نهج الحق و كشف الصدق
| نهج الحق و کشف الصدق | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | علامه حلی، حسن بن یوسف (نویسنده)
حسینی، فرج‌الله (حاشيه نويس) صدر، سید رضا (مقدمه‌نويس) |
| ناشر | دار الکتاب اللبناني |
| مکان نشر | بیروت - لبنان |
| سال نشر | 1982 م |
| چاپ | 1 |
| موضوع | شیعه - دفاعیه‌ها و ردیه‌ها کلام شیعه |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | BP 210/5 /ع8ن9 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
نهج الحق و کشف الصدق تألیف حسن بن يوسف بن على بن مطهر حلى معروف به علامه حلی است که یكى از استدلالى‌ترین كتب اعتقادى شیعه است که در آن موارد اختلاف اهل سنت با قرآن و سنت در اصول و فروع دین و اثبات حقانیت تشیع با ذكر ادلّه قانع كننده‌ای ذكر شده است.
مؤلف در این كتاب براهینى را ذكر مى‌كرده و به عنوان عقیدۀ خود انتخاب مى‌كند.این كتاب به گفته مؤلف به‌طور مختصر و بدون زوائد نوشته شده است.
كتاب نهج الحق را علامه به امر سلطان محمد خدابنده(اولجایتو) نگاشته است.
این كتاب علاوه بر مباحث اعتقادى، به بخشى از مباحث فقهى و اصول فقه هم پرداخته است.
بعد از وفات مؤلف، فضل بن روزبهان اصفهانى در رد و نقض این كتاب كتابى تألیف نمود به نام «ابطال الباطل و اهمال كشف العاطل».شهید قاضى سيد نورالله شوشترى كتاب روزبهان را نقد و از آراء علامۀ حلى دفاع نمود، او كتاب خود را «احقاق حق» نام نهاد.
وقتى عامه از كتاب قاضى اطلاع پيدا كردند او را آنقدر مورد ضرب و شتم قرار دادند كه بالأخره در سال 1019 ه.ق به شهادت رسيد.
ساختار
كتاب به‌طور كلى در هشت مسأله، مباحث مربوط به عقائد، اصول فقه و فقه را بيان كرده است.
المسألة الاولى:مسأله اول در مورد محسوسات مى‌باشد.
مؤلف مى‌گويد:محسوسات اصل اعتقادات مى‌باشد.اين مسأله از هفت بحث تشكيل يافته است.مباحثى همچون: ادراك، شرائط روية، وجوب روية، امتناع ادراك با فقدان شرائط و اينكه خداوند رويت نمى‌شود.[۱]
المسألة الثانية:در مورد مباحث نظر مى‌باشد.در اين مسأله مؤلف طى 7 بحث از کیفیت علم به نتيجه در قضايا، واجب بودن نظر عقلا و واجب بودن معرفت عقلا بحث مى‌كند.[۲]
المسألة الثالثة:مباحث مربوط به صفات خداوند و عدل مى‌باشد.اين مسأله از 11 مبحث تشكيل يافته است؛ مباحثى پيرامون قدرت خداوند، جسم نبودن او، جهت نداشتن، اتحاد و طول نداشتن در غير، مباحثى پيرامون كلام الهى و...مطرح شده است.بحث يازدهم اين مسأله مربوط به عدل مى‌باشد اين از 19 مطلب تشكيل يافته است كه مؤلف طى اين 19 مطلب ادلۀ عدالت خداوند، بيان و ادله جبريون و قدريها را مورد انتقاد قرار داده و از حسن و قبح افعال، كسب، اراده، تكليف و اعراض بحث مى‌كند.[۳]
المسألة الرابعة فى النبوة:اين مسأله كه بيشتر در مورد نبوت خاصه مى‌باشد از 3 مبحث تشكيل يافته است؛ اثبات نبوت حضرت خاتم(ص)، عصمت انبياء(ع) و منزه بودن پيامبر(ص) از دنائت پدران و ناپاکى مادران.[۴]
