نساء الخلفاء المسمی جهات الأئمة الخلفاء من الحرائر والإماء
| نساء الخلفاء المسمی جهات الأئمة الخلفاء من الحرائر والإماء | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | جواد، مصطفی (محقق) ابن ساعی، علی بن انجب (نویسنده) |
| عنوان‌های دیگر | جهات الأئمة الخلفاء من الحرائر و الأماء |
| ناشر | دار المعارف |
| مکان نشر | مصر - قاهره |
| سال نشر | 1993م. |
| چاپ | چاپ دوم |
| شابک | 977-02-4213-6 |
| موضوع | زنان مسلمان - سرگذشت‌نامه کشورهاي اسلامي - شاهان و فرمان روايان |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | /آ2 الف22 / 38/4 DS |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
نساء الخلفاء المسمی جهات الأئمة الخلفاء من الحرائر والإماء، اثر تاج‌الدین ابوطالب علی بن انجب، معروف به ابن ساعی خازن بغدادی (متوفی 674ق)، کتابی است در معرفی زنان و کنیزان خلفای عباسی که با تحقیق مصطفی جواد به چاپ رسیده است.
ساختار
کتاب با مقدمه محقق آغاز گردیده و مطالب، معرفی مجموعا 39 زن از زنان و کنیزان خلفای عباسی می‌باشد.
گزارش محتوا
در مقدمه، ابتدا به معرفی مؤلف و تشریح مراحل زندگی وی پرداخته شده[۱] و سپس، ضمن تشریح سیره وی[۲]، آثار و تألیفات او، معرفی گردیده است[۳]. در ادامه، به تعریف «لویس ماسنیون»، (مستشرق مشهور) و استاد خلیل (استاد تاریخ دانشگاه استانبول) از کتاب، اشاره شده[۴] و به توصیف نسخ خطی کتاب، پرداخته شده است[۵].
نخستین بانویی که مؤلف، به ذکر نام وی پرداخته است، «حماده بنت عیسی»، همسر ابوجعفر عبدالله منصور می‌باشد. در شرح حال وی، فقط به نحوه تشییع جنازه او، اشاره شده است[۶].
دومین بانوی معرفی‌شده، «غادر» کنیز هادی عباسی می‌باشد. در این قسمت، ابتدا به نقل از جعفر بن قدامه، به توصیف ظاهری این بانو پرداخته شده و سپس، به علاقه خلیفه به او، اشاره شده است[۷].
سومین بانو، عنان بنت عبدالله، جاریه ناطفی می‌باشد که زنی شاعر و ظریف، معرفی شده است و به نقل از ابوالفرج اصفهانی در کتاب «الأغاني»، ماجرای خریداری او توسط هارون‌الرشید، ذکر شده و در ادامه، به برخی از اشعار وی، اشاره گردیده است[۸].
چهارمین زن، غضیض جاریه هارون‌الرشید می‌باشد که محمد بن جریر طبری در تاریخ خود، از او، با نام «مصفی» یاد کرده که از «مظلومه»، کنیز عباسه بنت مهدی عباسی، روایت نقل کرده است[۹].
هیلانه، جاریه هارون‌الرشید، پنجمین زن معرفی‌شده می‌باشد. این زن، که کنیزی زیباروی و باکمال بود را هارون‌الرشید، از یحیی بن خالد برمکی گرفته بود. مؤلف به رثای عباس بن احنف در چهل بیت در وصف این زن و چهل هزار درهم جایزه از طرف هارون‌الرشید برای او اشاره کرده است[۱۰].
از دیگر زنان معرفی‌شده در کتاب، می‌توان از عریب المأمونیه دختر جعفر بن یحیی بن خالد برمکی[۱۱]، خدیجه معروف به بوران (پوران)، دختر حسن بن سهل، وزیر مأمون[۱۲]، مونسه مأمونیه کنیز رومی مأمون[۱۳]، قرة‌العین کنیز معتصم[۱۴]، فریده امینیه[۱۵]، بنان کنیز متوکل عباسی[۱۶]، محبوبه کنیز متوکل[۱۷]، فاطمه دختر فتح بن خاقان، همسر المعتزبالله محمود بن متوکل عباسی[۱۸]، نبت کنیز المعتمدبالله[۱۹]، ضرار مادر المعتضدبالله که کنیز الموفق طلحة بن متوکل عباسی بوده و قبل از تولد المعتضدبالله، نامش «خفیر» بود[۲۰]، ماه‌ملک بنت سلطان ملک‌شاه[۲۱]، بنفشا بنت عبدالله رومی، کنیز المستضی‌بامرالله[۲۲] و سلجوقی‌خاتون بنت سلطان قلج ارسلان بن مسعود، همسر الناصرلدین‌الله[۲۳] نام برد.
وضعیت کتاب
کتاب، فاقد فهرست بوده و در پاورقی‌ها، علاوه بر ذکر منابع[۲۴] و معرفی برخی از اعلام مذکور در متن[۲۵]، به توضیح و تشریح برخی از کلمات مشکل و دیریاب متن، پرداخته شده است[۲۶].
پانویس
- ↑ ر.ک: مقدمه، ص11
- ↑ ر.ک: همان، ص18
- ↑ همان، ص23
- ↑ ر.ک: همان، ص33
- ↑ ر.ک: همان، ص39
- ↑ ر.ک: متن کتاب، ص43-44
- ↑ ر.ک: همان، ص45
- ↑ ر.ک: همان، ص47
- ↑ ر.ک: همان، ص53
- ↑ ر.ک: همان، ص54
- ↑ ر.ک: همان، ص55
- ↑ ر.ک: همان، ص67
- ↑ همان، ص79
- ↑ ر.ک: همان، ص80
- ↑ ر.ک: همان، ص81
- ↑ ر.ک: همان، ص91
- ↑ ر.ک: همان، ص92
- ↑ ر.ک: همان، ص100
- ↑ ر.ک: همان، ص101
- ↑ ر.ک: همان، ص104
- ↑ ر.ک: همان، ص109
- ↑ ر.ک: همان، ص111
- ↑ ر.ک: همان، ص115
- ↑ ر.ک: پاورقی، ص49
- ↑ ر.ک: همان، ص50
- ↑ ر.ک: همان
منابع مقاله
مقدمه و متن کتاب.