ميزان الحكمة
| میزان الحکمة (عربی) | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | محمدی ری‌شهری، محمد (نویسنده) |
| عنوان‌های دیگر | اخلاقی، عقیدتی، اجتماعی، سیاسی، اقتصادی، ادبی |
| ناشر | مکتب الإعلام الإسلامي، مرکز النشر |
| مکان نشر | قم - ایران |
| سال نشر | 1367 ش |
| چاپ | 2 |
| موضوع | احادیث شیعه - قرن 14 |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 10 |
| کد کنگره | BP 136/9 /م3م9 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
ميزان الحكمة، از جمله جوامع حديثى معاصر است كه به همت محمد محمدى رى‌شهرى و گروهى از محققان گردآورى شده است. در اين مجموعه، روايات مرتبط به مسائل عقيدتى، اخلاقى، اجتماعى، سياسى، اقتصادى و ادبى از منابع مختلف حديثى شيعه و اهل سنت استخراج و ذيل موضوعات مشخص عرضه شده است. اين نسخه از «ميزان الحكمة» به زبان عربى و فاقد ترجمه است.
ساختار
اين اثر وزين با بهره‌گيرى از نظم و ترتيب الفبايى و موضوعى، محققان را به سوى آيات قرآن كريم و احاديث شريف پيامبر(ص) و امامان معصوم(ع) در منابع شيعى و اهل سنت رهنمون مى‌سازد. براى هر موضوع يك باب اختصاص داده و به منابع و مآخذ احاديث در هر باب اشاره شده است. اين مجموعه از 564 عنوان، 4260 باب و 23030 حديث تشكيل شده است.
گزارش محتوا
در اين كتاب سعى شده است از منابع معتبر و مورد وثوق هر دو فرقه شيعه و سنى، بهره گرفته شود و در كتاب‌هايى مثل «بحار الأنوار»، علاوه بر مراجعه به بحار، به منابع و مصادر بحار هم مراجعه كرده است كه اين كار بر ارزش و اعتبار كتاب افزوده است.
وى در مقدمه كتاب به استفاده از كتاب «بحار الأنوار» و تكرارى بودن بسيارى از احاديث آن اشاره كرده است. وى همچنين از كتاب «كنز العمال» حسام‌الدين هندى (متوفى 975ق) كه از منابع اهل سنت بوده و در 16 جلد تأليف شده و وى را از ديگر منابع اهل سنت مستغنى كرده، استفاده نموده است[۱]
در اين اثر به جهت رعايت اختصار پنج گروه «رمز» به كار رفته كه توضيح آنها در صفحات 12 تا 19 جلد اول ذكر و در انتهاى جلد دهم تكرار شده است.
ميزان الحكمة از چند ويژگى برخوردار است:
- هدف از ارائه چنين اثرى، نگاه جامع به معارف دينى است كه فهم عميق تعاليم الهى را به دنبال دارد. اين نگاه، محصول تفسير هر آيه و يا روايت در منظومه هماهنگ گزاره‌هاى دينى است. ميزان الحكمة با كنار هم نهادن اعضاى هر خانواده مضمونى از احاديث، رسيدن به اين هدف را تسهيل مى‌كند.
- در اين مجموعه تلاش شده تا موضوع‌بندى احاديث با دقت نظر انجام گيرد و از تكرار احاديث يا تداخل عناوين در حد امكان خوددارى شود.
- ميزان الحكمة ناظر به روايات فقهى نيست و به ذكر احاديثى كه مضمون اخلاقى يا اجتماعى دارند و يا مرتبط با مسائل فكرى و اعتقادى‌اند، مى‌پردازد.
- مؤلف در تنظيم اين اثر از مصادر روايى شيعه و اهل سنت سود جسته و پيش از بيان روايات معصومان در هر موضوع، نخست آيات مربوط به آن را آورده است.
- اگرچه به اسناد روايات پرداخته نشده، اما با بهره‌گيرى از تحليل محتوايى احاديث و چينش احاديث مشابه و هم‌مضمون با قرآن و عقل و ديگر احاديث معتبر، تا حدود زيادى احاديث نامعتبر كنار گذاشته شده است.
- علاوه بر جمع‌آورى احاديث، هر جا نياز به تصحيح متون بوده، انجام شده و نيز واژه‌هاى دشوار در پاورقى توضيح داده شده‌اند. همچنين گاهى جهت درك بهتر حديث، افزودن كلمه يا توضيحى مناسب تشخيص داده شده است. جهت رعايت امانت اين قبيل توضيحات در كروشه آمده است.
- اگر حديثى، هم از پيامبر(ص) و هم از يكى از اهل‌بيت(ع) روايت شده سخن پيامبر(ص) در متن آمده و در پاورقى به روايت ديگر اشاره شده است.
- اصطلاح حديث، فقط بر متن حاكى از قول و فعل و تقرير معصوم(ع) اطلاق مى‌شود، لذا متون منقول از صحابيان و راويان ذكر نشده است، مگر در موارد خاصى، از جمله اينكه متن، در منابع متعدد آمده و در بعضى از اين منابع به معصوم اسناد داده شده و در بعضى ديگر، اسناد داده نشده باشد؛ در چنين مواردى، اگر منابع حديث اندك باشد آن متن استخراج شده و در ادامه آن، اين عبارت آمده است: «من دون إسناد إلى المعصوم»؛ «بدون اسناد به معصوم»[۲]
وضعيت كتاب
كتاب حاضر نخستين چاپ از ميزان الحكمة است كه به عربى و در ده جلد به چاپ رسيده است. چاپ‌هاى بعدى آن در چهار جلد همراه با يك جلد فهرست با اصطلاحات سودمندى عرضه شده و چاپ اخير آن همراه ترجمه فارسى، به همت انتشارات مؤسسه فرهنگى دارالحديث در پانزده جلد منتشر شده است.
در ابتداى جلد اول كتاب، عناوين كلى موضوعات و فهرست مطالب جلد اول ذكر شده است. فهرست مطالب ساير مجلدات در انتهاى آنها آمده است.
در پاورقى‌هاى كتاب توضيحات و ارجاعات اندكى ذكر شده است.
در جلد هشتم كتاب صفحات 209 - 224 ناقص است.
پانويس
منابع مقاله
- مقدمه و متن كتاب.
- نيكوبيان، نرگس، «دانشنامه ميزان الحكمة»، كتاب‌هاى اسلامى، پاييز و زمستان 1384، شماره 22 و 23.