المسألة الخامسة:در رابطه با مباحث مربوط به امامت است كه از چهار مبحث تشكيل يافته است.مبحث اول در وجوب عصمت امام، مبحث دوم در اثبات افضليت امام از رعيت، مبحث سوم در طريق تعيين امام و مبحث چهارم در تعيين امام است.مؤلف در ابتدا به ادلۀ عقلى و سپس به ادلۀ نقلى بر امامت بلافصل امیرالمؤمنین(ع) استدلال مى‌كند.علامۀ حلى در ادلۀ نقلى كه خود بدو قسم تقسيم شده است ابتدا آيات را كه 84 آيه مى‌باشد، ذكر كرده و سپس روايات را كه 27 روايت از پيامبر مى‌باشد ذكر نموده است.او سپس به بيان فضائل امیرالمؤمنین پرداخته و بعد از آن به بخشى از مطاعن خلفاى ثلاثه اشاره مى‌كند مؤلف در پايان اين مبحث به بعضى از مطاعن معاويه و همچنين بعضى از صحابه اشاره نموده است.او بحثى نيز پيرامون كارهاى عايشه دارد.[۵]
المسألة السادسة:در مسائل مربوط به معاد مى‌باشد.مؤلف در اين مسأله تنها دو مبحث از مباحث معاد، يعنى اثبات معاد جسمانى و بحث استحقاق ثواب و عقاب را مورد بحث و بررسى قرار داده است.[۶]
المسألة السابعة:مؤلف در اين مسأله مباحثى را پيرامون اصول فقه مطرح كرده است.مطالب اين مسأله در دو فصل تنظيم شده‌اند:فصل اول مباحث مربوط به تكليف همچون حكم، اقسام واجب، مخاطب تكليف بودن كفار، انقطاع تكليف و تعلق تكليف‌به محال و فصل دوم مباحث مربوط به ادله مى‌باشد؛ مباحثى همچون كتاب، اجماع، خبر، قياس، استحسان، اجتهاد و...[۷]
المسألة الثامنة:در اين مسأله مباحث مربوط به فقه در 17 فصل بيان شده است.در واقع هريك از فصل‌ها به نام يكى از ابواب فقهى مى‌باشد و مؤلف در هريك از آنها موارد اختلافى بين شيعۀ اماميه و ديگر مذاهب اسلامى را بيان مى‌كند.[۸]
ویژگی‌هاى كتاب
- تناسب مطالب: گرچه مؤلف اين كتاب را در اصول عقائد نوشته است و از همۀ اصول بحث نموده است، اما چون بيشترين توجه ايشان دفاع از مذهب اماميه بوده و از سوى ديگر اساسى‌ترين فرق بين شيعۀ اماميه و اهل سنت مسأله
امامت مى‌باشد، لذا حدود 40 درصد مطالب كتاب مباحث مربوط به امامت است.همچنين در مباحث ديگر بيشتر مباحث تطبيقى بين شيعه و اهل تسنن مورد بحث و بررسى واقع شده است.
- تأثير كتاب در مخالفين:از آنجائى كه مؤلف ابحاث و ادلۀ اين كتاب را بدون تعصب به مذهب خاصى بيان نموده است بلكه او ادله‌اى را بيان نموده و در آخر آنچه برهان مطابق آن بوده همان معتقد مؤلف گشته است.ازاين‌روتاثير بسزائى در مخالفين بدون تعصب مى‌گذارد و شايد همين علت باعث شده است كه روزبهان اصفهانى اين كتاب را نقض كند و مدافع اين كتاب يعنى قاضى سيد نورالله شوشترى را به شهادت برسانند.
نسخه‌شناسى
اين كتاب چندين مرتبه به طبع رسيده است كه مشخصات آنها در ذيل مى‌آيد:
- در سال 1344 ه.ق در بغداد در 203 صفحه.
- در سال 1379 ه.ق در بغداد توسط مطبعة دارالسلام در 590 صفحه.
- در سال 1402 ه.ق در بيروت توسط دار الكتب اللبنانى در 590 صفحه.
- در سال 1410 توسط الشركة العالمية للكتاب با تحقيق فرج الله حسينى.
- نسخه موجود در برنامه:اين نسخه در سال 1408 ه.ق در قم توسط مؤسسه دار الهجرة، با تصحيح شيخ عين الله حسنى ارموى و با مقدمۀ آقاى رضا صدر در 608 صفحه به چاپ رسيده است و تاكنون چندين مرتبه تجديد چاپ شده است.مقدمۀ اين نسخه در مورد شخصيت علامه حلى و آثار او مى‌باشد.
اين نسخه شامل فهرست مصادر و مآخذ و فهرست مطالب مى‌باشد.
پانویس