نهضت قرمطيان و بحثی در باب: انجمن اخوان الصفاء و خلان الوفاء در ارتباط با آن
| نهضت قرمطيان و بحثی در باب: انجمن اخوان الصفاء و خلان الوفاء در ارتباط با آن | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | ممتحن، حسینعلی (نويسنده) |
| ناشر | دار خضر للطباعة و النشر و التوزیع |
| مکان نشر | ایران - تهران |
| سال نشر | 1371ش |
| چاپ | 1 |
| شابک | - |
| موضوع | اسماعیلیه - عقاید - ایران - تاریخ - اسماعیلیان، 483 - 654ق. - شیعه- فرقهها |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | /م7ن9 240/2 BP |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
نهضت قرمطیان و بحثی در باب: انجمن اخوان الصفاء و خلان الوفاء در ارتباط با آن، تألیف حسینعلی ممتحن، به تشکیل فرقه قرامطه و مباحث مرتبط با این فرقه چون ارتباط مکتب اخوان الصفاء با ایشان پرداخته است.
نویسنده، کتاب را با مقدمه‌ای در معرفی قرمطیان آغاز کرده است. پس از وفات امام جعفر صادق(ع) به سال 148ق، پیروان آن‌حضرت به شش فرقه (ناووسیه، اسماعیلیان خاص، خطابیه، سمیطیه، افطحیه و موسویه) تقسیم شدند. اسماعیلیان خاص، معتقد بودند که پس از امام صادق(ع)، فرزند بزرگش اسماعیل امام بود. از اسماعیلیان خاص، فرقه مبارکیه و از فرقه مبارکیه، دسته‌ای پدید آمدند که به نام پیشوای خود، حمدان بن اشعث قرمطی، که مردی نبطی بود، قرامطه نامیده شد. قرامطه، معتقد بودند که محمد بن اسماعیل نمرده و زنده است و وی «مهدی قائم» می‌باشد و قائم در نزد ایشان، کسی است که به پیغمبری برخیزد و آیین نو آورد[۱].
کتاب، مشتمل بر یازده فصل است. در فصل اول، مکتب فلسفی و فقهی امام جعفر صادق(ع) و تأثیر آن در شئون و مظاهر اسلامی مطرح شده است. مباحث این فصل، با استناد به عبارات استاد لبنانی «عارف تامر» آغاز شده: «ناگزیرم اعتراف کنم که مکتب فکری امام، مجموعه‌ای فلسفی قائم به ذات و سرشار از جنبش زندگانی عقلی، با روحی متجلی از پاکی و خرد خلاق و ابتکار بود...»[۲]. پس از آن در تبیین مطلب به دیدگاه ابن خلکان، ذهبی، ابن حجر عسقلانی، شهرستانی، حتی حکایات جالب عطار نیشابوری استناد شده است[۳].
در فصل دوم، شش فرقه مذکور به‌اختصار معرفی شده‌اند[۴] و در فصل سوم، به‌طور خاص به ظهور فرقه قرامطه و نظر دانشمندان درباره وجه تسمیه آن اشاره شده است. «قرمط» را از لغت نبطی کرمیته یا ریشه یونانی گراماتا و یا لفظ فارسی کارآمد دانسته‌اند[۵].
در فصول دیگر کتاب، مباحثی چون اصطلاحات خاص قرمطیان، شرح‌حال امامان مستور، تأسیس دولت فاطمیان در مصر، مکتب اخوان الصفاء و خلان الوفاء و ارتباط آنها با نهضت اسماعیلی و قرمطی، تأثیر اصل امامت در جنبش‌های قرمطیان و معتقدات و نظامات اجتماعی آنها مطرح شده و با معرفی چند تن از مشاهیر دانشمندان عصر فاطمیان در ارتباط با اسماعیلیان به پایان رسیده است.
پانویس
منابع مقاله
مقدمه و متن کتاب.