ناسخ الرموز (رمز محمودی) به انضمام کشف‌الاسرار ناصری

ناسخ الرموز (رمز محمودی)
پدیدآوران	مازندرانی، محمود بن یوسف (نویسنده) رحیمی، عبدالرفیع (محقق) بیاتی چالشتری، محمد (محقق)
ناشر	آوشت
مکان نشر	تهران
سال نشر	1403
شابک	‎1ـ7ـ90425ـ622ـ978
موضوع	علوم غریبه,Occultism,a06,a06
کد کنگره	‏BF ۱۴۱۸/م۲ن۲

ناسخ الرموز (رمز محمودی) به انضمام کشف‌الاسرار ناصری تألیف محمود بن یوسف مازندرانی ملقب به مفتاح‌الملک به کوشش عبدالرفیع رحیمی، محمد بیاتی چالشتری، کتاب برای به رمز نوشتن مکتوبات مهم مانند اسرار دولتی و مطالب محرمانه و مناسبات سیاسی و اداری، نظامی کشور و اشخاص مهم در سال ۱۲۹۰ ق. توسط مؤلف تدوین شد تا علاوه بر آنکه غیر از طرف قرارداد و بدون مفتاح (رمزگشا)کسی نتواند از مطالب آن آگاهی یابد، برای مخابره با تلگراف نیز ساده و مقرون به صرفه باشد.

ساختار

«ناسخ الرموز» شامل مقدمه‌ای از ناشر در ۲ صفحه، سه باب و یک خاتمه به شرح زیر است. اما در ضمیمۀ این کتاب، رسالۀ «کشف‌الاسرار» مفتاح‌الملک نیز آورده شده است. این کتاب هم مشتمل بر پنج باب است

گزارش کتاب

«رمزنگاری» فنی است که به بررسی و شناخت اصول و روش‌های انتقال یا ذخیرۀ اطلاعات به صورت امن می‌پردازد. رمزنگاری استفاده از تکنیک‌ها و روش‌ها برای برقراری امنیت اطلاعات است. در دورۀ قاجار بعد از تأسیس و شکل‌گیری وزارت خارجه، واحدی برای رمزنویسی تشکیل شد و ادارۀ آن بر عهدۀ میرزا محمودخان مفتاح‌الملک گذاشته شد.

میرزا محمودخان مازندرانی ملقب به «مفتاح‌الملک و رموز» از رجال برجستۀ وزارت خارجۀ عصر ناصری و مظفری بود که در سال 1260 قمری به دنیا آمد و در سال 1335 قمری در تهران درگذشت. او در بیست‌وشش‌سالگی به خدمت وزارت خارجه درآمد و در وزارت خارجه کتاب رمز تصنیف نمود و ایجاد ادارۀ مرموزات دولتی کرد. به طوری که با کتاب رمز او دولت به مأمورین خارجی و داخلی اوامر خود را مخابره می‌کرد.

مفتاح‌الملک نایب اول وزارت خارجه معروف به رموز کتاب «تأدیب الاطفال» را برای شاگردان ابتدایی فارسی‌خوان نوشت؛ همچنین کتاب «تعلیم الاطفال» را برای فارسی ابتدایی نوشت. «مثنوی الاطفال»، «الف و بای مصور» و «خلاصةالتواریخ» از دیگر آثار او به شمار می‌آیند.

میرزا محمودخان انگیزۀ خود دربارۀ نوشتن کتاب ناسخ الرموز را چنین بیان می‌کند: «بهترین انواع رموز که شایستۀ نوشتن اسرار دولتی باشد که استخراج آن بدون مفتاح از جمله محالات و ممتنعات و با وجود مفتاح خواندن و نوشتن آن چنان سهل و آسان باشد که هر کس جزئی سوادی داشته باشد و حروف تهجی را بشناسد، بتواند به کمال سهولت بنویسد و بخواند. یعنی خالی باشد از تعقیدات علمیه و محتاج نباشد به استعمال قواعد علم حساب....».

«ناسخ الرموز» مشتمل بر مقدمه و سه باب و هر بابی دارای چند فصل است. مقدمه در بیان چگونگی وضع و ترتیب لغت ناسخ‌ الرموز، رمز ثلاثی، طریقۀ نوشتن رمز از آن و وضع مفاتیح آن که دوازده فقره است. باب اول در کلمات مفرده و مرکبۀ کثیرةالاستعمال از اسامی مختلف و صیغ افعال و ضمایر و روابط و... و بعضی از کلمات و اصطلاحات خارجی و حروف تهجی یک‌یک و دودو مشتمل بر سی‌ودو فصل که به ترتیب حروف تهجی است. باب دوم در ماه‌های عربی و رومی و فرانسه و شمسی و سال‌های ترکی و روزها و ماه‌ها و اعداد و پول ایران و پول خارج و اوزان و مشتمل بر ده فصل است. باب سوم در عبارات مختصرۀ کثیرالاستعمال که در مکاتبات و مخابرات تلگرافی لازم می‌شود و به مناسبت مطالب و مقاصد مختلف مشتمل بر دوازده فصل است.

اما در ضمیمۀ این کتاب، رسالۀ «کشف‌الاسرار» مفتاح‌الملک نیز آورده شده است. این کتاب هم مشتمل بر پنج باب است که سه باب اول آن بدون تفاوت همان سه باب کتاب «ناسخ‌ الرموز» است و دو باب دیگر دربرگیرندۀ مطالبی جدید است.

این تصحیح از روی چاپ سنگی ناسخ الرموز انجام گرفته که به سال 1299 قمری منتشر شده است. همچنین «کشف‌الاسرار» از روی نسخۀ چاپ سنگی سال 1313 قمری تصحیح شده است.

منابع مقاله

پایگاه کتابخانه تخصصی ادبیات