نوستالژی جای دیگر؛ سهراب شهیدثالث: گفته‌ها، نامه‌ها، یادداشت‌ها
| نوستالژی جای دیگر | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | حائری، رضا (نویسنده) |
| ناشر | گمان |
| مکان نشر | تهران |
| سال نشر | 1403 |
| شابک | 1ـ3ـ91606ـ600ـ978 |
| کد کنگره | |
نوستالژی جای دیگر؛ سهراب شهید ثالث: گفته‌ها، نامه‌ها، یادداشت‌ها تألیف رضا حائری، این کتاب، مجموعه‌ای است از گفته‌ها، یادداشت‌ها و نامه‌های شهید ثالث، به همراه مقالاتی از نشریات آلمانی‌‌زبان و مطالبی از همکاران و همچنین گفتگوهای نگارنده با دوستان و نزدیکان او از زمانی که در آلمان اقامت گزید تا آن وقت که در آمریکا درگذشت.
ساختار
کتاب در پنج فصل و یک ضمیمه تدوین شده است.
گزارش کتاب
سهراب شهید ثالث بعد از ساختن چند فیلم کوتاه و مستند در ایران، توانسته بود با دو فیلم بلند تاریخ‌سازش «یک اتفاق ساده» و «طبیعت بی‌جان»، ضمن درخشش در محافل جهانی (هر دو فیلم در فستیوال برلین تحسین شدند)، به کمال زبان سینمایی برسد و به سبک و امضای شخصی و مخصوص به خود دست پیدا کند. بعد از ساختن نخستین فیلمش در آلمان «در غربت»، در ایران برای فیلم‌برداری پروژۀ بعدی‌اش یعنی «قرنطینه» با دشواری‌ها و کارشکنی‌هایی روبرو شد و در اوج خلاقیت و جوانی به آلمان مهاجرت کرد؛ زمانی که تأثیر نیرومند و پایدار جنبش دانشجویی بر سیاست و فرهنگ جامعۀ بعد از آلمان انکارناپیر بود و نسل معروف به بیانیۀ اوبرهاوزن و سینمای نوین آلمان به بار نشسته و نتایج آن در سیستم و فضای فیلم‌سازی نسل جوان فیلم‌سازی آلمان مشهود بود.
نخستین فیلم دورۀ آلمانی شهیدثالث، «در غربت» حکایت زندگی یک مهاجر ترک و تلاش اوست برای خوگرفتن به زندگی در برلین و جذب‌شدن در فرهنگ تازه و دست‌آخر شکست او در این رویارویی دشوار. این فیلم که همان سال در فستیوال برلین ستایش شد، شرحی است دربارۀ کارگران مهمان و با این وجود بازگشتی است به تجربیات شخصی فیلم‌ساز در دورۀ دانشجویی‌اش در اتریش و آلمان و محصول مشاهدات او از رفتار کشور میزبان با مهاجران و ناتوانی اینان از انطباق با محیط.
برخلاف بیشتر فیلم‌سازان مهاجر که معمولاً درون‌مایۀ کارهایشان حسرت وطن یا امید بازگشت به آن و نیز غم غربت ریشه‌ای است، شهیدثالث فیلم‌سازی بود که فراتر از کلیشۀ کارگردان مهاجر فیلم ساخت؛ انگشت‌گذاشتن روی حساس‌ترین مسائل روز جامعۀ آلمان از او هنرمندی ساخت که هم‌زمان آلمانی است و هم مسلح به نگاهی ابژکتیور به جامعه‌ای است که در آن زندگی می‌کند؛ چراکه در فیلم‌های آلمانی او رد و نشانی از هویت ایرانی‌اش نمی‌توان یافت.
با وجود وسواس و دقتی که در نتیجۀ نهایی آثارش مشهود است، او فیلم‌سازی بود که با شگردی خلاقانه می‌توانست پروژه‌ای سخت و پیچیده را در مدت زمانی کوتاه و فشرده به سرانجام برساند، گاه کمتر از زمان پیش‌بینی‌شده برای فیلم‌برداری. دقت او در صورت‌بندی فرم فیلم بیش از مرحلۀ فیلم‌برداری بود؛ فیلم‌نامۀ «نظم» هشت‌روزه نوشته شد و فیلم‌برداری‌اش پانزده روز طول کشید. سناریوی «در غربت» را یازده‌ساعته نوشت و در یازده روز در برلین فیلم‌برداری کرد.
این کتاب، مجموعه‌ای است از گفته‌ها، یادداشت‌ها و نامه‌های شهیدثالث، به همراه مقالاتی از نشریات آلمانی‌‌زبان و مطالبی از همکاران و همچنین گفتگوهای نگارنده با دوستان و نزدیکان او از زمانی که در آلمان اقامت گزید تا آن وقت که در آمریکا درگذشت. اما شاید بد نباشد که این کتاب را «فیلم مستند»ی مکتوب در نظر گرفت؛ فیلمی که سازندۀ آن می‌خواسته تا هرچه را در مسیر جستجو از هنرمندی رادیکال و سازش‌ناپذیر و با شخصیتی بسیار پیچیده یافته، بدین شیوه تا حدی مستقل از هم و بی‌طرفانه و بدون دخالت و دستکاری در اختیار مخاطب بگذارد. شاید بدین‌گونه تصویر معترض، گاه متناقض، ناسازگار و در عینِ حال پر از شفقت و انسان‌دوستیِ شهیدثالث وفادارانه‌تر به مخاطب و علاقه‌مندان آثارش منتقل شود. فصل اول کتاب دربرگیرندۀ گفته‌ها و مصاحبه‌های شهیدثالث است. در فصل دوم مکاتبات و نامه‌های آو آورده شده است. در فصل سوم گفتارهایی از دیگران دربارۀ شهیدثالث آورده شده است. فصل چهارم اختصاص به ترجمۀ مقالاتی در نشریات آلمان مربوط به شهیدثالث دارد. و فصل پایانی کتاب گفتگوهایی از نگارنده با دوستان و نزدیکان شهیدثالث است.[۱]
پانويس
منابع مقاله
پایگاه کتابخانه تخصصی ادبیات