نجوم قدیم و بازتاب آن در ادب پارسی
نجوم قدیم و بازتاب آن در ادب پارسی تألیف عباس ماهیار (متولد 1318ش)؛ این کتاب به معرفی اصطلاحات نجومی و تقویمی و بازتاب آن در ادبیات فارسی میپردازد و با استناد به منابع دست اول و اشعار شاعران مختلف، اثری جامع برای درک اشارات و اصطلاحات نجومی در متون ادبی فارسی فراهم آورده است.
| نجوم قدیم و بازتاب آن در ادب پارسی | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | ماهیار، عباس (نویسنده) |
| ناشر | اطلاعات |
| مکان نشر | تهران |
| سال نشر | 1393 |
| چاپ | اول |
| شابک | 978-964-423-943-4 |
| موضوع | نجوم در ادبیات -- نجوم قدیم -- شعر فارسی -- تاریخ و نقد |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | PIR2009/م3ن2 1393 |
ساختار
این کتاب در شش گفتار اصلی به همراه منابع و فهرستهای متعدد تنظیم شده است.
گزارش کتاب
کتاب «نجوم قدیم و بازتاب آن در ادب پارسی» اثر عباس ماهیار، پژوهشی جامع و دقیق در زمینۀ نجوم قدیم و بازتاب آن در ادبیات فارسی است. هدف مؤلف از تألیف این کتاب، معرفی اصطلاحات نجومی و تقویمی و یادکرد نمونههای مختلف از ادب پارسی به ویژه دیوان شاعران است. برای مخاطبان متون ادبی فارسی، حتی مخاطبان خاص، درک اشارات و اصطلاحات نجومی مندرج در این متون همواره معضلآفرین بوده و این مسئله به ویژه در مورد شعر علمی که در اواخر قرن پنجم و اوایل قرن ششم متداول شد، ضرورت تدوین چنین کتابهایی را آشکار کرده است.
کتاب در شش گفتار اصلی تنظیم شده است. گفتار اول با عنوان «کلیات» به مبانی عمومی نجوم قدیم میپردازد. گفتار دوم با عنوان «آسمان و افلاک» به بررسی ساختار آسمان و فلک در نجوم قدیم اختصاص دارد. گفتار سوم با عنوان «دانش نجوم» به تبیین مسائل نجوم بطلمیوسی و نیز نجوم اسلامی میپردازد. گفتار چهارم با عنوان «صورتهای فلکی» به بررسی صور فلکی و جایگاه آنها در نجوم قدیم و ادبیات فارسی میپردازد. گفتار پنجم با عنوان «اختر و هفتاختران» به سیارات و تأثیر آنها در باورهای نجومی و ادبیات میپردازد. گفتار ششم با عنوان «کتاب آخر» به جمعبندی مباحث میپردازد.
مؤلف در این کتاب کوشیده تا مسائل نجوم بطلمیوسی و نیز نجوم اسلامی را مفصلاً تبیین کند و همچنین اشارهای به آرای نجومی فیلسوفان و عارفان و شاعران داشته باشد. نویسنده در ضمن توضیح و تبیین معتقدات نجومی قدما و اصطلاحات نجوم قدیم، بسیاری از بیتهای مربوط را نیز شرح کرده است. به عنوان مثال، در بررسی مفهوم «وبال» و «شرف» ستارگان، نویسنده اشاره میکند که منجمان برای سیارات جایگاههای قوت و ضعف تصور کردهاند. مثلاً جایگاه وبال سیارۀ مشتری را در دو برج جوزا و سنبله و شرف آن را در برج سرطان پنداشتهاند و شاعر خود را به سبب عدم مساعدت بخت مانند مشتری گرفتار وبال دانسته است.
نویسنده با استناد به منابع دست اول و کلاسیک و استشهاد به اشعار بسیاری از شاعران مختلف، اثری جامع فراهم آورده که خواننده را تا حد زیادی از مراجعه به منابع گوناگون بینیاز میکند. از جمله مثالهای زیبای شعری که نویسنده آورده، تشبیه بیرون آمدن خورشید از برج دلو به بیرون آمدن حضرت یوسف از چاه است که شاعران از آن به «یوسف آفتاب» تعبیر کردهاند.
در پایان کتاب نیز فهرستهای سودمند و راهگشایی نظیر «اصطلاحات نجومی و منجمان و مطالب دیگر»، «شکلهای صورتهای فلکی و جدولها و سایر اشکال»، «آیات قرآنی»، «احادیث و امثال و اشعار عربی»، «اشخاص» و «مکانها» ارائه شده است. این کتاب منبعی ارزشمند برای پژوهشگران ادبیات فارسی، تاریخ علم و علاقهمندان به نجوم قدیم محسوب میشود.[۱]
پانويس
منابع مقاله
پایگاه کتابخانه تخصصی ادبیات