نقش شیعه در تاریخنگاری اسلامی
نقش شیعه در تاریخنگاری اسلامی، اثر محمد غفوری (معاصر) که به بررسی و نقد رساله دکتری عبدالعزیز محمد نورولی تحت عنوان «اثر التشيع علی الروايات التاريخية في القرن الأول الهجري» میپردازد که شیعه را به تحریف گزارشهای تاریخی قرن اول هجری متهم میکند. نویسنده با روش علمی و تاریخی، ادعاهای نورولی و استنادات او را از جهت سند، روش و محتوا ارزیابی میکند.
| نقش شیعه در تاریخ نگاری اسلامی | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | غفوری، محمد (نويسنده) |
| ناشر | مشعر |
| مکان نشر | ایران - تهران |
| سال نشر | 1394ش |
| چاپ | 1 |
| شابک | 978-964-540-614-9 |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | /غ7ن7 239/2 BP |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
ساختار
کتاب شامل ديباچه، مقدمه، سه فصل اصلی (مفاهیم و کلیات؛ تاریخنگاری شیعه در سدههای نخستین هجری؛ بررسی و نقد کتاب اثر التشیع)، یک بخش سخن پایانی و کتابنامه است.
سبک نگارش
شیوه نگارش بر اساس بررسی و نقد ادعاهای مطرح شده در کتاب مورد بحث (اثر التشیع) باتکیهبر استدلالهای علمی و تاریخی است[۱]. نویسنده منابع متعدد شیعه و سنی مورداستفاده توسط نورولی (حدود 250 منبع) را مورد تحقیق و بررسی قرار داده و همچنین از آثار پژوهشگران معاصر در موضوعات مختلف بهره برده است[۲]. وی در آغاز، مفاهیم کلیدی موردنیاز پژوهش مانند شیعه، امامیه و رفض را بهصورت تفصیلی تعریف و بررسی کرده تا مبنای بحثها روشن شود[۳].
گزارش محتوا
در دیباچه به موضوع کتاب اشاره شده[۴] و در مقدمه، به بیان تقابل شیعه و سنی و تضارب دیدگاهها و نیاز به نقد آنها، اشاره شده است[۵].
فصل نخست: مفاهیم و کلیات: این فصل به تبیین مفاهیم اصلی مانند شیعه، امامیه، رفض و پیدایش شیعه اعتقادی میپردازد. شیعه در لغت به معنای پیرو است، اما اصطلاحاً پیروان حضرت علی (ع) هستند که به ولایت ایشان و امامت فرزندانشان معتقدند. همچنین منازعات کلامی، سیاسی و اعتقادی بین شیعه و سنی از آغاز شکلگیری اسلام بررسی میشود که منجر به پیدایش ادبیات گستردهای شامل مناظرات و ردیهها در طول تاریخ شده است[۶].
فصل دوم: تاریخنگاری شیعه در سدههای نخستین هجری؛ این فصل مراحل تاریخنگاری اسلامی را شرح میدهد که شامل مرحله شفاهی، ثبت اطلاعات، و تدوین تاریخ است. در ادامه، جایگاه تاریخ نزد شیعه و سیر تاریخنگاری شیعه بررسی میشود. تاریخنگاری شیعه از همان قرون اولیه آغاز شده است و آثار مکتوب مهمی بهجامانده که تمرکز ویژهای بر سیره پیامبر(ص) و اهل بیت(ع) و وقایع مرتبط داشته است. در این دوره، شیعیان در زمینههای گوناگونی چون علم رجال و تاریخ عمومی فعال بودهاند و برخی از آثارشان به دست پژوهشگران رسیده است[۷].
فصل سوم: بررسی و نقد کتاب «اثر التشیع علی الروایات التاریخیه»؛ این فصل گزارش اجمالی از محتوا و تقسیمبندی کتاب نورولی را ارائه میدهد. سپس روش نورولی در تدوین کتاب بررسی و نقد میشود که عمدتاً بر نقد سندی و رجالی روایات متمرکز است. نویسنده، نقدهای روشنی بر رویکرد نورولی وارد میکند، از جمله نادیدهگرفتن شخصیت شیعی افراد، نسبتدادن افراد غیر امامی به شیعه امامی و تعمیم اتهامات، تضعیف و تکذیب راویان بهصورت مطلق و استفاده از منابع اهلسنت (مانند تاریخ طبری) برای نتیجهگیریهای خود. در نهایت، محتوای کتاب نورولی نقد شده و ضعف استدلالهای او در اثبات ادعای تحریف تاریخ توسط شیعه بیان میگردد[۸].
در سخن پایانی، بهمنظور تبیین مبنای فکری و ذهنی نورولی، به بررسی سیره و سلوک عالمان و رجالشناسان سنی در تضعیف و توثیق رجال، پرداخته شده است[۹].
پانویس
منابع مقاله
مقدمه و متن کتاب.