نظری به قفقازیه جغرافیا و مردمان، احزاب و فرق سیاسی
| نظری به قفقازیه جغرافیا و مردمان، احزاب و فرق سیاسی | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | کاشانی، یحیی (نویسنده)
بیات، کاوه (مصحح) پریدار، مجتبی (مصحح) |
| ناشر | شیرازه کتاب ما |
| مکان نشر | تهران |
| سال نشر | ۱۳۹۹ش |
| شابک | 7-60-6843-622-978 |
| موضوع | قفقاز,قفقاز -- تاریخ,قفقاز -- جمعیت,قفقاز -- تاریخ -- قرن ۲۰م,قفقاز -- تاریخ -- انقلاب، ۱۹۱۷ - ۱۹۲۱م,قفقاز -- روابط خارجی -- ایران,ایران -- روابط خارجی -- قفقاز |
| کد کنگره | DK۵۱۱/ق۷،ک۲۲ |
نظری به قفقازیه جغرافیا و مردمان، احزاب و فرق سیاسی تألیف شیخ یحیی کاشانی، به کوشش کاوه بیات - مجتبی پریدار؛ این کتاب یکی از مهم‌ترین نوشته‌هایی است که در یک دوره‌ی بحرانی در مناسبات خارجی ایران منتشر شد؛ دوره‌ای مقارن با انقلاب 1917 روسیه و فروپاشی امپراتوری تزاری که ایران بعد از حدود نود سال که قفقاز تحت استیلای روسیه قرار داشت بار دیگر به صورت موجودیتی مستقل با آن روبرو شد.
ساختار
نظر به قفقازیه دراین کتاب به دو بخش اصلی تقسیم شده است:
بخش اول: جغرافیا و مردمان قفقاز- این بخش مقدمه‌ای است بر تاریخ و جغرافیای قفقاز از دیرباز تا ادوار متأخر و آنگاه پاره‌ای از مشخصات نظام سیاسی و اداری آن در دوره‌ی استیلای روس ها، و نوشته‌ای است مطالق با آن بخش از علم و دانش آن روزگار که می‌توانست در دسترس یک روزنامه نگار علاقمند به این گونه مباحث قرار داشته باشد. دانشی که اگرچه از جهاتی چند می‌تواند با نوع نگاه ما به این گونه مقولات یا با دانش امروزی ما از آن سامان، تنافر داشته باشد، اما به عنوان نمونه‌ای از نوع نگاه نخبگان وقت به تحولات قفقاز، نکات مهمی درخود دارد.
بخش دوم: احزاب و فرق مختلفه‌ی قفقاز- که از بخش اول نیز مهم‌تر است، تحولات سیاسی قفقاز از اوایل قرن بیستم، از دوران انقلاب 1905 روسیه و برآمدن مجموعه‌ای از احزاب ملی ومذهبی در میان مردمان آن حدود مورد توجه است. احزاب و گرایش‌هایی که با پیشامد فروپاشی امپراتوری روسیه از وضعیت ابتدایی و اولیه‌ای که در سال‌های نخست قرن بیستم در میان مردمان مسیحی و مسلمان این سامان داشتند فاصله گرفته هریک به صورت مشخصی با ترکیبی از گرایش‌های جدید سیاسی و هویتی وارد کار شدند.
گزارش محتوا
این کتاب مهم‌ترین نوشته‌ای است که در یک دوره‌ی بحرانی از تاریخ معاصر درباره‌ی قفقاز و تأثیر تحولات آن بر ایران منتشر شده است؛ در مناسبات خارجی ایران منتشر شده است؛ سلسله مقالاتی به قلم شیخ یحیی کاشانی که در فاصله‌ی 18 رجب تا 16 رمضان 1336 در روزنامه‌ی ایران منتشر شد و اینک به صورت یک رساله‌ی مستقل تجدید چاپ می‌شود. این نوشته در مراحل پایانی جنگ اول، در دوره‌ای منتشر شد که با انقلاب 1917 روسیه و فروپاشی امپراتوری تزاری، قفقاز پس از حدود نود سال که تحت استیلای روسیه قرار داشت بار دیگر به صورت موجودیتی مستقل پا به عرصه‌ی وجود گذاشت، خود به یکی از کانون‌های اصلی رقابت و رویارویی مجموعه‌ای از قدرت‌های مختلف تبدیل شد و در این تغییر و تبدیل، تحولات جاری در حوزه‌های همسایه، از جمله ایران را برای مدتی تحت الشعاع خود قرار داده بود. نویسنده به عنوان روزنامه نگار برجسته، این سلسله مقالات را در زمانی نوشت که با فروپاشی امپراتوری روسیه، از یک سو قفقاز در مقابل پیشروی قوای عثمانی وادار به اعلان استقلال و جدایی از ترکیب سیاسی پیشین شده بود و از سوی دیگر متفقین و در درجه‌ی اول بریتانیا نیز برای پر کردن جای خالی نظامیان روسیه و جلوگیری از پیشروی عثمانی‌ها در صدد استقرار نیرو در قفقاز و بخش‌های شمالی ایران برآمده بودند. ایران هم که هم اینک در چند مرحله بی طرفی‌اش نقض و قلمرواش عرصه‌ی یک رویارویی خانمان برانداز میان متفقین – روس و انگلیس- و دولت‌های مرکز – عثمانی و آلمان – شده بود بار دیگر در معرض رویارویی دیگری قرار گرفت که این بار مرکز ثقل آن از صفحات غربی و شمال غربی ایران به سمت شمال تغییر کرده بود. نویسنده با در نظر داشتن یک چنین تحولی، لازم دانست که اوضاع جغرافیایی طبیعی و سیاسی و تاریخ قدیم و جدید آن را تا حدی که ممکن است تحت دقت قرارداده و عللی را که موجب این انقلاب بی نظیر در قفقاز گردیده، استکشاف کند. به عبارت دیگر هدف نویسنده مطلع ساختن ایرانیان از وضعیت قفقاز به طور کلی و مخصوصا تحولات سیاسی آن از لحاظ تأثیری که می‌توانست بر کشور بر جای بگذارد، می‌باشد.[۱]
پانويس
منابع مقاله
کتابخانه تخصصی تاریخ اسلام و ایران