نفیس بن عوض
| نام | نفیس بن عوض |
|---|---|
| نام‌های دیگر | اب‍ن‌‌ع‍وض کرمانی، نفیس بن عوض
ب‍ره‍ان‌ال‍دی‍ن ال‍طب‍ی‍ب حکیم کرمانی، نفیس بن عوض نفیس کرمانی |
| نام پدر | عوض |
| متولد | ۸۱۲ق |
| محل تولد | کرمان |
| رحلت | ۸۹۰ق |
| اساتید | |
| برخی آثار | شرح الأسباب و العلامات |
| کد مؤلف | AUTHORCODE03007AUTHORCODE |
نفيس بن عوض بن نفيس کرمانى (812-890ق)، ملقب به برهان‌الدين، طبيب مشهور قرن پانزدهم میلادی در کرمان و یکی از بزرگترین حکیمان عصر خود و از نامدارترین مؤلفین کتابهای پزشکی در تاریخ پزشکی ایران نویسنده كتاب‌هاى طبى در اواسط قرن نهم ق است.
ولادت
نفیس بن عوض کرمانی در حدود سال ۸۱۲ق در شهر کرمان متولد شد. خاندان و پدران او (لااقل تا چهار نسل قبل از او)، همگی از اطبای کرمان بودند و به صناعت طب و طبابت در کرمان شهرت داشتند و از جمله پدر و پدربزرگش، هر دو از حکیمان و طبیبان کرمان به حساب می‌آمدند.
تحصیلات
در کرمان تحصیلات طبی خود را به پایان رسانید و در همین شهر به طبابت مشغول شد. مهارت و حذاقت وی در طب به زودی شهره خاص و عام گردید. در نهایت شهرت این طبیب حاذق کرمانی آن قدر عالمگیر شد، که «اُلُغ بیک بن شاهرخ بن تیمور گورکانی»، پادشاه نامدار تیموری، وی را از کرمان به سمرقند فراخواند و او بعنوان پزشک مخصوص در دربار الغ بیگ به کار مشغول شد. وی در دوران اقامت خویش در سمرقند بنا به درخواستِ الغ بیگ گورکانی، به تدوین چند رساله و از جمله رسالهٔ مشهور خود شرح الاسباب و العلامات و نیز مجموعهٔ موجزالقانون (خلاصه قانون ابن سینا) مشغول شد که تألیف برخی از آنها سالها بعد از قتل الغ بیگ و هنگامیکه حکیم نفیس به کرمان بازگشته بود، در این شهر تکمیل شدند.
وی پس از مرگ الغ بیگ به کرمان بازگشت و تا پایان عمر خویش در کرمان ماند و به تدریس طب به شاگردانی که برخی از آنها فرزندان او بودند و نیز به تألیف کتابهای پزشکی مشغول بود.
هر چند سخنى از اساتيد او در كتب تراجم نيامده، ولى خاندان وى همه از اهل دانش و فضل بوده‌اند. وى در مقّدمه «شرح الأسباب و العلامات» مى‌گويد: «من در خانواده پزشکان بوده‌ام و در همان سن جوانى اشتغال به اين دانش داشته‌ام». مؤيد اين سخن او نسخه‌هايى است كه او گه‌گاه از پدران خود تجويز مى‌كند. بنابر اين او از كسانى است كه دانش طب در خاندان آنها موروثى بوده و بدين سبب علاوه بر دانش نظرى طب، از فن عملى و بالينى آن هم بهره فراوانى داشته و با افزودن اين تجارب عملى، كه اهميت آن در مكاتب درمانى بر اهل فن پوشيده نيست، بر دانش نظرى، توانسته است شاهكارى جاودانه در زمينه پزشکى بنگارد.
وفات
وفات او بطور دقیق مشخص نیست، اما برخی مرگ او را در ۸۹۰ق ثبت کرده‌اند.
آثار
- «شرح الاسباب و العلامات».
- كتاب ديگر وى شرح نفيسى است كه شرحى بر كتاب «الموجز فى القانون» نوشته حكيم ابوالحزم علاءالدين بن نفيس قرشى است. در واقع، وى كتاب قانون ابن سينا را به نام موجز به اختصارآورده و برهان‌الدين نيز شرح آن را به نام شرح نفيسى در ذيحجه 841ق در سمرقند به پايان رسانده است. از اين اثر با نام «معالجات نفسيى» و «شرح نفيسى» نيز ياد مى‌شود.از ميان شروح مختلفى كه بر «الموجز» نوشته شده، شايد بتوان بهترين شرح را همين شرح نفيس کرمانى دانست، خصوصاً در قسمت داروشناسى كه مطالب او در نوع خود بى‌نظير و يا كم نظير است و گفتار او در اين بخش تنها با تحقيقات قرشى در كتاب «الشامل» قابل مقايسه است.
- «شرح الامراض الجزئية» كه شرح قسمت امراض كتاب «الفصول» بقراط است.
- رساله‌اى در سمومات.
- بحارين در طب.