدرنیتۀ جهانی است. این صورت کلی مسئله‌ای است که تقریباً از آغاز دورۀ تاریخی صفوی، ایران و جهان ایرانی با آن روبرو و همچنان سر در گریبان است. این رویارویی را می‌توان در مقیاس عام و خاص مرور کرد. حیاتی‌ترین مسائل معاصر ایرانیان که به گونه‌ای در آثار ادبی بازتاب یافته‌اند، این مسائل هستند: روبرو شدن با صورت زندگی متجددانه؛ ماندن در گره‌گاه‌های جهان مدرن؛ کلنجاررفتن با ابزار دم‌دستی زندگی روزمره برای ایجاد تغییرات در سازه‌های سنت و بنیادهای آن؛ غافلگیری در سیلاب تجددخواهی.
بخشی از این تکاپو را می‌توان در افق مفهومی ادبیات مدرن ایران و رویکردهای نویسندگان ایران به آنها در این قلمروهای موضوعی دنبال کرد: شعر فارسی، نواندیشی و تجددگرایی در آن؛ ادبیات داستانی و نگاه متجددانه و مدرن‌گرا به مسائل زندگی؛ نمایشنامه‌نویسی با محور موضوعات معمول زندگی؛ چاپ و انتشار کتاب؛ روزنامه‌نگاری و رسانه‌پردازی؛ ترویج جریان‌های انتقادی؛ ترجمۀ آثار ادبی از سایر فرهنگ‌های جهان به منظور گفتمان‌سازی ایران با جهان معاصر. در این قلمروهای مفهومی می‌توان چشم‌اندازی رنگارنگ از ماجراها، حوادث و وقایع را در ادبیات ایران دنبال نمود.
در نگاهی کلی می‌توان پنج قلمرو مفهومی را به عنوان اصلی‌ترین مؤلفه‌های ادبیات مهاجرت ایران برشمرد: چیستی تجدد و مدرنیته؛ پرسش از هویت فردی و جمعی انسان معاصر ایرانی؛ بررسی قلمرو حقوق فردی و اجتماعی؛ مسئله‌شناسی فرهنگ عمومی؛ جایگاه اندیشۀ بومی متفکران ایران در نظام جهانی اندیشه، فرهنگ و ادبیات.
برخی منابع و مآخذ، مهاجرت زرتشتیان را نخستین موج بزرگ مهاجرت ایرانیان می‌داند. موج دوم مهاجرت گسترده از ایران، نتیجۀ حملۀ مغول به ایران معرفی می‌شود. پس از آن، آغاز استیلای خاندان صفویه به عنوان نخستین دولت شیعه در ایران موج سوم مهاجرت‌ها را شکل می‌دهد. در این دوره ضمن برآمدن موج مهاجرت شاعران و اهل اندیشۀ ادب ایران به هند، با مهاجرت و ورود علمای جبل عامل به ایران نیز روبرو هستیم.
عمده‌ترین دلایل مهاجرت نویسندگان ایران را می‌توان تابع این عوامل دانست: عوامل ایدئولوژیک مذهبی، عوامل سیاسی و اجتماعی، محرک‌های فرهنگی حاصل از تفاوت‌های ایدئولوژیک موجود، عوامل اقتصادی و تجاری و سایر عوامل. این پنج گروه بزرگ دربردارندۀ مجموعۀ عواملی هستند که مهاجرت نویسندگان ایران در ادوار مختلف را شکل می‌دهند.
شیوۀ نویسنده در این کتاب، متکی بر مطالعات کتابخانه‌ای و مصاحبۀ مکتوب بوده و در جمع‌بندی به موضوعات و ساختار آثار ادبی «بومی» و برخوردار از «استقلال مفهوم» نویسندۀ ایرانی اعم از شاعر، داستان‌نویس، نمایشنامه‌نویس، نقدنویس و نویسندۀ مباحث تئوریک نقد ادبی تکیه شده است. صورت تفصیلی این بخش از پژوهش در این محورها قابل مطالعه است: چشم‌انداز مفهومی و مسئله‌شناسی ادبیات مهاجرت، جغرافیای فرهنگی ادبیات مهاجرت، گونه‌شناسی تولیدات ادبی، آسیب‌شناسی ادبیات مهاجرت. بنابراین فصل اول کتاب به مباحثی دربارۀ ادبیات مهاجرت ایرانیان اختصاص یافته و در فصل دوم گفتگوهایی با نویسندگان، شاعران، منتقدان، نمایشنامه‌نویسان و .... پیرامون ادبیات مهاجرت صورت گرفته است.[۱]
پانويس
منابع مقاله
پایگاه کتابخانه تخصصی ادبیات